Mae ymchwil gan Undeb Amaethwyr Cymru i ddiogelwch bwyd Cymru yn dangos bod dibyniaeth y Deyrnas Gyfunol ar fwyd o wledydd eraill bron wedi dyblu ers canol yr 1980au.
Mae 40 y cant o fwyd y DU bellach yn cael ei fewnforio o’i gymharu â thua 22 y cant yng nghanol y 1980au. Mae’n destun pryder bod tua 20 y cant yn dod yn uniongyrchol o wledydd sydd a phroblemau sy’n effeithio ar yr hinsawdd’.
Dyna gefndir seminar Undeb Amaethwyr Cymru ar Faes y Sioe Fawr am 11 fore Mawrth 23 o Orffennaf. Mae’r FUW wedi holi panel o arbenigwyr, sydd hefyd yn ffermio, i drafod beth yw rôl ffermwyr Cymru wrth drafod diogelwch bwyd.
A ddylem ni ganolbwyntio ar fwydo ein cymunedau lleol? A oes cyfrifoldeb byd-eang arnom i sicrhau diogelwch bwyd o gofio sefyllfa’r hinsawdd a’r sefyllfa wleidyddol ledled y byd? Neu a ddylai ein cynnyrch fod y dewis safonol ac amgylcheddol gynaliadwy i ddefnyddwyr?
Yn ymuno â chadeirydd y panel, Dai Miles, Dirprwy Lywydd yr Undeb fydd Holly Tomlinson, Gweithwyr y Tir; Pennaeth Cynaliadwyedd a Pholisi’r Dyfodol Hybu Cig Cymru, Rachael Madeley-Davies a chyn uwch brynwr da byw blaenorol i Dunbia, aelod bwrdd HCC a Ffermwr Gyfarwyddwr presennol yr FUW, Wyn Williams.
Dywedodd Dirprwy Lywydd yr Undeb, Dai Miles: “Mae’r drafodaeth banel hon yn rhoi’r cyfle i ni dynnu sylw at faterion fel dibyniaeth y Deyrnas Gyfunol ar fewnforion ‘bwyd cynhenid’ y gallwn ni ein hunain ei gynhyrchu fel cig eidion, cig oen a chynnyrch llaeth. Mae’r mewnforion hyn wedi cynyddu bum gwaith yn ystod y blynyddoedd diwethaf, o 5 y cant i 25 y cant. Mae hyn yn gwbl eironig ac yn ffolineb llwyr wrth ystyried effaith milltiroedd bwyd ar yr amgylchedd.
Ymhellach, mae’r Uned Gwybodaeth Ynni a Hinsawdd yn adrodd bod “ystadegau masnach y DU yn dangos bod 16% o’n mewnforion bwyd, gwerth £7.9 biliwn, wedi dod yn uniongyrchol o wledydd sydd â pharodrwydd isel i baratoi at heriau newid hinsawdd gan fod yn agored i effeithiau hinsawdd, ond hefyd sydd ȃ’r diffyg gallu a pharodrwydd i addasu ac ymateb i’r heriau hynny.”
Dywedodd Dirprwy Lywydd yr Undeb: “Rydym eisoes yn gwybod bod cyn lywodraeth San Steffan wedi gwneud cam ȃ ni wrth i’r DG adael yr Undeb Ewropeaidd. Mae arnom angen agwedd llawer cadarnach at gytundebau masnach yn y dyfodol os ydym am ddiogelu cynhyrchiant bwyd o fewn ein cymunedau gan amddiffyn yr economi a diogelwch bwyd y DG. Mae’r cytundebau masnach hyn hefyd yn bygwth ein gallu i gyrraedd targedau hinsawdd a bioamrywiaeth allweddol drwy danseilio cynhyrchwyr Cymreig.
“Rhaid i fewnforion ac allforion bwyd ddilyn yr un arferion a chadw at safonau tebyg os ydym am sicrhau chwarae teg i gynhyrchwyr y DG a’r UE. Fel arall, rydym mewn perygl o golli ein gallu i ddylanwadu ar ein ôl troed carbon dramor yn ogystal â bygwth ein hunangynhaliaeth ein hunain.
“Mae ymchwil gan FUW hefyd yn dangos bod gwastraff bwyd yn parhau i fod yn broblem gynyddol i gymdeithas. Pe bai'n wlad, gwastraff bwyd fyddai'r trydydd allyrrydd uchaf o nwyon tŷ gwydr yn y byd. Gyda 309 miliwn o bobl yn wynebu newyn cronig mewn 72 o wledydd, mae’n rhaid i gynhyrchu a diogelwch bwyd fod ar frig agenda arweinwyr y byd,” meddai Dai Miles.