Mae Prif Weinidog Cymru, Eluned Morgan AS wedi ailadrodd pryderon a leisiwyd gan Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) am newidiadau i’r rheolau cymorth ariannol i amaethyddiaeth yng Nghymru yn y dyfodol.
Gwnaeth y sylwadau wrth iddi gael ei holi gan Aelodau Seneddol Cymru yn ystod sesiwn Pwyllgor Materion Cymreig yn San Steffan ar Ddydd Mercher 12 Chwefror 2025.
Yn ddiweddar, cwrddodd Undeb Amaethwyr Cymru ag Arweinydd y Ceidwadwyr yn Senedd Cymru, Darren Millar AS, ac Ysgrifennydd yr Wrthblaid dros Seilwaith, Trafnidiaeth a Materion Gwledig, Peter Fox AS, i drafod yr heriau sy’n wynebu ffermwyr yng Nghymru.
Roedd y cyfarfod, a gynhaliwyd ym Mrynbuga, Sir Fynwy, yn gyfle i ganolbwyntio ar amryw o faterion gwahanol, gan gynnwys y Cynllun Ffermio Cynaliadwy, TB Gwartheg, a newidiadau arfaethedig Llywodraeth y DU i’r Dreth Etifeddiaeth.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) yn dathlu Wythnos Brecwast Ffermdy arall lwyddiannus, sydd wedi codi dros £21,000 ar gyfer elusennau ac achosion lleol, gan gynnwys dros £13,500 tuag at Ambiwlans Awyr Cymru.
Yn ystod yr Wythnos Brecwast Ffermdy flynyddol, cynhaliwyd dros 24 o frecwastau ar draws Cymru rhwng 18 a 25 Ionawr 2025, gydag aelodau, y cyhoedd, a gwleidyddion yn mwynhau’r cynnyrch brecwast blasus, maethlon a chynaliadwy tra’n sgwrsio am faterion ffermio gyda staff a swyddogion UAC.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi ymateb i gyhoeddiad Llywodraeth Cymru ar 29 Ionawr 2025 y bydd yn cyflwyno Parth Atal Ffliw Adar Cymru Gyfan (AIPZ).
Er ei bod hi’n bwysig nodi nad oes unrhyw achosion o ffliw adar wedi’u cadarnhau mewn dofednod nac adar sy’n cael eu cadw yng Nghymru hyd yn hyn y tymor hwn, efallai bod y cyhoeddiad hwn yn anochel o ystyried pa mor agos yw’r achosion diweddar at Gymru, a’r sefyllfa ehangach ar draws y DU.
Achos o ffliw adar wedi’i ganfod mewn unigolyn yn Lloegr
Mae Asiantaeth Diogelwch Iechyd y DU (UKHSA) wedi cadarnhau achos o ffliw adar (H5N1) mewn unigolyn yng Ngorllewin Canolbarth Lloegr.
Cafodd yr unigolyn dan sylw ei heintio ar fferm, lle bu mewn cysylltiad agos am gyfnodau hir â nifer fawr o adar wedi’u heintio. Mae’r perygl i’r cyhoedd yn gyffredinol yn parhau i fod yn isel iawn.
Mae’r amser o’r flwyddyn wedi cyrraedd unwaith eto pan fyddwn ni’n dechrau meddwl am y Ffurflen Gais Sengl (SAF). Mae’r ffenestr ymgeisio ar agor rhwng 3 Mawrth ac 15 Mai ac mae UAC yn atgoffa ei haelodau bod ein staff sirol yma i helpu ac yn barod i ysgwyddo’r baich o lenwi’r ffurflen.
Mae UAC yn darparu’r gwasanaeth hwn fel rhan o’r pecyn aelodaeth, ac mae wedi bod yn amhrisiadwy i filoedd o aelodau dros y blynyddoedd - gan arbed amser a phenbleth gwaith papur.
Cadarnhawyd achos o Ffliw Adar ar safle ger Bromborough, Glannau Mersi, Lloegr ar 9 Chwefror.
Mae parthau rheoli clefydau 3km a 10km wedi'u datgan o amgylch y safle gan Defra. Mae rhan o'r parth gwyliadwriaeth 10km a ddatganwyd gan Defra a Llywodraeth Cymru yn ymestyn i Gymru.
Cyhoeddwyd adolygiad o gynlluniau gwarant fferm y DU. Cafodd yr Adolygiad ei gomisiynu gan undebau ffermio’r DU a’r Bwrdd Datblygu Amaethyddiaeth a Garddwriaeth (AHDB).
Dyma’r adolygiad cynhwysfawr cyntaf o gynlluniau gwarant fferm ar draws y DU ac mae wedi galw am ail-osod y system yn gyfan gwbl i ail-adeiladu hyder ymhlith ffermwyr.
Faint o ddŵr ydych chi’n ei ddefnyddio ar eich fferm? I’w cynorthwyo i farchnata eu brandiau premiwm Cig Oen Cymru PGI a Chig Eidion Cymru PGI, mae HCC yn chwilio am dystiolaeth i ddangos cynaliadwyedd ein systemau unigryw yng Nghymru.
Cwblhewch eu harolwg byr a helpu HCC i fesur ffynhonnell a maint y dŵr a ddefnyddir i gynhyrchu cig coch yng Nghymru.
Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cyhoeddi canllawiau ar gyfer merched beichiog o fewn y gymuned ffermio i’w hannog i fod yn wyliadwrus o’r peryglon sy’n gysylltiedig ag afiechydon milheintiol.
Mae merched beichiog yng Nghymru yn cael eu hatgoffa i osgoi dod i gysylltiad ag anifeiliaid sy’n rhoi genedigaeth, sydd wedi rhoi genedigaeth yn ddiweddar, neu sydd wedi erthylu.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi ymateb i ddata a ryddhawyd gan Lywodraeth Cymru ar Incwm Ffermydd o Ebrill 2023 i Fawrth 2024.
Mae’r data diweddaraf yn dangos bod incwm cyfartalog Busnesau Fferm yng Nghymru wedi gostwng 39% o un flwyddyn i’r llall.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi ymateb i adroddiadau am achos o Glwy’r Traed a’r Genau yn yr Almaen.
Canfuwyd y clefyd ar fferm byfflo dŵr yn Märkisch-Oderland, Brandenburg yn nwyrain y wlad ar 10 Ionawr. Dyma’r achos cyntaf o Glwy’r Traed a’r Genau yn yr Almaen am bron i 40 mlynedd.
Ni ddaw helynt ei hunan. O edrych yn ôl dros y deuddeg mis diwethaf, mae wedi teimlo ar adegau fel pe bai’r sector amaethyddol wedi dioddef storm berffaith – gydag un her ar ôl y llall yn rhoi mwy o straen ar ffermwyr diwyd Cymru.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi ymateb i’r Gyllideb Ddrafft a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ar 10 Rhagfyr.
Cyhoeddodd y Gyllideb ddrafft gynnydd ym mhob adran o'r Llywodraeth, gyda'r adran Newid Hinsawdd a Materion Gwledig yn derbyn £36.35m (6.6%) ychwanegol o arian refeniw a £71.95m (31%) ychwanegol o arian cyfalaf.
Fel rhan o’i galwadau, mae UAC wedi annog Llywodraeth Cymru i adfer cyllideb lawn Materion Gwledig Cymru i’w lefel cychwynnol yn 2023 o £482.5 miliwn, yn ogystal â chadw cyfraddau presennol Cynllun y Taliad Sylfaenol (BPS) ar gyfer ffermwyr yng Nghymru.
Mae galwadau’r Undeb yn dod yn sgil cyfres o doriadau dros y blynyddoedd diwethaf i gyllideb Materion Gwledig Cymru, gyda thoriad o £37.5 miliwn yn ystod blwyddyn ariannol 2023-2024.
Cyhoeddi Prif Weithredwr newydd i arwain Hybu Cig Cymru
Mae HCC wedi cyhoeddi mai José Peralta yw ei Brif Weithredwr newydd.
Mae gan José brofiad helaeth o weithio ar lefel Rheolwr Gyfarwyddwr yn niwydiant cig y DU ers dros 25 mlynedd. Mae ei swyddi blaenorol yn cynnwys gweithio fel Rheolwr Gyfarwyddwr i fusnes cig coch mwyaf ond un y DU
Cafwyd adroddiadau am achos o Glwy’r Traed a’r Genau yn yr Almaen.
Canfuwyd y clefyd ar fferm byfflo dŵr yn Märkisch-Oderland, Brandenburg yn nwyrain y wlad ar 10 Ionawr. Dyma’r achos cyntaf o Glwy’r Traed a’r Genau yn yr Almaen am bron i 40 mlynedd.
Mae ffermwyr yn cael eu hannog i roi adborth ar broblemau gyda thagiau clust drwy ffurflen ar-lein.
Gellir defnyddio’r ffurflen i roi gwybod am unrhyw adborth cadarnhaol neu negyddol sydd gennych ynghylch tagiau clust, bandiau pigwrn neu folysau.
Mae Cyswllt Ffermio yn lansio sioe deithiol o ddigwyddiadau ar draws Cymru i helpu busnesau ystyried gwahanol opsiynau ar gyfer gwarchod eu hasedau, gan gynnwys cynllunio olyniaeth.
Roedd Cyllideb yr Hydref ar 30 Hydref yn cynnwys newidiadau arfaethedig sylweddol i’r rheolau Treth Etifeddiaeth (HT) a bydd y rhain yn cael effaith ar nifer o fusnesau fferm.
Mae Hybu Cig Cymru (HCC) wedi cyhoeddi’r fersiwn ddiweddaraf o’i lyfryn ar gyfer y diwydiant da byw, sef Y Llyfr Bach o Ffeithiau am Gig.
Mae’r Llyfr Bach o Ffeithiau am Gig, sef Casgliad o Ystadegau’r Diwydiant Cig Coch a Da Byw yng Nghymru 2024, yn llwyddo i gywasgu gwerth deuddeg mis o ddata ar 56 tudalen. Dylai fod ar frig rhestr ddarllen gweithwyr proffesiynol ym maes cynhyrchu cig coch, ac unigolion sy’n ymddiddori ym maes ffermio da byw.
Mae ffermwyr yn cael eu gwahodd i wneud cais am y rownd nesaf o Gyllid Arbrofi. Mae treialon blaenorol a ariannwyd gan Cyswllt Ffermio yn amrywio o dyfu maglys yn Aberhonddu i sefydlu blodau’r haul fel cnwd i gyd-fynd ag india-corn,
Mae'r ffenestr ymgeisio newydd ar gyfer y Cyllid Arbrofi yn agor ar 27 Ionawr 2025 ac mi fydd ar agor tan 17 Chwefror.
Mae Hybu Cig Cymru, mewn partneriaeth, fel rhan o gonsortiwm mawr o sefydliadau academaidd ac o’r diwydiant, yn chwilio am 20 o ffermydd astudiaeth achos brwdfrydig ledled Cymru, Lloegr, Yr Aban a Gogledd Iwerddon, sydd am ddod o hyd i atebion cost-effeithiol i leihau allyriadau nwyon tŷ gwydr.
Ar 25 Tachwedd, cyhoeddodd y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies AS, ddatganiad ochr yn ochr ag amlinelliad diwygiedig o’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS) a chrynodeb gweithredol o ganfyddiadau’r Panel Adolygu Tystiolaeth Atafaelu Carbon.
Cafodd swyddogion o Undeb Amaethwyr Cymru Sir Drefaldwyn gyfarfod yn ddiweddar ag Aelod Seneddol Maldwyn a Glyndŵr, Steve Witherden AS i drafod pryderon ynghylch Parc Cenedlaethol arfaethedig ar gyfer gogledd-ddwyrain Cymru, a all gynnwys cyfran helaeth o ogledd Powys.
“Amddiffyn pobl sy’n gweithio” - dyna linell a glywyd dro ar ôl tro yn y cyfnod cyn, ac yn ystod y datganiad Cyllideb hirddisgwyliedig yr wythnos diwethaf. Fodd bynnag, wrth i’r llwch setlo ar gyhoeddiad Rachel Reeves ar Noson Calan Gaeaf, i lawer o ffermwyr diwyd Cymru, mae canlyniadau’r Gyllideb yn debygol o fod yn fwy o gast na cheiniog yn y pen draw.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi mynegi pryderon dybryd yn dilyn y cyhoeddiad gan Ganghellor y Trysorlys yng Nghyllideb yr Hydref (30.10.24) y bydd rhyddhad treth ar eiddo amaethyddol yn cael ei ddiwygio o 2026, gan adael dyfodol llawer o ffermydd Cymru yn y fantol.
Yn ystod y Gyllideb, cyhoeddwyd y bydd y rhyddhad treth o 100% yn dod i ben i fusnesau a thir gwerth dros £1 miliwn
Ffrainc yn gwrthwynebu Cytundeb Masnach yr UE-De America
Mae Ffrainc yn brwydro i ohirio trafodaethau rhwng yr Undeb Ewropeaidd (UE) â bloc masnachu Mercosur De America ar gytundeb masnach. Disgwylir y bydd y cytundeb rhwng yr UE â bloc De America’n cael ei gwblhau mor gynnar â’r mis nesaf.
Fel rhan o brosiect profiad gwaith ar gyfer myfyrwyr, mae Canolfan Milfeddygaeth Cymru wedi dylunio arolwg i gael gwell dealltwriaeth o wybodaeth ffermwyr am glefydau mynydd rhew.
Bydd yr holl ymatebion yn cael cyfle i ennill gwobr a bydd yr enillydd yn derbyn taleb Amazon gwerth £30.
Cynigir Cynllun Cynefin Cymru yn 2025. Gall pob busnes ffermio cymwys gyflwyno cais.
Os ydych chi’n bwriadu gwneud cais am y cynllun mae’n bwysig bod yr holl ardaloedd cynefin ar eich tir wedi’u cadarnhau drwy lenwi ffurflen Cadarnhau Data SFS 2024 ar RPW Ar-lein erbyn y dyddiad cau, sef 6 Rhagfyr 2024.
Bydd gweddill taliadau Cynllun y Taliad Sylfaenol (BPS) a thaliadau llawn ar gyfer y rhai sydd heb gael taliad ymlaen llaw yn dechrau ar 12 Rhagfyr 2024. Bydd y taliadau’n amodol ar broses ddilysu lawn.
Mae taliadau ymlaen llaw gwerth hyd at 70% o werth yr hawliad BPS terfynol a ragwelir ar gyfer 2024 wedi’u talu lle’r oedd modd cadarnhau’r cymhwysedd i hawlio, a’r holl ddogfennau ategol wedi’u derbyn mewn pryd i wneud y taliadau.
Mae Llywodraeth y DU wedi rhyddhau ei hadroddiad blynyddol ar Amaethyddiaeth yn y Deyrnas Unedig dan y teitl ‘Agriculture in the United Kingdom 2023’.
Mae’r adroddiad a’r crynodeb yn cynnwys ffeithiau a ffigurau diddorol yn ymwneud â phob dim, o strwythur y diwydiant i brisiau anwadal mewnbynnau a chynhyrchion, sut mae amaethyddiaeth yn perfformio o ran ‘amaeth amgylcheddol’, incwm cyfartalog Busnesau Ffermio, prisiau da byw ac ati
Mae dau adroddiad wedi’u cyhoeddi, un gan Y Gyfarwyddiaeth Meddyginiaethau Milfeddygol (VMD) a’r llall gan y Gynghrair Defnydd Cyfrifol o Feddyginiaethau Mewn Amaethyddiaeth (RUMA), sy’n datgelu pa gynnydd a wnaed yn y DU mewn perthynas ag ymwrthedd gwrthficrobaidd a gwerthiant gwrthfiotigau.
Wrth i’r cyfnod caeedig ar gyfer gwasgaru slyri ar y rhan fwyaf o ffermydd Cymru ddod i ben (15 Hydref), mae Huw Irranca-Davies, y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Faterion Gwledig, wedi cyhoeddi cynlluniau i wneud diwygiadau tymor byr i’r Safonau Dilysadwy Trawsgydymffurfio sy’n ymwneud â rheoliadau Rheoli Llygredd Amaethyddol (NVZ).
Agorodd cadeirydd pwyllgor llaeth UAC, Brian Walters, gatiau ei fferm noswyl Sioe Laeth Cymru 2024, i dynnu sylw at bwysigrwydd ffermydd llaeth teuluol yng Nghymru.
Yn ffermio 500 acer yng Nghaerfyrddin gyda’i wraig Ann a’u dau fab, Aled a Seimon, mae’r teulu’n rhedeg buches laeth o 220 o fuchod ynghyd â 200 o stoc ifanc ar system lloia mewn bloc yn yr hydref, gyda’r pwyslais ar gynhyrchu llaeth o ansawdd da o borfa.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu cyhoeddiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies, bod aelodau Bwrdd y Rhaglen Dileu TB Gwartheg bellach wedi’u penodi.
Mae’r newyddion yn cwblhau’r strwythur llywodraethu newydd fel y’i hamlinellir yng Nghynllun Cyflawni Rhaglen Dileu TB Gwartheg 2023-2028, yn dilyn ffurfio’r Grŵp Cynghori Technegol ar TB Gwartheg yn gynharach eleni.
UE yn gohirio rheoliadau datgoedwigo newydd ar fewnforion
Ar Hydref 3, dywedodd y Comisiwn Ewropeaidd y byddai’n oedi am flwyddyn cyn rhoi Rheoliad Datgoedwigo’r Undeb Ewropeaidd (EUDR) ar waith, tan 30 Rhagfyr 2025, er mwyn iddo gael ei weithredu’n ddidrafferth o’r cychwyn cyntaf.
Mae Canolfan Milfeddygaeth Cymru wedi ffurfio partneriaeth â’r Gymdeithas Ddefaid Genedlaethol (NSA) i helpu ffermwyr defaid i ganfod a rheoli clefydau mynydd rhew. Defnyddir y term ‘mynydd rhew’ am ei bod hi’n debygol bod y rhan fwyaf o’r stoc sydd wedi’i heintio ddim yn dangos unrhyw arwyddion, a bod y defaid hynny sydd ag arwyddion neu symptomau gweladwy yn cynrychioli brig y broblem yn unig.
Bydd y ffordd mae'r Stocrestr Flynyddol Defaid yn cael ei chynnal yng Nghymru yn newid. Er mwyn sicrhau bod y stocrestr flynyddol yn gyson â holl wledydd eraill y DU, y dyddiad ar gyfer y stocrestr fydd 1 Rhagfyr bellach Ni fydd yr wybodaeth sydd ei hangen yn newid.
Mae dau newid arwyddocaol:
Mae’r BTO (British Trust for Ornithology) yn lansio Cudyll Cymru, prosiect gwyddoniaeth dinasyddion newydd sbon sy’n anelu at wella dealltwriaeth o adar ysglyfaethus ledled Cymru.
Mae’r BTO yn chwilio am wirfoddolwyr ar draws Cymru i helpu i ganfod ac arsylwi ar adar ysglyfaethus, yn enwedig o fewn Ardaloedd Gwarchodedig y wlad.
Dylai pob ffarmwr fod yn wyliadwrus ac yn ofalus wrth brynu a gwerthu da byw, wrth i’r achos cyntaf o’r feirws Tafod Glas (BTV-3) gael ei gadarnhau yng Nghymru.
Cadarnhawyd yr achos cyntaf o BTV-3 Ddydd Gwener, 27 Medi 2024 ar ôl i brofion gwyliadwriaeth ganfod y feirws mewn tair dafad a oedd wedi symud i Wynedd o ddwyrain Lloegr. Cadarnhawyd achos arall hefyd, gan olygu bod cyfanswm o ddau achos yng Nghymru bellach. Mae’r ddau achos wedi’u cadarnhau fel achosion yn sgil symud o ardal risg uchel.
Mae troseddau gwledig yn effeithio nid yn unig ar yr unigolion a’r busnesau a dargedir yn uniongyrchol, ond gallant hefyd gael effaith economaidd, cymdeithasol ac emosiynol ar y gymuned wledig gyfan.
Mae troseddau gwledig yn cynnwys amrywiaeth eang o droseddau, gan gynnwys lladrata, fandaliaeth, dympio gwastraff anghyfreithlon, troseddau bywyd gwyllt ac ymddygiad anghymdeithasol, ymhlith eraill.
Mae cwrs newydd wedi’i sefydlu sef ‘Cwrs Perchnogaeth Gyfrifol ar Gŵn’ (RDOC), sy’n gwrs ar-lein i addysgu perchnogion cŵn ar sut i leihau achosion o ymosodiadau gan gŵn ar dda byw. Mae wedi ei groesawu gan Ysgrifennydd y Cabinet, ac mae ar gael erbyn hyn i heddluoedd ledled Cymru ar gyfer perchnogion cŵn sydd wedi ymosod ar dda byw.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi cymeradwyo’n llwyr argymhelliad y Comisiwn Cymunedau Cymraeg ar bolisi amaethyddol yn ei adroddiad ‘Grymuso cymunedau, cryfhau’r Gymraeg’ a gyhoeddwyd yn Eisteddfod Genedlaethol Rhondda Cynon Taf.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu’r cyhoeddiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies, fod Bwrdd Rhaglen Dileu TB Gwartheg bellach wedi ei sefydlu.
Mae’r newyddion yn cwblhau’r strwythur llywodraethu newydd yn dilyn ffurfio’r Grŵp Cynghori Technegol ar TB mewn Gwartheg yn gynharach eleni.
Yn dilyn trydydd cyfarfod o’r Bwrdd Crwn Gweinidogol a gynhaliwyd (23 Gorffennaf) yn Sioe Frenhinol Cymru, mae Llywodraeth Cymru wedi cadarnhau’r bwriad i dalu am gynnal a chadw Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) fel rhan o’r taliad sylfaenol cyffredinol drwy’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS).
