Heddiw croesawodd Undeb Amaethwyr Cymru y newyddion bod Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies yn derbyn yr holl argymhellion a gyflwynwyd iddo gan y Grŵp Cynghori Technegol (TAG) sydd newydd ei sefydlu ar gyfres o fesurau a fydd yn darparu hyblygrwydd wrth ladd gwartheg sydd â’r diciau ar y fferm.

Mae teuluoedd amaethyddol sydd eisoes dan bwysau emosiynol ac ariannol oherwydd achosion o’r diciau mewn gwartheg yn aml yn eu dagaru o ganlyniad i’r profiad dirdynnol o wylio gwartheg yn cael eu lladd ar fuarth y fferm.

Dywedodd Dai Miles, Dirprwy Lywydd UAC: “Mae hyn yn newyddion rydyn ni’n ei groesawu ac rydym yn falch bod Ysgrifennydd y Cabinet wedi gwrando ar bryderon y diwydiant ac yn bwysicaf fyth cymryd camau gweithredu a derbyn yr argymhellion hyn yn llawn.”

Cynhaliodd TAG ei gyfarfod cyntaf ar y 15 o Ebrill dan arweiniad yr Athro Glyn Hewinson, sydd hefyd yn gadeirydd Sêr Cymru yn y Ganolfan Ragoriaeth TB yn Aberystwyth. 

Mae mwyafrif yr achosion o ladd ar fferm o ganlyniad i brofion positif o’r diciau mewn gwartheg tra'u bod o dan gyfnodau meddyginiaeth. Mae lladd gwartheg ar fuarth y fferm hefyd yn digwydd pan fo buchod yn drwm gan feichiogrwydd neu o fewn yr wythnos gyntaf wedi lloi. Ni chaniateir eu cario oddi ar y fferm o dan reoliadau cludo anifeiliaid.

Yn ôl Dai Miles: “Cafodd yr FUW eu gwahodd i ddarparu tystiolaeth ar lafar ac yn ysgrifenedig i TAG ei ystyried, ac rydym yn falch bod ein gwaith wedi cefnogi’r newidiadau a gyhoeddwyd heddiw.

“Nod ein hargymhellion oedd lleihau nifer y gwartheg sy’n cael eu lladd ar ffermydd yn dilyn achosion o TB mewn gwartheg a darparu cymorth mewn amgylchiadau lle nad oes modd osgoi lladd ar glos y fferm.

“Rydym yn croesawu’r ffaith bod y broses hon wedi digwydd mor gyflym ac yn gobeithio y gellir rhoi’r camau hyn ar waith cyn gynted â phosibl i leihau’r achosion o ladd ar ffermydd. Mae effeithiau’r broses hon yn cael canlyniad andwyol hirdymor ar iechyd a lles ein teuluoedd amaethyddol.

“Fodd bynnag, rhaid i ni beidio ag anghofio bod yr angen i drafod y pwnc o leddfu erchyllterau lladd ffermydd yn ceisio unioni’r symptom yn hytrach na mynd i’r afael â gwraidd y broblem. Mae hyn yn parhau i fod yn record difrifol o raglen cwbl aneffeithiol dros gyfnod maith i ddileu y diciau o fuchesi gwartheg yng Nghymru.

“Byddwn yn parhau i weithio mewn partneriaeth â TAG a rhanddeiliaid eraill i fynd i’r afael â ffyrdd eraill y gellir gwella’r rhaglen dileu TB mewn gwartheg er budd holl ffermwyr gwartheg Cymru.” meddai’r Dirprwy Lywydd, Dai Miles.

Mae Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru, Ian Rickman, wedi croesawu’r newyddion heddiw bod Llywodraeth Cymru am barhau’r Cynllun Taliad Sylfaenol (BPS) i gefnogi ffermwyr Cymru ochr yn ochr â chyfnod paratoi’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS) ar gyfer 2025.

Wrth ymateb i’r datganiad a wnaed gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies, dywedodd Llywydd UAC, Ian Rickman: “Rydym yn croesawu’r datganiad a wnaed gan Ysgrifennydd y Cabinet ar ddyfodol ffermio yng Nghymru a’i gynlluniau i weithio mewn partneriaeth â’r diwydiant amaethyddol.

“Ers yr ymgynghoriad diwethaf, rydym wedi galw’n gyson ar Lywodraeth Cymru i ymestyn y BPS ar y lefelau presennol ar gyfer y flwyddyn nesaf o ystyried faint o newid sydd ei angen i’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy o fewn yr amserlen dynn.

“Mae’r cyhoeddiad hwn ar gynnal y BPS ochr yn ochr â chyfnod paratoadol SFS y flwyddyn nesaf yn gam mawr i’r cyfeiriad cywir. Bydd yn rhoi sefydlogrwydd i fusnesau amaeth ac yn sylfaen gadarn ar gyfer trafodaethau ystyrlon.

“Datblygu’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy yw’r newid mwyaf arwyddocaol mewn polisi amaethyddol yng Nghymru ers degawdau. Mae’n galonogol felly bod Ysgrifennydd y Cabinet yn nodi na fydd y Cynllun yn cael ei gyflwyno nes ei fod yn barod.”

Mae’r datganiad hefyd yn cyfeirio at barhad cynlluniau buddsoddi gwledig, gan gynnwys ystyried ymestyn Cynllun Cynefin Cymru a chymorth i amaethwyr organig.

“Mae’n hanfodol ein bod yn osgoi unrhyw fylchau yn y cymorth yn ystod y cyfnod pontio o’r BPS i’r SFS sy’n sail i gynaliadwyedd economaidd busnesau ffermio. Croesawn felly barhad y gefnogaeth wrth i ni weithio i ddylunio Cynllun sy’n cyflawni ar gyfer busnesau amaeth, ein cymunedau gwledig a’r amgylchedd.

“Er ein bod yn croesawu’r datganiad heddiw sy’n dangos parodrwydd i wrando, i weithio gyda’r diwydiant a chefnogi cefn gwlad Cymru, rydym yn awyddus i weld y manylion llawn yn natganiad llafar Ysgrifennydd y Cabinet yn y Senedd y prynhawn yma. 

“Bu drwgdeimlad mawr o fewn y diwydiant dros y misoedd diwethaf, a bydd craffu ar y manylion yn hollbwysig wrth i’r gwaith hwn fynd rhagddo yn yr wythnosau nesaf.”

“Aelodau Uneb Amaethwyr Cymru yw calon ein sefydliad a byddwn yn parhau i wneud ein gorau i sicrhau ein bod yn cyflawni’r canlyniadau gorau posib i’n ffermydd teuluol yng Nghymru,” meddai Ian Rickman.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi cyfarfod â Phrif Weinidog newydd Cymru, Vaughan Gething ac Ysgrifennydd newydd y Cabinet dros Faterion Gwledig a Newid Hinsawdd, Huw Irranca-Davies, i drafod dyfodol y diwydiant amaeth.

Wrth drafod wedi’r cyfarfod, dywedodd Llywydd UAC, Ian Rickman: “Rydym yn croesawu’r cyfle cynnar hwn i amlinellu’r heriau presennol sy’n ein hwynebu fel diwydiant ac i drafod y camau nesaf posibl gyda’r Prif Weinidog newydd ac Ysgrifennydd y Cabinet yn dilyn ein cais am gyfarfod brys.

“Fe ddywedom yn gwbl glir bod yr ymdeimlad o rwystredigaeth a phryder o fewn y diwydiant yn parhau, a chawsom y cyfle i gyflwyno ein hymateb ystyrlon i’r ymgynghoriad Cynllun Ffermio Cynaliadwy a rhestr o’r pwyntiau allweddol i Ysgrifennydd y Cabinet.”

Ychwanegodd Dirprwy Bennaeth Polisi UAC, Gareth Parry: “Rydym hefyd yn croesawu’r gydnabyddiaeth a’r gwerthfawrogiad gan y Prif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet o’r sefyllfa bresennol rydym yn ei hwynebu. Mae hwn yn gam cyntaf hollbwysig i ddeall difrifoldeb y problemau a wynebwn gan ddod o hyd i'r ffordd orau ymlaen i fynd i'r afael â’r heriau hynny.

“Rydym am weld sefydlu grŵp rhanddeiliaid bychan gyda’r ffocws ar drafod a chynnig newidiadau i’r cynllun trwy gyd-gynllunio go iawn,” meddai.

Ychwanegodd y Llywydd Ian Rickman: “Mae ad-drefnu diweddar y Llywodraeth yn sicr yn newyddion cadarnhaol i’r diwydiant gan ei fod yn cyflwyno cyfle newydd ar gyfer newid ystyrlon i’r cynigion presennol. Edrychwn ymlaen at gyfarfodydd rheolaidd ag Ysgrifennydd y Cabinet, a’r Prif Weinidog, i sicrhau bod fersiwn derfynol y Cynllun Ffermio Cynaliadwy yn cyflawni datrysiadau go iawn i ffermwyr Cymru.”

Mae’r amser o’r flwyddyn wedi cyrraedd unwaith eto wrth i ni ddechrau meddwl am y Ffurflenni Cais Sengl (SAF). Mae’r cyfnod ymgeisio yn agor ar Fawrth 4ydd ac mae UAC yn atgoffa ei haelodau bod ein staff sirol yma i helpu ac yn barod i ysgwyddo’r baich o lenwi’r ffurflen.

Mae UAC yn darparu’r gwasanaeth hwn fel rhan o becyn aelodaeth, sydd wedi bod yn amhrisiadwy i filoedd o aelodau dros y blynyddoedd - gan arbed amser a phenbleth gwaith papur.

Dywedodd Ymgynghorwr Polisi Arbennig Rebecca Voyle: “Yn ôl pob tebyg, y broses o gwblhau’r SAF yw’r un ymarferiad cwblhau ffurflen bwysicaf sy’n cael ei wneud gan ffermwyr Cymru ers 2004, ac mae canlyniadau gwallau ariannol ar y ffurflenni yn ddifrifol. Mae ein staff nid yn unig wedi’u hyfforddi’n dda ond mae ganddynt brofiad helaeth o ymdrin â’r broses ymgeisio gymhleth.” 

Ers i Lywodraeth Cymru orchymyn y dylid gwneud pob cais ar-lein, mae UAC yn canolbwyntio ar ddarparu’r gwasanaeth gorau posibl i’w haelodau.

“Rwy’n annog ein haelodau a’r rhai sy’n llenwi ffurflenni am y tro cyntaf i gysylltu â’u swyddfa leol cyn gynted ag y bo modd i drefnu apwyntiad os oes angen help i lenwi’r ffurflen,” ychwanegodd Rebecca Voyle.

Yn ystod trafodaethau brys a gynhaliwyd heddiw (19 Ionawr) gyda’r Gweinidog dros Faterion Gwledig, Lesley Griffiths, a’i swyddogion, galwodd Undeb Amaethwyr Cymru am ail ystyried y cynllun a chydlunio’r gwaith o ddifrif.

Wrth siarad yn syth ar ôl y cyfarfod, dywedodd Llywydd UAC, Ian Rickman: “Fel ffermwyr, rydym yn deall cryfder y teimladau a rhwystredigaeth ein haelodau ar hyn o bryd. Mynegwyd y pryderon dwys a dyfnder y teimladau sydd gan ein haelodau a’r gymuned wledig ehangach wrth y Gweinidog heddiw.

“Rydym wedi galw am gynnal asesiad annibynnol ar effaith economaidd-gymdeithasol a baich biwrocrataidd polisïau amaethyddol Llywodraeth Cymru, i gynnwys rheoliadau’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS), TB mewn gwartheg a Rheoli Llygredd Amaethyddol o fewn yr NVZ.

“Dywedom yn glir hefyd y dylid defnyddio’r amser hwn i sicrhau cyfres cyson o gyfarfodydd rhwng y ddwy undeb amaethyddol â’r Gweinidog dros Faterion Gwledig a’i swyddogion er mwyn ailfeddwl y cynigion drwy gydlunio ystyrlon. Mae hyn yn cynnwys sefydlu panel annibynnol â'r dasg o edrych ar ddewisiadau eraill yn lle plannu coed fel y gallwn weithio tuag at sero net mewn ffordd fwy cynaliadwy,” meddai.

Mae’r FUW wedi nodi’n glir ers tro bod yn rhaid i’r SFS fod yn hygyrch i bob busnes ffermio gweithredol, gan ddarparu sefydlogrwydd hirdymor i fusnesau o’r fath yn ogystal a’r economi wledig ehangach sy’n dibynnu ar amaethyddiaeth. Mae angen iddo hefyd ddarparu ffrwd incwm ystyrlon sy’n gwobrwyo ffermwyr yn briodol, drwy fynd y tu hwnt i’r costau a dynnir a’r incwm a gollir, ac sy’n sail i bwysigrwydd cadwyn gyflenwi bwyd o ansawdd uchel yma yng Nghymru.

“O’r hyn y gwelwn ni, ni fydd yr SFS ar ei ffurf bresennol yn gynaliadwy ac mae’n amlwg nad yw’n barod. Ail adroddodd y Gweinidog ei sicrwydd na fyddai’n lansio’r Cynllun nes ei fod yn barod.

“Rhaid felly ystyried parhad y Cynllun Taliad Sylfaenol ar y cyfraddau presennol hyd nes ein bod yn hyderus bod yr SFS yn barod. Oni wneir hyn, byddwn mewn perygl o ail-adrodd y cangymeriadau sydd wedi ei gwneud yn Lloegr gyda diflaniad taliadau sylfaenol a bron yr holl gyllid yn ddibynol ar weithredoedd amgylcheddo.

“Rydym yn croesawu’r cyfarfod adeiladol gyda’r Gweinidog a’i swyddogion ar adeg sy’n dyngedfennol bwysig i’r diwydiant. Fodd bynnag, mae'r cam nesaf bellach yn eu dwylo nhw ac rydym yn mawr obeithio y byddant yn cymryd ein sylwadau o ddifrif.

“Unwaith eto, ni allaf or bwysleisio pa mor bwysig yw hi i bob unigolyn a busnes y bydd y cynllun hwn yn effeithio arnynt ymateb yn ffurfiol i’r ymgynghoriad erbyn 7 Mawrth. Mae’n parhau i fod yn gwbl hanfodol ein bod ni i gyd yn gwneud hynny er mwyn sicrhau’r fod y Llywodraeth yn clywed ein barn,” ychwanegodd Ian Rickman.

Mae Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru, Ian Rickman, wedi ysgrifennu at bob aelod o’r Undeb yn annog unigolion a busnesau i ymateb yn ffurfiol i ymgynghoriad Cynllun Ffermio Cynaliadwy (CFfC) Llywodraeth Cymru er mwyn sicrhau eu bod yn lleisio barn.

“Does dim ond angen i ni edrych ar ystadegau’r Arolwg Busnes Fferm i ddeall arwyddocâd cyllid amaethyddol a datblygu gwledig i’n cadwyni cyflenwi bwyd a’r economi wledig ehangach.

“Dyma’r trydydd ymgynghoriad a’r olaf ar gynigion yr CFfC ac mae’r pwysau i’w gael o’n gywir, yn hanfodol bwysig i’r diwydiant.

“Rydym wedi siarad yn uniongyrchol â thros 1500 o ffermwyr yn ein cyfarfodydd sirol ledled Cymru dros yr wythnosau diwethaf. Ar ben hynny, mae ein tîm o arbenigwyr amaethyddol wedi bod yn pwyso am newidiadau a diwygiadau i gynlluniau Llywodraeth Cymru dros sawl blwyddyn. Mae hwn yn gyfnod tyngedfennol bwysig i amaethyddiaeth Cymru a’i dyfodol 

Mae modelu ar effeithiau economaidd posibl y Cynllun Ffermio Cynaliadwy a gyhoeddwyd ochr yn ochr â’r ymgynghoriad yn awgrymu:

• gostyngiad mewn incwm busnesau fferm o hyd at £199 miliwn
• gostyngiad o £125 miliwn mewn allbwn ffermydd
• 122,000 yn llai o unedau da byw
• gostyngiad o 11% mewn gofynion llafur ar ffermydd. 

“Y gwir amdani yw, os bydd y cynllun yn parhau yn ei ffurf bresennol, ac os yw’r adroddiad modelu’n gywir, bydd y nifer sy’n manteisio ar y cynllun yn fychan iawn a bydd pawb ar eu colled – ffermwyr Cymru, yr amgylchedd, y cyhoedd ac yn y pen draw, Llywodraeth Cymru hefyd.

“Mae yna bryder gwirioneddol, hyd yn oed mewn sefyllfa lle nad yw taliadau’r cynllun newydd yn agos at wneud iawn am golli Cynllun y Taliad Sylfaenol, na fydd gan rai busnesau fferm unrhyw ddewis heblaw cymryd rhan yn yr CFfC. Bydd hyn, heb os, yn rhoi pwysau pellach ar lwyth gwaith ac iechyd meddwl ffermwyr.

“Rhaid i’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy fod yn hygyrch i bawb, a darparu sefydlogrwydd hirdymor i fusnesau ffermio a’r economi wledig ehangach sy’n dibynnu ar amaethyddiaeth. Mae angen i’r CFfC ddarparu incwm ystyrlon i ffermwyr ac sy’n tanategu pwysigrwydd cadwyn gyflenwi bwyd o ansawdd, a gynhyrchir yma yng Nghymru,” meddai Ian Rickman. 

Daw’r ansicrwydd ynglŷn â dyfodol cymorth ariannu amaethyddol yng Nghymru yn erbyn cefndir o achosion parhaus o’r diciâu mewn gwartheg a cholli miloedd o wartheg o’r diwydiant bob blwyddyn. Mae hyn ar ben polisi Llywodraeth Cymru o ymdrin â rheoliadau llygredd biwrocrataidd a fydd yn costio dros £400 miliwn i’r diwydiant gydymffurfio â nhw.

“Gwnaeth y cyfarfodydd diweddar ym marchnadoedd da byw Y Trallwng a Chaerfyrddin ddatganiad clir am y rhwystredigaeth a deimlir gan lawer o ffermwyr. Roedd yn dangos y pryder ynglŷn â'r sefyllfa bresennol a chyfeiriad polisi amaethyddol yma yng Nghymru i’r dyfodol.

“Fel ffermwr fy hun dwi’n deall y rhwystredigaethau a welwyd yn y cyfarfodydd. Ond mae angen i ni sicrhau ein bod yn gweithio gyda’n gilydd a bod llais ffermwyr Cymru yn cael ei glywed gan y rhai sy’n gwneud y penderfyniadau yng Nghymru ac yn San Steffan. Bydd y ddwy undeb amaethyddol yn cyfarfod â’r Gweinidog dros Faterion Gwledig, Lesley Griffiths, i drafod y ffordd ymlaen.

“Fodd bynnag, mae’n hanfodol bwysig bod pob unigolyn a busnes a effeithir gan y cynigion hyn yn ymateb yn ffurfiol i’r ymgynghoriad erbyn 7 o Fawrth. Mae’n gwbl hanfodol ein bod ni gyd yn gwneud hynny.

“Awgrymwn hefyd ein bod, fel amaethwyr, yn cysylltu â’ch cynrychiolwyr etholedig lleol ar bob cyfle, boed yn gynghorwyr sir, yn Aelodau Senedd lleol a/neu ranbarthol neu’n Aelodau Seneddol yn San Steffan.

“Mae angen i ni sicrhau eu bod nhw hefyd yn clywed eich llais a’ch pryderon er mwyn sicrhau ein bod ni’n parhau i ddwyn pwysau ar Lywodraeth Cymru i adolygu’r cynllun mewn ffordd sy’n hybu diwydiant amaeth cynaliadwy yng Nghymru ac yn ei ddiogelu i’r dyfodol.”

Diwedd

Ymatebwch i ymgynghoriad y Cynllun Ffermio Cynaliadwy yma:

Cymraeg: https://www.fuw.org.uk/index.php/cy/sfs-consultation-cy 

English: https://www.fuw.org.uk/index.php/en/sfs-consultation