Mae Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) Glyn Roberts, yn annog ffermwyr i fod yn garedig a’u hunain, gan fod llawer yn teimlo’r straen sy’n cael ei achosi gan y pandemig Coronafirws parhaus.

Mae'r alwad yn cyd-fynd ag Wythnos Ymwybyddiaeth Iechyd Meddwl (dydd Llun 18 - dydd Sul 24 Mai 2020), sy'n canolbwyntio ar garedigrwydd eleni.

Wrth siarad o’i fferm yng Ngogledd Cymru, dywedodd: “Rydym yng nghanol cyfnod anodd iawn i ni i gyd a gwn y bydd llawer yn ymddangos yn ddewr, er bod nhw’n poeni, teimlo’r straen ac yn pryderu am amryw o resymau.

“Rwy’n eich annog i fod yn garedig â chi'ch hunan - os ydych chi'n teimlo bod eich byd yn chwalu, os oes modd, siaradwch am y peth a cheisiwch beidio rhoi gormod o bwysau ar eich hunan. Ynghyd â'r corff, mae’r meddwl yn holl bwysig i ffermwyr. Ond hwn hefyd yw'r anoddaf i'w gynnal. Rhaid i ni wrando ar ein corff hefyd. Bydd yn dweud wrthych pryd y bydd angen i chi arafu a gofalu am eich hunan.

Y peth mwyaf effeithiol y gallwch chi ei wneud i helpu'ch hunan i gadw'r meddwl yn iach, yw siarad. Sôn am eich ymdrechion ac am yr hyn rydych chi'n ei deimlo. Mae dweud wrth rywun beth chi'n mynd drwyddo yn un o'r camau pwysicaf i chi gymryd - byddwch chi'n teimlo’r pwysau’n codi oddi ar eich ysgwyddau.

“Yn yr un modd, os byddwch chi'n sylwi ar aelod o'r teulu neu ffrind yn gweld pethau’n anodd - siaradwch â nhw. Rhowch alwad iddyn nhw, neu rhannwch goffi rhithwir.

“Un peth rydyn ni wedi’i weld ledled y byd, yw bod caredigrwydd yn drech - yn enwedig mewn amseroedd ansicr. Ac ynghanol yr ofn, mae ein cymuned, cefnogaeth a gobaith yn parhau o hyd. Mi ddaw eto haul ar fryn – fel arfer, mae enfys yn dilyn storm. Byddwch yn garedig â chi'ch hunan ac eraill a chofiwch - mae'n iawn i beidio bod yn iawn.”

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi ysgrifennu at Gomisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, Sophie Howe, yn amlinellu’r angen brys i ddiogelu'r cyflenwad o fwyd domestig a chynhyrchwyr cynradd trwy sicrhau bod y broses gaffael yn cyd-fynd yn iawn â Deddf Lles Cenedlaethau’r Dyfodol.

Yn ei lythyr, pwysleisiodd Llywydd FUW Glyn Roberts ei bod hi’n hanfodol nad yw'r broses caffael bwyd yn gosod pris uwchlaw'r holl ffactorau a gweithrediadau eraill mewn ffordd sy'n amddiffyn diogelu'r cyflenwad o fwyd domestig, yn amddiffyn y gadwyn gyflenwi bwyd ac yn sicrhau hyfywedd tymor hir ein cynhyrchwyr bwyd a'u busnesau.

Mae ffermwyr llaeth yng Nghymru wedi siarad am eu pryder dwfn ynglŷn â’r ffaith y bydd rheoliadau ansawdd dŵr a gyhoeddir ar ffurf ddrafft gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, Lesley Griffiths, yn gwthio ffermydd llaeth ‘dros y dibyn’.

Wrth drafod y ddeddfwriaeth ddrafft mewn cyfarfod brys o bwyllgor Llaeth Undeb Amaethwyr Cymru (FUW), roedd y cynrychiolwyr yn glir na fyddai cyfran fawr o'r diwydiant, sydd eisoes yn dioddef effeithiau difrifol oherwydd sgil-effaith Coronafirws, yn medru goroesi pe bai'r rheoliadau hyn yn cael eu cyflwyno.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi croesawu mesurau a gyflwynwyd i gynorthwyo’r diwydiant llaeth, sydd wedi cael eu heffeithio’n ddifrifol yn sgil cau’r sector gwasanaethau bwyd ac aildrefniad y gadwyn gyflenwi a phrisiau’r farchnad yn ofalus.

Y gobaith yw y bydd llacio deddfau cystadlu dros dro, sy'n berthnasol ledled y DU gyfan, yn galluogi mwy o gydweithredu fel y gall y sector llaeth, gan gynnwys ffermwyr llaeth a phroseswyr, weithio'n agosach i ddatrys y materion sy’n eu hwynebu.

‘Byddwch yn anturus ac yn ddewr - rhowch gynnig ar doriad newydd o Gig Oen a Chig Eidion Cymru PGI’ – dyna neges Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) Glyn Roberts wrth i’r argyfwng Coronofirws presennol greu helbul ymhlith y diwydiant.

Gyda newidiadau cynyddol ym mhatrwm prynu cwsmeriaid a’r sector cig eidion a chig oen Cymru yn dioddef yn sgil cau bwytai a chaffis oherwydd sefyllfa’r Coronavirus, anogir siopwyr i ddod â'r profiad o fwyta allan i’r cartref.

Am hanner awr wedi tri, gadewch bopeth am de. Mae’r hen draddodiad o ‘de prynhawn’ wedi gweld adfywiad dros y blynyddoedd diwethaf, gan ei wneud yn wledd boblogaidd i lawer.

Gyda bwytai, gwestai a chaffis yn parhau ar gau oherwydd argyfwng cyfredol Covid-19, mae pwyllgor Llaeth Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn annog y cyhoedd i ail greu’r profiad yn eu cartrefi.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn annog y cyhoedd i ddilyn canllawiau’r Llywodraeth a pharchu’r Côd Cefn Gwlad yn sgil yr argyfwng Coronafirws.

Ar ôl derbyn nifer o alwadau gan ffermwyr ynglŷn â’r cyhoedd yn cerdded ar draws tir fferm, gadael gatiau ar agor a gadael i’w cŵn redeg heb dennyn, mae Llywydd yr Undeb, Glyn Roberts, yn annog y cyhoedd i ddilyn y rheolau.

Wrth siarad o’i fferm yng Ngogledd Cymru, dywedodd Mr Roberts: “Nid oes unrhyw amheuaeth - mae llwybrau cyhoeddus a thir mewn sawl ardal boblogaidd ledled Cymru wedi bod ar gau er mwyn osgoi torfeydd yn ymgynnull, a hynny am reswm da iawn.

“Fodd bynnag, er gwaethaf arweiniad clir, rydym yn parhau i dderbyn galwadau gan aelodau bod y cyhoedd yn anwybyddu’r cyfyngiadau, gan adael gatiau ar agor a gadael i’w cŵn redeg yn rhydd ar dir sydd â da byw.

“Beth sy’n rhaid i’r cyhoedd ei gofio pan fyddant yn defnyddio llwybrau cyhoeddus sy’n croesi tir fferm, yw bod nhw’n cerdded trwy gartref a gweithle rhywun. Mae llawer o'n ffermwyr yn y categori bregus ac yn hunan ynysu tra hefyd yn gofalu am eu hanifeiliaid.

“Petai nhw'n mynd yn sâl, fydd neb i ofalu am eu hanifeiliaid a chynhyrchu'r bwyd rydyn ni gyd ei angen.”

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn dweud fod yn rhaid defnyddio’r amser ychwanegol sy’n deillio o benderfyniad Llywodraeth Cymru i ohirio penderfyniad ar reoliadau ansawdd dŵr, i ddod o hyd i ddewis arall yn lle’r mesurau llym a gyhoeddir mewn rheoliadau drafft.

Cyhoeddodd Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig Lesley Griffiths ddydd Mercher 8 Ebrill ei bod yn bwriadu cyflwyno’r rheoliadau ‘unwaith y daw’r argyfwng i ben’, er gwaethaf y ffaith y byddai penderfyniad o’r fath yn mynd yn groes i gyngor cynghorwyr swyddogol Llywodraeth Cymru, Cyfoeth Naturiol Cymru, ac yn costio degau o filiynau'r flwyddyn i ffermwyr Cymru.

Mae sefyllfa Covid-19 wedi arwain at argyfwng yn y sector llaeth ac mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn pwysleisio’r angen am fesurau cymorth brys i achub y diwydiant.

Yn dilyn cau tafarndai, clybiau a bwytai ledled y DU ar ddiwedd mis Mawrth, mae rhai proseswyr llaeth, sy'n cyflenwi'r sector gwasanaeth wedi gweld eu marchnad yn diflannu a bod archebion yn cael eu canslo dros nos.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi ysgrifennu at archfarchnadoedd y DU a Chonsortiwm Manwerthu Prydain yn gofyn iddynt sicrhau bod hyfywedd tymor hir ffermydd teuluol yn cael ei amddiffyn yn ystod pandemig Covid-19.

Daw'r alwad ar ôl i brisiau wrth gât y fferm gwympo’n ddramatig gan effeithio’n fawr ar gynhyrchwyr da byw a llaeth dros y deng niwrnod diwethaf o ganlyniad i newidiadau ym mhatrymau prynu cwsmeriaid a chau allfeydd y sector gwasanaeth bwyd fel caffis a bwytai.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi croesawu ystod o fesurau brys a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â’r Cynlluniau Taliad Sylfaenol a Glastir.

Yn unol â galwadau’r FUW, cyhoeddodd Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, Lesley Griffiths heddiw (Ebrill 1) fod y dyddiad cau ar gyfer cyflwyno Ffurflenni Cais Sengl wedi’i ymestyn o fis, i’r 15fed o Fehefin.

O ystyried nifer yr achosion o Covid-19 yn fyd-eang, mae'n bwysig bod pob busnes fferm yn barod am y posibilrwydd y bydd aelodau o'r teulu neu weithwyr y fferm yn dal y firws. Os fydd y gwaethaf yn digwydd, bydd y ffaith bod yna fesurau priodol ar waith yn help i leihau'r effaith ar eich busnes fferm. Mae sawl cynllun ar gael a allai fod o help i ddod o hyd i wirfoddolwyr i ymgymryd â gwaith y fferm os fydd rhywun o'r fferm yn mynd yn sâl ac mae'r rhain yn cael eu rhestru ar ddiwedd y ddogfen.

Bydd cytuno ar gynllun gweithredu cyn i rywun fynd yn sâl yn helpu i leddfu straen ac yn helpu'r busnes fferm i weithredu'n fwy effeithlon nes bod pethau'n dychwelyd i normal. Dylai'r cynllun gynnwys pwy fydd yn cymryd awenau’r busnes fferm a pha waith sydd angen blaenoriaeth.

Mae'r FUW yn darparu rhestr wirio er mwyn paratoi ar gyfer Covid-19 a thempled cynllun paratoi fferm i helpu i darfu cyn lleied â phosib ar fusnesau pe bai angen gwirfoddolwyr neu'r rhai sy'n llai cyfarwydd ag arfer cyfredol y fferm i weithio ar y fferm.

Rhestr Wirio Covid-19 FUW

1 Blaenoriaethu

Cyn i Covid-19 gael effaith ar y fferm, rhowch flaenoriaeth i’r gwaith sydd angen ei wneud. Rhestrwch yr hanfodion sydd angen eu gwneud yn nhrefn blaenoriaeth a, lle bo hynny'n briodol, diweddarwch y rhestr yn fisol i gynnwys newidiadau tymhorol mewn arferion y fferm. Gadewch waith sydd ddim yn hanfodol nes bod busnes y fferm nôl i normal. Efallai y bydd angen i chi feddwl faint o ddyddiau y bydd angen gwirfoddolwr neu gynorthwyydd i weithio ar y fferm a bydd hyn yn cynnwys ymgymryd â thasgau ailadroddus fel bwydo anifeiliaid.

2 Siaradwch

Trafodwch eich cynllun gydag eraill o fewn busnes y fferm. Gwnewch restr o gysylltiadau allweddol y bydd angen eu hysbysu os bydd yna achos o Covid-19. Dylai'r rhain gynnwys milfeddyg y fferm, contractwyr, cyflenwyr, cwmnïau nwy/trydan/olew, cyfrifydd y fferm, cneifwyr, ffrindiau a theulu. Gall eich swyddfa sir FUW hefyd ddarparu help a chymorth yn ystod yr amser hwn.

3. Helpwch y Cynorthwy-wyr

Mae'n bwysig bod cyfleusterau golchi dwylo a chitiau diheintio ar gael i wirfoddolwyr sy'n gweithio ar eich fferm. Meddyliwch am y gwaith bydd angen ei wneud, a dywedwch lle mae offer pwysig ar gyfer y gwaith megis cyfleusterau golchi dwylo, allweddi, tapiau, meddyginiaethau, diheintyddion, cemegau ac unrhyw eitemau eraill fydd cynorthwy-ydd fferm angen. Sicrhewch fod yr holl ddogfennau a gwybodaeth bwysig am y fferm ar gael yn hawdd. Dylai hyn gynnwys y rhestr o waith pwysig, eich cysylltiadau fferm, llyfr meddygaeth y fferm, cynllun iechyd y fuches neu'r ddiadell, rhestr o’r tir lle mae’r da byw ac ati.

Cynllun Paratoi Fferm Covid-19 FUW

Nodwch, cyn y gall gwirfoddolwr ymweld â'ch fferm, rhaid bod gennych Yswiriant Atebolrwydd Cyflogwr ac Yswiriant Atebolrwydd Cyhoeddus cyfredol a dilys. Cliciwch yma i gysylltu â'ch swyddfa Gwasanaethau Yswiriant FUW leol i sicrhau bod yr yswiriant cywir gyda chi.

Gwasanaeth Paru Sgiliau Lantra

Mae Gwasanaeth Paru Sgiliau Lantra yn cysylltu busnesau gyda darpar weithwyr. Cliciwch yma i weld y Gwasanaeth Paru Sgiliau ar gyfer Busnesau.

Cliciwch yma i weld y cwestiynau cyffredin ynglŷn â’r gwasanaeth.

Menter Mon a Conwy Cynhaliol

Mae gan raglen Menter Mon yn Ynys Môn a Gwynedd linell gymorth bwrpasol ar gyfer y rhai sydd angen cefnogaeth ymarferol ar y fferm yn ystod Covid-19. Dylai aelodau sydd am ddefnyddio’r gwasanaeth hwn ffonio 07739 948883 neu e-bostio Mae'r cyfeiriad e-bost hwn wedi'i warchod rhag robotiaid sbam. Rhaid i chi alluogi JavaScript i'w weld.

Bydd y rhaglen yn cysylltu â gwirfoddolwr sydd wedi cofrestru ar ei gronfa ddata. Bydd y gwirfoddolwr yn cysylltu â chi i gael mwy o wybodaeth ac arweiniad ar yr hyn sydd angen ei wneud. Fel rhan o'r rhaglen, gofynnwch am y gwaith mwyaf sylfaenol a phwysig YN UNIG gael ei wneud.

Mae’r gwasanaeth yma ar gael yng Nghonwy hefyd drwy - Conwy Cynhaliol. Am ragor o wybodaeth cysylltwch â Rhys Evans 01492 576671/07733 013 328 neu Mae'r cyfeiriad e-bost hwn wedi'i warchod rhag robotiaid sbam. Rhaid i chi alluogi JavaScript i'w weld.

Gwybodaeth bwysig i’n haelodau a chwsmeriaid

Ar hyn o bryd mae'r holl staff yn gweithio o bell, sy'n golygu bod ein tîm yn parhau gyda'r union un gwasanaeth ond, yn hytrach dros y ffôn/e-bost/skype neu ddulliau eraill o gyfathrebu o bell.

Dylai aelodau a chwsmeriaid barhau i gysylltu gyda ni yn yr un modd ag arfer, gellir cysylltu â’r staff trwy ddefnyddio’r rhifau ffôn arferol.  

Byddwn yn sicrhau bod safon ein gwasanaethau yn parhau. Caiff apwyntiadau SAF/IACS barhau fel yr arfer ond fe cant eu gwneud dros y ffôn. 

Linciau pwysig ynglŷn â'r Coronafeirws:

• Mae Hwb TB wedi paratoi rhestr o gwestiynnau a ofynnir yn aml parthed sut caiff prosesau TB eu heffeihtio gan y feirws: https://tbhub.co.uk/statutory-tb-testing-of-cattle-in-gb-during-the-covid-19-pandemic/
• Tractor Coch (Red Tractor) dwieddariad yma: https://assurance.redtractor.org.uk/contentfiles/Farmers-7085.pdf?_=637206600290507095
• Cymdeithas Arwerthwyr Da-byw - 25/03/2020: https://www.laa.co.uk/news/3989/coronavirus-covid-19-guidance-to-members-and-farmers/
• Busnes Cymru (sy’n cynnwys gwybdooaeth am gefnogaeth i fusnesau oherwydd y Coronafeirws): https://businesswales.gov.wales/cy/cyngor-coronafeirws
• Cynllun benthyg Coronafeirws oherwydd ymyriad i fusnes ar gael trwy fenthycwyr sy'n cymryd rhan: https://www.british-business-bank.co.uk/ourpartners/coronavirus-business-interruption-loan-scheme-cbils/ 
• Canllawiau Cymdeithas Genedlaethol y Contractwyr Amaethyddol (NAAC) ar Coronafeirws: https://www.naac.co.uk/coronavirus-guidance-issued-to-contractors/
• Gwasanaethau Cofnodi Llaeth Cenedlaethol 24/03/2020: https://www.nmr.co.uk/about-us/coronavirus
• Ymchwil y Senedd: https://seneddymchwil.blog/2020/03/17/coronafeirws-cefnogaeth-etholaethol/
• Cyngor Cymdeithas Milfeddygon Prydain i ffermwyr a milfeddygon ynghylch rhyngweithiadau diogel: https://www.bva.co.uk/coronavirus/coronavirus-advice-for-farm-vets-farmers-and-livestock-keepers/

Mae Gwasanaethau Yswiriant FUW Ltd (FUWIS) wedi penodi Guto Bebb fel ei Reolwr Gyfarwyddwr newydd.

Mae’r amser yna o’r flwyddyn wedi cyrraedd unwaith eto wrth i ni ddechrau meddwl am y Ffurflenni Cais Sengl (SAF). Mae ffenestr y cais yn agor ddydd Llun 2 Mawrth ac mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn atgoffa ei aelodau bod staff y sir yma i helpu ac yn barod i gymryd y straen wrth lenwi'r ffurflen.

Mae'r FUW yn darparu'r gwasanaeth hwn yn arbennig ar gyfer aelodau taledig fel rhan o'u pecyn aelodaeth, sydd wedi bod yn amhrisiadwy i filoedd o aelodau dros y blynyddoedd - gan arbed amser a phenbleth gwaith papur.

Mae’r newyddion bod un o archfarchnadoedd mwyaf Prydain, Aldi, wedi ymrwymo i stocio ystod newydd sbon o gynhyrchion Cig Eidion Cymru PGI ar draws dros 50 o siopau, yn cael ei ddisgrifio fel hwb mawr i'r diwydiant.

Wrth siarad ar ôl i’r cyhoeddiad swyddogol gael ei wneud yng Nghaerdydd (dydd Llun, 10 Chwefror) dywedodd dirprwy lywydd Undeb Amaethwyr Cymru, Ian Rickman: “Mae hwn yn gam i’r cyfeiriad cywir ac i’w groesawu. O ystyried yr ansicrwydd y mae ein ffermwyr yn ei wynebu ynghylch cytundebau masnach yn y dyfodol, mae cefnogi cyflenwyr lleol yn allweddol i sicrhau bod gennym ffermydd teuluol ffyniannus a chynaliadwy yma yng Nghymru.