[caption id="attachment_7021" align="alignleft" width="300"]
Cadeirydd UAC Ceredigion Anwen Hughes yn croesawu Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig Cynulliad Cenedlaethol Cymru i’w fferm Bryngido.[/caption]
Mewn ymgais i bwysleisio pa mor bwysig yw amaethyddiaeth i’r economi wledig ehangach, mae Undeb Amaethwyr Cymru ynghyd a busnesau lleol wedi cyfarfod gyda Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig Cynulliad Cenedlaethol Cymru ar fferm yng Ngheredigion, ar gyrion Cei Newydd.
Wrth groesawu pawb i’w fferm Bryngido, roedd Anwen Hughes, Cadeirydd cangen UAC Ceredigion am roi’r sylw i gyd ar y gymuned wledig ehangach a dangos rhai o’r brwydrau sy’n wynebu ffermwyr.
Mae Anwen Hughes yn ffermio oddeutu 138 acer, mae’n berchen ar 99 acer o hynny, 22.5 acer yn denantiaeth fferm hir oes ac yn rhentu 17 acer ychwanegol.
Mae’n cadw 100 o ddefaid Lleyn pur, 30 o ddefaid yr Ucheldir pur a 300 o ddefaid Lleyn croes Ucheldir ac wedi bod yn ffermio ers 1995.
Llynedd, cyfrannodd y busnes dros £30,000 i’r economi leol drwy gynnal cyflenwyr bwyd anifeiliaid, milfeddygon a chontractwyr sydd gweithio o fewn Ceredigion.
Agorwyd yr ymweliad gan Lywydd UAC Glyn Roberts, ac mi ddywedodd “Wrth edrych ar gefn gwlad Cymru ac o siarad â’r myrdd o bobl ar hyd a lled y wlad, mae pawb yn dweud pa mor brydferth yw’r wlad, ac mae hynny am fod pawb yn gweld gwahanol brydferthwch. Mae pob un ohonom yn dweud hyn, nid yn unig yn nhermau’r dirwedd, golygfeydd, synau a’r llonyddwch, ond am ddiwylliant y bobl, ac mae’r gwreiddiau’n ddwfn mewn amaethyddiaeth a’r holl ddiwydiannau sy’n ynghlwm wrtho.
"O gofio hynny wrth gwrs, mae’r hyn yr ydym yn sôn am yn ymestyn ymhell y tu hwnt i’r syniadau rhamantus hyn; mae amaethyddiaeth o fewn cymunedau nid yn unig yn asgwrn cefn i'r iaith Gymraeg ond mae hefyd yn rhoi gwaith i nifer helaeth o bobl, yn uniongyrchol, a thrwy wasanaethau a ddarperir gan lu o fusnesau.
"Ac wrth gwrs mae ffermwyr yn darparu'r un peth arall, heblaw am dd?r, sy'n rhaid i bobl ei gael er mwyn bodoli sef bwyd. Yng Nghymru a'r DU, rydym yn ffodus o gael cynhyrchion sydd wedi deillio o bolisïau hynod o lwyddiannus sydd a’r nod o gynhyrchu cyflenwadau cyson o fwyd rhad."
Ychwanegodd Mr Roberts ein bod wedi cael eu difetha gan y cyflenwadau hynny, ac ein bod bellach yn cymryd bwyd yn ganiataol, rhywbeth nad yw rhan fwyaf o boblogaeth y byd yn medru ei wneud, gyda rhai hyd yn oed yn awgrymu y dylem ddibynnu mwy ar wledydd eraill ar gyfer y nwyddau mwyaf hanfodol.
Dywedodd y Llywydd yr Undeb bod ein hecosystemau yn bodoli oherwydd ffermio, ac er bod llawer o gamgymeriadau wedi cael eu gwneud dros y blynyddoedd, ac mae rhai yn parhau i gael eu gwneud, mae unrhyw beth sy'n bygwth hyfywedd amaethyddiaeth hefyd yn bygwth ein hecosystemau, ein heconomi, a’r harddwch sy'n denu cymaint o ymwelwyr i Gymru bob blwyddyn.
Yna clywodd aelodau’r Pwyllgor am rai o'r anawsterau mae Anwen Hughes yn eu hwynebu yn yr hinsawdd bresennol, ac mi ddywedodd: "Buaswn wrth fy modd petai fy ng?r a’r mab yn medru gweithio gyda mi ar y fferm, ond does dim digon o arian yn dod i mewn o fusnes y fferm i dalu’r holl gyflogau. Roedd llynedd yn flwyddyn heriol. Buaswn hefyd wrth fy modd yn cadw buches ychwanegol o wartheg fel ail ffynhonnell o incwm i'r fferm, ond mae cymaint o fiwrocratiaeth yn bodoli, heb sôn am y bygythiad o TB mewn gwartheg, ni fyddai o unrhyw fudd ariannol i'n busnes. Mae hefyd yn ddrud iawn i ddechrau menter o'r fath, a dyw’r busnes ddim yn cynhyrchu arian dros ben i'w fuddsoddi, sydd yn rhwystredig iawn."
Ar ôl clywed hanes y fferm a chael cyfle i fynd o’i chwmpas, cafodd aelodau’r Pwyllgor gyfle i siarad gyda dros 20 o fusnesau a oedd yn bresennol gan gynnwys Sarah Lloyd Cyfrifydd; Banc Barclays; Mole Valley; Dunbia; Sainsburys; Awesome Pork Butchers & farm Shop, Nigel Howells Ymgynghorydd Tir Glas; Brodyr Evans Llanrhystud; Agri Advisor; Arwethwyr Morgan & Davies; cyflenwyr bwydydd anifeiliaid Dafydd WD Lewis; Gwili Jones Llambed; Gwasanaethau Yswiriant FUW; Kiwi Kit, Geraint Jones 4×4 Caerfyrddin; Banc Lloyds; Agrii a Dyfed Telecom.
Dywedodd Mark Thomas, a oedd yn cynrychioli Agrii, busnes cenedlaethol yn darparu cyngor agronomeg, gwasanaethau amaethyddol manwl, ac yn darparu diogelwch cnydau, hadau a gwrtaith i ffermwyr ar draws y DU, pam bod amaeth yn bwysig iddyn nhw: “Rydym yn cyflogi oddeutu 800 o bobl ar draws y DU ac mae 50 o’r rhai hynny ynghlwm gyda ffermio ar yng Nghymru. Mae amaeth o bwys i mi oherwydd bod gyda ni 800 o deuluoedd a morgeisi o fewn ein sefydliad sy’n dibynnu ar lwyddiant amaethyddiaeth ym Mhrydain, a hefyd oherwydd bod amaethyddiaeth yn ffurfio rhan bwysig o’r economi leol sy’n cadw cymunedau gyda’i gilydd.”
Yn cynrychioli adran amaeth Banc Lloyds oedd Wyn Hinds, ac mi ddywedodd: “Mae amaeth yn bwysig i ni oherwydd rydym am i Brydain lwyddo ac mae amaethyddiaeth yn rhan hanfodol o’n busnesau. Rydym yma am yr hir dymor ac rydym am weld amaethyddiaeth yn goroesi a ffynnu ac yn ddiwydiant cynaliadwy yn y wlad hon am flynyddoedd lawer i ddod."
Ychwanegodd Rhian Rees, o’r Sied Gêc, masnachwyr bwyd anifeiliaid, nwyddau anifeiliaid anwes a cheffylau: “Cychwynnodd y busnes 2 flynedd yn ôl er mwyn cyflenwi bwydydd anifeiliaid i ffermwyr lleol o’r Sied Gêc yn Llwyncelyn, Aberaeron.
“Er fy mod ond yn cyflogi staff achlysurol, mae’r busnes yn cynnal llawr o staff yn anuniongyrchol, megis staff sy’n cynhyrchu’r bwyd anifeiliaid, staff swyddfa sy’n gwneud gwaith gweinyddol a gyrwyr y lorïau sy’n dosbarthu’r bwydydd.
“Mae’r busnes mewn ardal wledig iawn, ac yn hollol ddibynnol ar y sector amaethyddol. Felly mae’n hanfodol bod y diwydiant yn gadarn, nid yn unig ar gyfer dyfodol y fferm deuluol ond ar gyfer yr holl fusnesau o fewn ardal wledig. Mae’r caledi sy’n wynebu’r economi amaethyddol yn effeithio ar bawb!”
Ymgynghorydd Materion Gwledig yr Eglwys yng Nghymru yn Esgobaeth T? Ddewi yw’r Parchedig Ganon Eileen Davies sydd hefyd yn ffermio: “Rwy’n llwyr gydnabod beth mae amaethyddiaeth yn ei olygu ar gyfer yr economi wledig yn ei chyfanrwydd. Rwy’n cymharu amaethyddiaeth i goeden dderwen fawr, gan fod cymaint o ganghennau sydd yn dibynnu ar amaethyddiaeth. Mae hefyd yn hollbwysig i les ein hardaloedd gwledig wrth sicrhau ein bod yn cadw ein teuluoedd ifanc yma yng nghalon Ceredigion wledig a’n bod ni ddim yn eu colli nhw i’r trefi mawr. Rydym angen yr effaith ariannol a’r gefnogaeth yna yn ein hardaloedd gwledig. Mae bodolaeth ardal wledig gynaliadwy yn hollbwysig ar gyfer Cymru gyfan.
Dywedodd Wyn Williams, Prif Brynwr da byw Dunbia: “Mae Dunbia’n cyflogi 4,000 o bobl ar draws y DU ac Iwerddon ac mae oddeutu 800 o’r rhai hynny yn cael eu cyflogi ar ddau safle yng Nghymru, sef yn Llanybydder a Felinfach.
“Ni ddylid diystyru pwysigrwydd y diwydiant amaeth i economi'r DU. Mae gan Gymru ddiwydiant amaeth i fod yn falch ohoni, ac sydd yn cystadlu ar lwyfan rhyngwladol. Mae'n bwysig bod yr holl fudd-ddeiliaid yn gweithio gyda'i gilydd i sicrhau ein bod yn tyfu ac yn datblygu diwydiant cynaliadwy a phroffidiol i bawb."
[caption id="attachment_7022" align="alignleft" width="300"]
Clywodd aelodau Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig Cynulliad Cenedlaethol Cymru pam bod #AmaethAmByth i Geredigion a Chymru.[/caption]
Dywedodd Swyddog Gweithredol UAC Ceredigion Mared Rand Jones: “Ffermydd teuluol yw calon ein heconomi wledig, a dyma beth welwn ni yma ym Mryngido. Mae ffermydd fel hyn yn gwarchod ein tirwedd, a’n diwylliant wrth gwrs ac yn cyfrannu at les Cymru a’r DU. Mae UAC wedi bod yn dweud ers tro bod cynhyrchiant bwyd Cymreig yn cynnal degau ar filoedd o fusnesau arall, o fasnachwyr bwyd anifeiliaid, contractwyr a pheirianwyr i gwmnïau lorïau, proseswyr ac adwerthwyr. Mae’n amlwg am bob punt sy’n cael ei gynhyrchu ar y fferm, mae oddeutu 6 phunt yn cael ei wario yn yr economi ehangach.
Ychwanegodd drwy ddweud : “Edrychwch ar ystadegau eang Cymru – mae 14,317 o ffermydd defaid gyda ni, 1,758 o ffermydd llaeth, 8,613 o ffermydd sy’n cadw gwartheg (dim gwartheg godro) a 1,478 o ffermydd moch.
“Mae pob un o’r ffermydd hynny, yn fawr neu fach yn gyfrifol am wario ar gyfartaledd £1.2 biliwn ar gynnyrch a gyflenwyd gan fusnesau eilradd a thrydyddol (ffigyrau 2014). Ni ddylwn anghofio bod amaethyddiaeth Gymreig yn cyflogi 60,000 o bobl, a hynny mewn cyflogaeth llawn amser, rhan amser ac achlysurol.”