Wedi'i leoli yn nyffryn Gwili, ar gyrion Llanpumsaint, Sir Gaerfyrddin, mae Clyttie Cochion. Mae'r fferm organig 150 erw yn gartref i Phil Jones a 350 o ddefaid. Yn Ddarlithydd rhan amser yng Nghelli Aur, mae addysgu’r genhedlaeth nesaf yn golygu llawer i Phil - nid yn unig y rhai y mae’n eu dysgu yn y coleg ond defnyddwyr y dyfodol sydd â llawer o bryderon ynghylch sut mae bwyd yn cael ei gynhyrchu.
Wrth gerdded ar draws ei gaeau, dywedodd Phil: “Mae llawer o gamdybiaethau’n parhau ynghylch yr effaith y mae ffermio yn ei gael ar yr amgylchedd ac yn aml mae pobl yn ddryslyd ynghylch arddulliau ffermio mewn rhannau eraill o’r byd ac yma gartref. Nid yw'n wir yn gyffredinol bod ffermwyr yn llygru ac yn dinistrio'r amgylchedd. Yma ar y fferm mae gennym agwedd ‘gofal hawdd’ o fugeilio ac agwedd gofal hawdd tuag at ofal y ddaear hefyd. Dim ond yr hyn y bydd y ddaear yn ei roi i ni y byddwn ni'n cymryd o'r ddaear ac nid yw hynny'n beth drwg.”
Mae deall y pridd, patrymau tywydd a thopograffeg yr un mor bwysig mewn ffermio â hwsmonaeth da byw. Er bod y daliad hwn yn cael ei ystyried yn fferm iseldir, yn 350 troedfedd, mae'r amgylchedd yn debycach i dirwedd mynydd gyda thir diffaith wedi'i orchuddio â brwyn ac ychydig o ddefaid. Mae hyn yn cyflwyno heriau i Phil gan ei fod eisiau sicrhau bod ei dir a'r anifeiliaid yn ffynnu. Er mwyn bwydo'r defaid, sy'n cael eu cadw yn yr awyr agored trwy gydol y flwyddyn, mae gorchudd da o borfa a phridd iach yn hanfodol. Mae'r gorchudd brwyn yn gwneud pethau'n anodd.
“Yn ddelfrydol, bydd gen i seibiant o gnydau bresych cyn i ni fynd i borfa ond oherwydd y gaeaf gwlyb byddai yna dir noeth, sy’n arwain at erydiad pridd. Felly, trof y tir ym mis Gorffennaf, fel bod gennym ail-had da ym mis Awst. Gyda thywydd a glaw trymach o fis Medi ymlaen, nid oes gennym dir noeth ac yn osgoi erydiad pridd. Mae uwchbridd yn brin iawn. Mae wedi cymryd miliynau o flynyddoedd i’w greu a gellir ei olchi i ffwrdd mewn un storm drom ym mis Hydref; felly mae'n rhaid i ni fod yn geidwaid gofalus iawn o'n huwchbridd. Rydyn ni'n mynd am wyndwn tymor hir a gobeithio y byddant yn llwyddiannus. Os ydyn ni’n eu rheoli’n iawn dylen nhw bara,” meddai.
O ran delio â brwyn, planhigyn sy'n ffynnu mewn amodau gwlyb ac sydd ddim yn cynnig llawer o fudd maethol fel porthiant neu ar gyfer iechyd y pridd, mae Phil yn gwybod na all droi'r tir, sef clai trwm gydag uwch gleibridd ysgafnach, oherwydd byddai'n troi fyny miliynau o hadau brwyn diangen.
“Rwy’n gobeithio, trwy aredig, y bydd llai o hadau brwyn yn cael eu troi i fyny a dyna pam mae gwir angen i mi edrych ar ôl yr hyn sydd gen i. Os bydd yn rhaid i ni ail-hadu ymhellach yn y dyfodol, bydd yn rhaid i ni feddwl am drin y wyneb, fel arall byddwn yn creu problemau i ni'n hunain. Hyd nes y bydd y cyfnod sych yn cychwyn a bod yr amgylchedd cyfan yma yn wahanol, bydd y brwyn yn broblem y mae'n rhaid i ni gadw ar y blaen ohono,” ychwanega.
Mae un peth yn glir - oni bai am amaethwyr y tir fel Phil, byddai’r tir yn bla o frwyn, gan ei wneud yn llanast ecolegol ac yn anaddas ar gyfer bwydo ei ddefaid. “Nid oes llawer o amgylcheddwyr, os o gwbl, a fyddai’n cydoddef brwyn neu redyn pur. Nid yw'n dda oherwydd eu bod yn dominyddu'r pridd ac nid oes cyfle i unrhyw beth arall ddod i'r golwg o gwbl. Felly rydym yn rheoli'r tir mewn ffordd sy'n sicrhau bod gennym ecosystem iach. Nid yw'r defaid rydyn ni'n eu cadw yma yn ecsbloetiol chwaith. Nid oes yn rhaid i ni gymryd llawer o doriadau o silwair er mwyn eu bwydo dros y gaeaf. Trwy beidio â chymryd llawer o doriadau o silwair rydym yn sicrhau bod ein lefelau potash yn iawn a bod y ddaear yn iach. Rwy'n credu bod yn rhaid i'n hôl troed carbon fod yn eithaf isel. Mae bron mor gynaliadwy ag y gall fod,” meddai.
Er mwyn gwella'r tir ymhellach a chreu cynefinoedd bach unigryw, mae Phil wedi plannu 8 erw o Werni. “Roedd y ddaear a ddefnyddiom ar gyfer plannu coed yn rhy wlyb i fynd ato ac roedd y brwyn yn mynd yn bla. Ni allem ei dorri yn ystod misoedd yr haf oherwydd nid oedd byth yn ddigon sych ac nid oedd unrhyw gymhelliant i dda byw fynd i mewn yno. Nawr mae'r ddaear yn gwneud rhywbeth defnyddiol iawn. Rydyn ni wedi plannu Gwerni yn bennaf oherwydd ei fod yn ymdopi'n dda iawn â thir gwlyb. O’r blaen nid oedd yn werthfawr iawn yn amgylcheddol. Nawr gyda choed ynddo, bydd y tir yn sychu ac mae llawer mwy o amrywiaeth o rywogaethau yno nawr, na fyddai wedi goroesi ynghanol brwyn,” esboniodd.
Mae'n amlwg fodd bynnag bod yn rhaid creu coetir mewn ffordd synhwyrol. “Ni allwch blannu coed yn unrhyw le yr hoffech chi. Rhaid iddo wneud synnwyr i'r ddaear, y system ffermio a rhaid i ni ystyried y mathau o goed sy’n cael eu plannu hefyd. Ac yn fwy pwysig na dim, mae’n rhaid i ni gofio am gynhyrchu bwyd cynaliadwy.”
Mae'r diwydiant ffermio yng Nghymru yn deall bod angen archwilio olion traed carbon a bod gan bawb ran i'w chwarae wrth ei leihau. Yn wir, mae ffermydd teuluol bach yng Nghymru fel Clyttie Cochion yn arwain y ffordd o ran bod yn gyfeillgar i'r amgylchedd ac maent eisoes yn gyfrifol am adnodd carbon hollbwysig mewn priddoedd, coetir a chynefinoedd lled-naturiol. “Rhaid i ni i gyd wneud ein rhan, does dim cwestiwn yn ei gylch. Rwy'n ceisio rheoli'r lle hwn bron fel y gwnaeth fy nhad - gan ei gadw'n fach. Ac rydym yn gwybod bod llawer o gynigion adferiad gwyrdd yn awgrymu lefelau stocio is.
“Fodd bynnag, mae nifer o astudiaethau wedi nodi, os ydym yn lleihau anifeiliaid sy'n pori, ein bod yn cael effaith negyddol ar strwythur llystyfiant. Gall hynny wedyn arwain at effeithiau andwyol ar rywogaethau adar fel y Cwtiad Euraidd a'r Gylfinir. Ar ben hynny, mae ymchwil wedi dangos bod gostyngiadau yn nifer y defaid yn gysylltiedig â gostyngiadau yn nifer y Cwtiad Euraidd a Thinwen y Garn, tra bod astudiaeth fwy diweddar wedi canfod bod treblu nifer y defaid wedi arwain at y cynnydd mwyaf yn amrywiaeth rhywogaethau ar dir mynydd o gymharu â chael gwared ar dda byw.
“Rydyn ni bron fel rhyw fath o Barc Safari yma. Pa mor wahanol ydyn ni i Serengeti neu warchodfa natur yn Ne Affrica lle mae yna lwyni a chynefin jyngl nodweddiadol? Mae yna eliffantod, jiraffod a'r holl dda byw eraill yno ac mae'r amgylchedd hwnnw'n cael ei gynnal gan yr anifeiliaid hynny. Pan fydd rhai anifeiliaid yn cael eu tynnu allan, mae'r amgylchedd fel arfer yn newid am y gwaethaf. Mae rhai anifeiliaid yn angenrheidiol, hyd yn oed yn y jyngl er mwyn iddo oroesi.”
Felly nid yw Phil eisiau gweld gostyngiad yn nifer ei ddefaid. “Mae angen i mi gadw fy lefelau stocio ar y gyfradd gyfredol. Mae arnom angen y maetholion y mae'r defaid yn eu cynhyrchu ar y ddaear. Oherwydd ei bod yn system o ‘ofal hawdd’ mae ein defaid allan cymaint â phosibl ac maen nhw'n gallu gofalu amdanyn nhw eu hunain ac mae maetholion yn cael eu rhyddhau i'r ddaear yn raddol. Mae hon yn system mor gynaliadwy ag y gallwn ei rhedeg, yn enwedig gan nad yw ein cyfradd stocio fwy na 3 dafad i'r erw. Nid yw hynny’n gynaliadwy yn nhermau ariannol ond yn o ran yr hyn y gall y ddaear ei gario," meddai.
Mae ffermwyr Cymru yn ymateb i'r her o wella iechyd pridd a chynyddu deunydd organig mewn priddoedd, gwelliannau sy'n cynrychioli cyfleoedd pellach i storio mwy o garbon, tra hefyd yn cynhyrchu bwyd cynaliadwy, maethlon.
“Wrth edrych ar sut rydyn ni'n ffermio yma - ar raddfa fach ac yn unol â'r amgylchedd, byddwn i'n dweud y byddai'n rhaid i chi gymryd golwg ddetholus iawn o'n diwydiant a'r byd hwn pe byddech chi'n dod i'r casgliad bod ein ffermydd teuluol yng Nghymru yn ddrwg i’r amgylchedd,” meddai.