Ar ôl i’r DU adael yr Undeb Ewropeaidd (UE) yn swyddogol, mi roedd yna, ar y dechrau, awydd gwleidyddol yn San Steffan i arwyddo cytundebau masnach rydd brysiog a datgelu ‘buddiannau’ ein trefniadau masnachu ar ôl Brexit.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi lleisio pryderon clir am y cytundebau masnach rydd gydag Awstralia a Seland Newydd, yn enwedig am nad yw cytundeb Awstralia o fawr o werth i economi’r DU yn ei gyfanrwydd.
Wrth inni nesáu at yr Etholiad Cyffredinol, mae UAC, ar y cyd ag NFU Cymru a CFfI Cymru, wedi trefnu 15 o hystingau ledled Cymru i ddarparu’n haelodau â chyfle i holi eu hymgeiswyr lleol ar ffermio a materion gwledig yng Nghymru.
Mae ffermio yng Nghymru wedi cyrraedd croesffordd bwysig a fydd yn pennu ei ddyfodol am ddegawdau i ddod.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru’n falch iawn o gyhoeddi bod Gareth Parry wedi ei benodi yn Bennaeth Polisi, a hynny ychydig ddyddiau’n unig cyn ei briodas.
Roedd dathliad dwbl i Gareth, brodor o Lanfarian ger Aberystwyth, wrth iddo ef a Catrin, Rheolwr Swyddfa pencadlys Undeb Amaethwyr Cymru, briodi yn ddiweddar. Maent eisoes wedi ymgartrefu ar fferm odro, bîff a defaid y teulu yn Llanafan, Ceredigion.
Mae Hufenfa Mona wedi cyhoeddi dyfodol ansicr i’w cyflenwyr llaeth, ar ôl methu â sicrhau cyllid gan randdeiliaid, ac maent wedi dweud wrth eu cyflenwyr y bydd cwmni prosesu llaeth arall yn prosesu llaeth dros dro.
Mae’r cyfleuster yn cael ei bweru gan ynni adnewyddadwy ac mae ganddo’r potensial i gynhyrchu 30,000 tunnell o gaws cyfandirol y flwyddyn. Mae ymrwymiad Hufenfa Mona i ostwng ôl troed carbon y broses o gynhyrchu caws yn golygu mai nhw oedd y cyntaf yn y DU i ddefnyddio lorïau trydan i gasglu llaeth.
Tir ffermio organig yn cynyddu yn yr UE
Roedd y tir a ddefnyddir i greu cynnyrch amaethyddol organig yn cyfrif am 10.5% o holl dir ffermio’r UE yn 2022, sef cynnydd o 79% mewn tir ffermio organig rhwng 2012 a 2022.
Ffrainc sydd ar y blaen, gyda’r nifer uchaf o hectarau organig o blith gwledydd yr UE, sef 2.9 miliwn yn 2022, a oedd yn cyfrif am 17% o gyfanswm y bloc, ac yna Sbaen (2.7 miliwn hectar), Yr Eidal (2.3 miliwn) a’r Almaen (1.6 miliwn). Roedd llai na 5% o dir Iwerddon, Bwlgaria a Malta yn cael ei ffermio’n organig yn 2022.
Mae’r canllawiau diweddaraf wedi’u cyhoeddi ar wefan Llywodraeth Cymru ynghylch y newidiadau i’r gofynion o ran profion TB Gwartheg cyn ac ar ôl symud a gyflwynwyd ar 1 Chwefror 2024.
Mae angen i bob anifail sy'n symud o ddaliad heb gyfyngiadau yng Nghymru fod wedi cael canlyniad clir i brawf cyn symud (PrMT) o fewn y 60 diwrnod cyn symud. Mae hyn oni bai bod yr anifail o dan 42 diwrnod oed, neu os yw'r symud yn esempt.
Mae cyfraith newydd wedi’i phasio ar allforio anifeiliaid byw o Brydain Fawr.
O 22 Gorffennaf 2024, mae’n drosedd allforio da byw a cheffylau i’w lladd a’u pesgi o Brydain Fawr. Mae Deddf Lles Anifeiliaid (Allforion Da Byw) 2024 yn gwahardd allforio gwartheg, defaid, moch, geifr a cheffylau i’w pesgi a’u lladd o Brydain Fawr.
Mae deddfwriaeth newydd yn cael ei chyflwyno yng Nghymru yr haf hwn i ddileu BVD. Mae dolur rhydd feirysol buchol (BVD) yn glefyd feirysol sy'n effeithio ar wartheg. Gall arwain at erthylu, anffrwythlondeb, a lloi sydd wedi'u hanffurfio – a gall beryglu iechyd a lles y fuches, yn enwedig y stoc ifanc.
Mae Cyswllt Ffermio yn cynnig cyngor arbenigol i wella perfformiad busnes a thechnegol.
Mae'r Gwasanaeth Cynghori yn darparu cyngor arbenigol annibynnol, cyfrinachol ac wedi’i deilwra ar gyfer Ffermwyr Cymru
Cafodd mesurau newydd yn gofyn bod ceidwaid adar yn cofrestru eu hadar yn swyddogol, beth bynnag yw maint eu haid, eu cyhoeddi ar 19 Mawrth 2024.
Ar hyn o bryd, dim ond ceidwaid gyda mwy na 50 o adar sy’n gorfod cofrestru eu haid. Bydd y newidiadau a gyhoeddwyd yn gwneud hi’n orfodol i geidwaid, beth bynnag yw maint eu haid, i gofrestru eu hadar yn swyddogol cyn y dyddiad cau, sef 1 Hydref yng Nghymru
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu’r newyddion bod Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies, yn derbyn yn llawn yr argymhellion a gyflwynwyd iddo gan y Grŵp Cynghori Technegol newydd ar gyfres o fesurau a fydd yn darparu hyblygrwydd mewn perthynas â difa gwartheg gyda TB ar y fferm.
Mae UAC wedi croesawu’r newyddion bod Llywodraeth Cymru am barhau gyda Chynllun y Taliad Sylfaenol (BPS) i gefnogi ffermwyr Cymru ochr yn ochr â chyfnod paratoi’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS) ar gyfer 2025.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu cyhoeddiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig yn amlinellu ei gynlluniau i greu Bwrdd Crwn Gweinidogol, a fydd yn ystyried y dystiolaeth, ac yn arwain y gwaith o ddatblygu Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS) diwygiedig.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu’r cyhoeddiad a wnaed ar 29 Ebrill gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies AS, y bydd dau gynllun cymorth ar gyfer buddsoddi ar ffermydd yn agor yn fuan, gyda dyraniad cyllideb o £20 miliwn.
Mae DEFRA wedi cyhoeddi bod Rheoliadau Ymrwymiadau Masnachu Teg (Llaeth) Cymru 2024 wedi’u gosod, a disgwylir y bydd y rheoliadau newydd yn dechrau ar 9fed Gorffennaf 2024 ar gyfer pob contract prynu llaeth newydd. Ar yr un pryd bydd y cyfnod pontio o ran sicrhau bod contractau presennol yn cydymffurfio yn dod i ben ar 9fed Gorffennaf 2025.
Pryderon ynghylch prinder milfeddygon yn y DU
Mae pwyllgor Yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig y DU wedi ysgrifennu at ysgrifennydd DEFRA yn dweud bod y prinder milfeddygon domestig wedi gwaethygu ers yr 11.5% o ddiffyg a amcangyfrifwyd yn 2018.
Mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi dau grant seilwaith fferm newydd gwerth £20 miliwn. Y ddau gynllun i gynorthwyo ffermwyr i fodloni Rheoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) 2021 yw’r Cynllun Buddsoddi Mewn Rheoli Maethynnau a’r Cynllun Grantiau Bach – Gorchuddio Iardiau.
Yn ddiweddar, mae Cyswllt Ffermio wedi lansio set newydd o fodiwlau ar-lein yn seiliedig ar arferion sy’n cynnal cynhyrchiant ac iechyd tir amaeth a da byw mewn ffordd gynaliadwy, i helpu ffermwyr Cymru wrth iddynt drosglwyddo i’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS).
Mae’r Grŵp Iechyd a Lles Anifeiliaid Cnoi Cil wedi darparu’r wybodaeth BTV ddiweddaraf (20fed Mai). Maent yn cynghori y dylai ffermwyr a’r diwydiant barhau i fod yn wyliadwrus ac yn ofalus, a defnyddio tactegau sy’n seiliedig ar dystiolaeth er mwyn gweithredu i liniaru effaith y straen diweddaraf, sef BTV-3.
Mae Taliadau Gwledig Cymru wedi cyhoeddi diweddariad o’r canllaw ‘Pan ddaw’r archwilydd’ ar gyfer ffermwyr sy’n paratoi ar gyfer archwiliad.
Mae archwiliadau’n cymryd lle ar ganran o ffermydd bob blwyddyn i sicrhau bod ffermwyr yn cydymffurfio â rheolau a rheoliadau gofynnol sy’n amod ar gyfer derbyn cymorth ariannol, neu o ganlyniad i gadw da byw.
Mae Hybu Cig Cymru (HCC) wedi cyhoeddi prosiect peilot newydd, sy’n anelu at hybu proffidioldeb a chynaliadwyedd y sector cig eidion yng Nghymru.
Bydd y prosiect – Datgarboneiddio Cig Eidion Cymru PGI - yn gwerthuso effaith pesgi gwartheg o fewn cyfnod magu byrrach ar elw economaidd ac allyriadau Nwyon Tŷ Gwydr.
Mae prosiect ymchwil fforensig newydd sy’n cael ei redeg gan Brifysgol John Moores Lerpwl yn gweithio gyda’r heddlu, milfeddygon a ffermwyr i wella’r broses o gasglu DNA cŵn sy’n troseddu oddi ar dda byw sydd wedi dioddef ymosodiad.
Yn dilyn cyhoeddiad yr wythnos diwethaf (15 Ebrill), cwrddodd y Grŵp Cynghori Technegol hirddisgwyliedig ar BT Gwartheg am y tro cyntaf, gyda’r Athro G Hewinson, Cadair Sêr Cymru yng Nghanolfan Rhagoriaeth TB Cymru, yn arwain y grŵp.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi tynnu sylw at yr heriau y mae ffermwyr yn eu hwynebu oherwydd y tywydd gwlyb, a galwodd yr Undeb am ymyriadau posib yn ystod uwchgynhadledd a gynhaliwyd yn ddiweddar (19 Ebrill).
Wedi’i threfnu gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies AS
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi cwrdd â Phrif Weinidog newydd Cymru, Vaughan Gething ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Faterion Gwledig a Newid Hinsawdd newydd, Huw Irranca-Davies, i drafod dyfodol y diwydiant amaeth.
Mae UAC yn croesawu’r cyfle cynnar hwn i amlinellu’r heriau presennol sy’n ein hwynebu fel diwydiant ac i drafod y camau nesaf posibl gyda’r Prif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet newydd yn dilyn cais gan UAC am gyfarfod brys.
Yn ddiweddar (21 Mawrth) mi ddarparodd Undeb Amaethwyr Cymru dystiolaeth lafar fel rhan o ymchwiliad Pwyllgor Newid Hinsawdd, Yr Amgylchedd a Seilwaith y Senedd i’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy, gan gyflwyno achos cryf dros yr angen i ailfeddwl y cynigion presennol.
Wrth i Brif Weinidog newydd Cymru, Vaughan Gething AS gyhoeddi ei Gabinet Seneddol newydd, datgelwyd mai Huw Irranca-Davies AS sydd wedi’i benodi’n Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig.
Mewn llythyr a anfonwyd at yr Ysgrifennydd newydd, dywedodd UAC – Yn gyntaf, hoffai UAC longyfarch Huw Irranca-Davies ar gael ei benodi’n Ysgrifennydd newydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig.
Diogelwch y cyflenwad bwyd yn debygol o fod yn brif flaenoriaeth i’r UE o 2024-2029
Mae copi drafft a ddatgelwyd heb ganiatâd o Agenda Strategol yr UE, sy’n amlinellu blaenoriaethau’r UE ar gyfer 2024-2029 wedi gosod diogelwch y cyflenwad bwyd fel blaenoriaeth o ran polisi amaethyddol.
Mae Bwrdd Tanau Gwyllt Cymru wedi lansio ymgyrch o’r enw Doeth i Danau Gwyllt, sy’n anelu at addysgu unigolion ar yr arferion gorau i osgoi ac atal tanau gwyllt yng Nghymru. Mae’r Bwrdd am weithio gyda chymunedau i adeiladu cefn gwlad iachach a mwy cydnerth, a datblygu cefn gwlad mwy bioamrywiol ar gyfer y dyfodol.
Mae prosiect ar droed yn Sir Gâr y Gwanwyn hwn i dynnu lluniau a mapio’r holl standiau llaeth sydd wedi goroesi yn y sir. Mae Anthony Rees, mewn cydweithrediad â Chlybiau Ffermwyr Ifanc Sir Gâr, yn ymgymryd â’r prosiect ac yn gofyn am help gyda’r canlynol:
Mae Cyswllt Ffermio wedi cyhoeddi bod 17 o gyrsiau hyfforddiant newydd wedi’u hychwanegu at eu rhaglen hyfforddiant o fis Ebrill. Mae 120 o gyrsiau ar gael bellach, gyda chymhorthdal o hyd at 80% i unigolion sydd wedi cofrestru.
Un o’r cyrsiau newydd sydd ar gael erbyn hyn yw BASIS FACTS – Cynllun Ardystio a Hyfforddi Cynghorwyr Gwrtaith
Cafodd mesurau newydd yn gofyn bod ceidwaid adar yn cofrestru eu hadar yn swyddogol, beth bynnag yw maint eu haid, eu cyhoeddi ar 19 Mawrth 2024.
Ar hyn o bryd, dim ond ceidwaid gyda mwy na 50 o adar sy’n gorfod cofrestru eu haid.
O 1af Ebrill 2024 cafodd Gorchymyn Cyflog Amaethyddol (Cymru) 2023 ei ddisodli gan Orchymyn 2024, gyda newidiadau’n dod i rym.
O 1af Ebrill:
Mae prawf hiliogaeth mwyaf blaenllaw y DU ar gyfer bridio hyrddod da i gynhyrchu ŵyn, sef RamCompare, wrthi’n galw ar ffermydd defaid masnachol ledled Cymru i ymuno â’r prosiect, i gefnogi ei ymgyrch i wella geneteg defaid ledled y wlad.
Mae ymateb Undeb Amaethwyr Cymru i ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar y Cynllun Ffermio Cynaliadwy: ‘Cadw Ffermwyr i Ffermio’ wedi mynegi pryder am faint y newid sydd ei angen i sicrhau bod y cynllun yn addas i’r diben o fewn yr amser sydd ar gael.
Lluniwyd ymateb yr Undeb yn dilyn trafodaethau ag aelodau a chynrychiolwyr y sector yn ystod 13 o gyfarfodydd rhanbarthol a gynhaliwyd ledled Cymru.
Cafodd Undeb Amaethwyr Cymru gyfarfod dilynol â’r Gweinidog Materion Gwledig, cynrychiolydd Gogledd Cymru a’r Trefnydd, Lesley Griffiths ar 4ydd Mawrth, i drafod manylion pellach y datganiad ar y cyd a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf.
Roedd y datganiad gan y Prif Weinidog Mark Drakeford a Lesley Griffiths, a gyhoeddwyd ar 27ain Chwefror, yn amlinellu camau nesaf mewn perthynas â’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS), yn ogystal ag ailadrodd sylwadau ynghylch TB Gwartheg a rheoliadau NVZ Rheoli Llygredd Amaethyddol.
Yn dilyn protest gan filoedd o ffermwyr a staff busnesau cysylltiedig ar risiau’r Senedd ym Mae Caerdydd ar 28 Chwefror, aeth y Senedd yn ei blaen i drafod a gwrthod dau gynnig ar bolisïau’n ymwneud â’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS) a TB Gwartheg.
Roedd cynnig Ceidwadwyr Cymru’n galw ar Lywodraeth Cymru i ddiddymu cynigion presennol y cynllun ffermio cynaliadwy ac ail-ymgysylltu â’r sector amaethyddol i ddatblygu cynllun newydd sy’n cael ei gefnogi gan y gymuned ffermio.
Mae’n galondid gweld bod o leiaf rhai camau eisoes yn cael eu hystyried o gyhoeddiad y Gweinidog Materion Gwledig (27 Chwefror) ynghylch y Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS).
Mynegodd UAC deimladau ei haelodau yn gwbl glir yn ystod y cyfarfod gyda Llywodraeth Cymru (19 Chwefror). Yn y cyfarfod hwnnw galwodd UAC am ailfeddwl y cynigion SFS presennol ac am fwy o gydweithio ar y newidiadau sydd eu hangen i’r cynllun, mewn cydweithrediad â phartïon a chanddynt fuddiant a’r ddwy undeb amaethyddol.
Roedd diffyg ystyriaeth i ffermwyr tenant a chymorth priodol i newydd-ddyfodiaid yn rhai o’r pryderon allweddol a fynegwyd gan Dîm Polisi Llywyddol Undeb Amaethwyr Cymru yn ystod cyfarfod a gynhaliwyd yn ddiweddar yn Llanfair-ym-muallt.
Hwn oedd y cyfarfod ffurfiol terfynol a gynhaliwyd gan UAC i drafod yr adborth cyntaf a dderbyniwyd gan dros 1,500 o ffermwyr mewn cyfarfodydd sirol lleol ledled Cymru dros yr wythnosau diwethaf. Bydd yn cael ei ddefnyddio i lunio ymateb terfynol yr Undeb i ymgynghoriad y Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS).
Allforion cig defaid Cymru’n cynyddu yn 2023
Mae data newydd CThEF yn dangos bod allforion cig defaid wedi parhau i gynyddu yn 2023. Amcangyfrifir bod cyfanswm maint y cig defaid a allforir o Gymru wedi cyrraedd bron i 30,500 o dunelli, sef cynnydd o 12% ar gyfer y flwyddyn, tra bod y cyfanswm gwerth wedi bwrw £190.9 miliwn, sef cynnydd o 10% ar gyfer y flwyddyn.
Mae ffenestr ymgeisio Academi Amaeth 2024 ar agor bellach. Mae’r Academi Amaeth yn darparu rhaglen o hyfforddiant, mentora, cymorth ac arweiniad dros dair sesiwn breswyl ddwys a sesiynau rhithiol ychwanegol.
Mae dwy Academi wahanol:
Mae myfyriwr ym Mhrifysgol Aberystwyth wrthi’n ysgrifennu traethawd hir ar ‘Astudiaeth yn dangos gallu ffermydd Cymru i oroesi gyda, neu heb gymorthdaliadau gan y llywodraeth ac effeithiau posibl y newidiadau sydd i ddod i Gynllun y Taliad Sylfaenol (BPS)’.
Mae’r myfyriwr wedi creu holiadur i ffermwyr yn y DU ac mae’n gobeithio cael gymaint o ymatebion â phosib.
Mae Hybu Cig Cymru wedi cyhoeddi y bydd cynnydd o 4.2% yn yr ardoll cig coch a delir gan gynhyrchwyr a lladd-dai yng Nghymru o Ebrill 2024. Cafodd cyfraddau Ardoll Cig Coch Cymru eu cynyddu yn Ebrill 2023, a chyflwynwyd mecanwaith i gysylltu cynnydd mewn ardoll yn y dyfodol â’r Mynegai Prisiau Defnyddwyr, yn cynnwys costau tai perchen-feddianwyr (CPIH).
Os ydych chi’n cadw da byw ar eich daliad, rhaid ichi gadw cofrestr ar gyfer pob rhywogaeth ar bob un o’ch daliadau (CPH).
Mae cofrestrau ar gael yn ddigidol neu gallwch argraffu copi. Gellir lawr lwytho copïau digidol o’r dolenni isod ar wefan Llywodraeth Cymru.
Eleni, gwneir taliad BPS ymlaen llaw o 70% o werth amcangyfrifedig yr hawliad, o 14 Hydref 2024, yn amodol ar gymhwysedd a chyn belled â bod yr holl ddogfennau angenrheidiol wedi’u derbyn. Gwneir gweddill y taliadau o 12 Rhagfyr 2024
Mae gweithlyfr ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru a fydd yn eich helpu i fodloni gofynion cadw cofnodion y Rheoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) 2021.
I gynorthwyo gyda gofynion y Cynllun Rheoli Maethynnau mae’r gweithlyfr ar gael ar
