gan Y Gwir Anrh Yr Arglwydd Morris o Aberafan KG QC
Mae'n fraint llongyfarch UAC ar ddathlu ei phen-blwydd yn 65 mlwydd oed. Ni all llawer ohonom heddiw ddweud ein bod ni yna o’r cychwyn cyntaf.
Nid wyf yn mynd i ildio i demtasiwn i ymhelaethu gormod ar y gorffennol. Nodwyd yr anawsterau anhygoel o sefydlu UAC yn fy llyfr, “Fifty years in Politics and the Law.”
Rwyf wedi ychwanegu ychydig atynt yn fy llyfr Cymraeg diweddar, “Cardi yn y Cabinet”. (Y Lolfa, Talybont) sy’n cynnwys llun ardderchog a dynnwyd yn ystod ymweliad fy ngwraig a minnau â swyddfa UAC yn Nolgellau ychydig flynyddoedd yn ôl. Roedd yn ymweliad teimladwy â'r dref lle bu bron i obeithion yr Undeb o wneud cynnydd yng Ngogledd Cymru gael eu malu. Fodd bynnag, fy nghyfarwyddiadau oedd dod i delerau a hyn a mynd ymhellach i'r gogledd. Yn ffodus, gan fy mod newydd adael y Fyddin ac o gymryd rhan mewn symudiadau milwrol ar wastadeddau’r Almaen, roeddwn i wedi cael fy nysgu os ydych chi'n wynebu rhwystr anorchfygol, rydych chi'n dod o hyd i ffordd o'i chwmpas.
Rwy'n ceisio ymweld â'ch pafiliwn bob blwyddyn yn Sioe Frenhinol Cymru, y cefais y fraint o'i hagor. Rwy’n ffodus o fod mewn Tŷ’r Arglwyddi hyddysg cyn belled ag y mae amaethyddiaeth yn y cwestiwn, i allu gwneud yr hyn a allaf i godi llais dros amaethyddiaeth Cymru ac i ymladd dros ddychwelyd pwerau o Frwsel i Gaerdydd yn hytrach na San Steffan.
Ar ail ddarlleniad y Bil Amaethyddiaeth, fe wnes i groesawu'r Comisiwn Masnach ac Amaeth a chymeradwyo penodi'ch Llywydd iddo.
Flynyddoedd lawer yn ôl y rhoddodd y Gweinidog Amaeth, a minnau fel Ysgrifennydd Gwladol Cymru, gydnabyddiaeth, yr ymladdwyd cymaint amdano i UAC. Cymerais ofal bod y penderfyniad wedi'i wneud gan Weinidog Amaeth San Steffan a minnau ar y cyd ychydig wythnosau cyn i mi gymryd cyfrifoldeb y llywodraeth dros amaethyddiaeth Cymru. Pwysleisiais mai penderfyniad llywodraeth lafur ydoedd ac nid mympwy personol gennyf i.
Ni fyddaf byth yn anghofio'r diwrnod arbennig hwnnw o Ddydd Gŵyl Dewi, rwy'n credu ym 1977, pan gymerais gyfrifoldeb dros amaethyddiaeth Cymru. Fe'i dathlwyd yng Nghanolfan Gymreig NAAS yn Nhrawscoed. Mewn gwirionedd, roedd yn rhaid ei ohirio am ychydig oriau er mwyn i mi allu mynychu angladd un o hoelion wyth cynhyrchwyr stoc Cymru, fy hen ewythr, J M Jenkins, Carreg Caranau, Talybont.
Rwy'n cadw mewn cysylltiad â datblygiadau amaethyddiaeth Cymru trwy fy mrawd, Dr Dai Morris, pennaeth cyntaf Coleg Amaethyddol Cymru a bridiwr defaid o Gymru. Rwyf hefyd yn gallu croesholi un o fy meibion-yng-nghyfraith, sy'n goruchwylio'r fferm deuluol yn Suffolk gyda fy merch, Non, ac mae'n dweud wrthyf am broblemau ffermio âr; ychydig yn wahanol i'r fferm laeth y cefais fy magu arni. Yn anffodus, fel llawer o ffermwyr Cymru mae wedi rhoi’r gorau i odro.
Y problemau sy'n peri pryder mawr i mi ar hyn o bryd yw'r cytundebau masnach gyda gwledydd eraill yn y dyfodol a sicrhau nad yw safonau uchel cynhyrchu bwyd Prydain yn cael eu haberthu. Mae hon yn frwydr gyson.
Fel yr wyf yn ysgrifennu rwy'n ffodus i eistedd ar Bwyllgor Tŷ'r Arglwyddi a'i dasg yw archwilio cyfres gyfan o gytundebau rhyngwladol y mae Llywodraeth y DU yn eu negodi. Mae'n fan ffafriol i geisio diogelu amaethyddiaeth Prydain.
I gorff y rhagwelwyd y byddai’n para tri mis, gall eich aelodaeth ymfalchïo yn ei gwasanaeth 65 mlynedd i amaethyddiaeth yng Nghymru. Addewais wasanaethu fel eich Dirprwy Ysgrifennydd Cyffredinol a'ch Cynghorydd Cyfreithiol am y tri mis cyntaf, a aeth yn ddwy flynedd, nes i mi ddychwelyd i'm proffesiwn a'm gobeithion o fynd i mewn i Dŷ'r Cyffredin.
Gyda'r ychydig eiriau hyn - unwaith eto, fy llongyfarchiadau!