Ydw!  Mi rydw i yma.  Cornel Clecs ychydig yn wahanol y mis yma o dan yr amgylchiadau.  Dechreuais ysgrifennu’r golofn ar ddydd Llun 16eg o Fawrth.  Bryd hynny roedd pethau’n weddol ‘normal’ – beth bynnag yw hynny erbyn hyn! Roedd bywyd yn mynd yn ei flaen, roedd gan Ladi Fach Tŷ Ni apwyntiad yn yr ysbyty, ac roedd hi’n ‘busnes fel arfer’ yna.  Roedd yr ysgolion dal ar agor, ond mi roedd yr archfarchnadoedd a’r siopau mwy yn dangos arwyddion bod rhywbeth mawr ar droed. 

Ydw! Mi rydw i yn un o’r miloedd o bobl sy’n treulio awr, neu ddwy (neu dair…) ar y cyfryngau cymdeithasol bod dydd!  Erbyn hyn pwrpas y cyfryngau cymdeithasol yw rhannu, dysgu, rhyngweithio a marchnata.  Ond i chi a fi, ei brif bwrpas yw cadw mewn cysylltiad gyda phobl.

Wrth edrych drwy un o’r sianelau sbel nôl, mi ddes i ar draws rhywbeth diddorol sydd wedi sbarduno’r Cornel Clecs diweddaraf yma.  Roedd yr erthygl, gan y Faithful Farming Family, yn canolbwyntio ar blant sy’n cael eu geni a’u magu ar fferm, a’r rhinweddau unigryw sy’n perthyn iddynt.

A dyma fi’n dechrau meddwl am hyn, ac wrth gwrs, mae’r esiampl berffaith o dan fy nhrwyn, Ladi Fach Tŷ Ni, sydd ag amaethyddiaeth yn rhedeg yn gryf trwy’i gwythiennau, a hynny o oedran ifanc iawn.  Felly pam bod plant fferm mor unigryw? Y peth pwysicaf yw bod y gwersi maent yn dysgu ar y fferm yn datblygu plant i fod yn oedolion anhygoel.

Pan fydd plentyn yn tyfu lan ar fferm, maent yn dysgu am ethneg gwaith. Mae gan bawb ei gyfrifoldeb ac amser penodol i gyflawni tasgu mewn modd effeithiol. Maent wedi dysgu o’i rhieni, a’r teulu estynedig, o doriad gwawr, i fachlud haul, a hynny heb gwyno oherwydd dyma’r unig ffordd o fyw sydd iddynt.

Mae plentyn yn dysgu am fywyd a marwolaeth o oedran ifanc iawn.  Gwylio oen bach yn cymryd ei gamau bregus cyntaf, a gweld y siom pan na fydd yr un oen yn goroesi am ba bynnag rheswm.  Mae colli un o’r anifeiliaid anwes yn brofiad amrwd iawn, ond buan iawn daw gobaith newydd yn y gwanwyn gyda’r holl fywyd newydd ar y fferm.

Mae’n bwysig dysgu am aberthau.  Yn aml iawn does dim llawer o gyfle i gael diwrnodau allan yn ystod gwyliau hanner tymor y gwanwyn gan fod angen gwylio’r wyna a’r lloia 24/7. Mae babis yr haf yn aml yn gorfod aberthu dathliadau pen-blwydd oherwydd bod angen gwneud y cynhaeaf.  Mae’n bosib bod y tadau sy’n godro yn gorfod colli dechrau cyngherddau ysgol gan fod nhw, yn aml, dechrau’n gynnar.  Mae’n rhaid i’r teulu cyfan aberthu weithiau.

Mae dychymyg byw gan blant y fferm.  Treulio oriau tu allan yn creu ac yn adeiladu campwaith allan o ddeunyddiau sbâr, a nabod clos y fferm fel cefn eu llaw.  Allan drwy’r dydd, bob dydd, ac yn sbario hanner awr brin i fynd mewn i’r tŷ i gael bwyd.

Oes, mae gan Ladi Fach Tŷ Ni agwedd iach tuag at waith, weithiau wedi gorfod dysgu colli’r oen bach swci oedd mor annwyl iddi, wedi gorfod aberthu rhywbeth rhywbryd - ond does dim ots yn y byd – mi ddaw cyfle eto, ac yn sicr, mae’r dychymyg yn fyw iawn!  Rwy’n teimlo’n ffodus iawn, mae dyma ffordd o fyw ein plentyn ni.  Efallai na fydd ganddi ffortiwn yn y banc, ond mi fydd ganddi, gobeithio, y rhinweddau pwysicaf mewn bywyd, a hynny diolch i’r fferm.

I gloi, holais i Ladi Fach Tŷ Ni, yw hi’n hoffi bod yn ferch fferm, a dyma’r ateb:-

“Ydw, ni fydden yn dewis unrhyw fywyd arall, rwy’n dwlu byw ar fferm, mae’n ffordd o fyw!”

Ers blynyddoedd lawer bellach, mis Ionawr yw mis y brecwastau yma yn yr FUW.  Cyfle grêt i bobl ddod at ei gilydd o amgylch y bwrdd brecwast i sgwrsio ac i fwynhau cynnyrch lleol gorau ein ffermwyr gweithgar. Ond mi aeth un o’n haelodau o gangen Sir Gaernarfon, Rhiannon Jones, un cam ymhellach i sicrhau llwyddiant y brecwast yng Nghaffi Tŷ Newydd, Uwchmynydd.  Dyma Rhiannon i ddweud yr hanes:-

“Pan ofynnodd Gwynedd i mi drefnu'r brecwast eleni, doedd gen i wir ddim syniad be oedd o’m mlaen i! Cywilydd i mi ddeud na fuos i erioed mewn brecwast FUW fy hun o’r blaen. (Mi oeddwn i yn adnabod un oedd yn mynychu bob blwyddyn wedyn mi nes i ffonio i holi!!)

Wedi neud check list a chael bob dim yn ei le, wrth drafod, mi feddyliais i a fy ffrind ella sai’n syniad cael rhywfath o arwydd.

Roeddwn wedi dod ar draws baneri lliwgar trawiadol yn hysbysebu penblwyddi, ac wedi pysgota, mi ddois i ddeall eu bod yn cael eu creu gan ddisgyblion ysgol Glan y Môr, Pwllheli y nhw sydd yn cynllunio a chreu ac mae’r pres yn mynd at brynu adnoddau celf i ddisgyblion yr ysgol! Felly mi ofynnais yn garedig i’w hathrawes am faner ar y nos Sul at y dydd Mawrth!! Be well na chefnogi ysgol leol!

Y syniad oedd bod y faner yn tynnu sylw bobl o’r newydd at y brecwast ac yn arwain pawb arall y ffordd iawn i bellteroedd byd! A thaswn i yn gwbl onast ma gynnai fy mryd ar lwyddo a thybiwn y byddai’n hyrwyddo'r brecwast ymhellach ac efallai tynnu cynulleidfa newydd i’r dyfodol!

Roeddwn yn lwcus iawn o 6 ffrind a oedd yn barod i’n helpu ar y diwrnod, felly bûm yn pendroni am ffordd i ddiolch iddynt am eu trafferth, ac mi feddyliais am gynllunio ffedogau amryliw ar gyfer y diwrnod a’i fod yna fel atgof iddyn hwythau wedyn! Unwaith yn rhagor cefnogi busnes lleol o Bwllheli. Presant bach personol gen i, rhywbeth unigryw!

Mae’n debyg na llwyddo ar awch i godi hynny y gallwn i o bres tuag at y tair elusen oedd tu ôl i bob dim, dwi’n berson penderfynol a bob amser yn rhoi fy mryd ar lwyddo! Mae’n bleser pur gen i drefnu petha o’r fath, a gweld ffrwyth fy llafur yn diwadd.

Yn fuan iawn yn y bore fe ddaethom i sylweddoli ar yr elfen gymdeithasol o’r brecwast a’r mwyniant yr oedd bobl yn ei gael o weld hwn a llall! Bron fod rhai yn ei weld fel uchafbwynt yr wythnos a’i bod yn edrych ymlaen!

Braf oedd gweld cymaint o wynebau newydd a hen, a chael sgwrs efo hwn a llall! Byddai torri’r arferiad o frecwast blynyddol yn bechod mawr! Y teimlad yr oeddwn i yn ei gael ei fod yn arferiad i grwpiau o bobl, ac wedi edrych yn ôl ar luniau brecwast UAC roeddwn yn dod ar draws ambell i wyneb cyfarwydd, braf oedd gweld bobl yn mwynhau clonc dros damad bach!

Cefais bleser mawr o drefnu'r brecwast a balchder aruthrol o weld cwmnïau lleol mor gefnogol. Braf oedd cael codi cymaint o bres at elusennau teilwng iawn.  Diolch i chi am y cyfle yma!”.

Diolch i bobl fel Rhiannon, a nifer o wirfoddolwyr arall ymhob cwr o Gymru a fu’n brysur yn trefnu ac yn porthi’r pum mil, bu wythnos Brecwast FUW 2020 yn un llwyddiannus ac yn un i’w chofio.  Diolch byth am ymgyrchoedd cenedlaethol fel hyn i gadw’n cymunedau gwledig yn llawn cynnwrf!  Ymlaen at frecwastau 2021!

Blwyddyn Newydd dda i chi gyd, gobeithio bydd hon yn flwyddyn garedig a lwyddiannus i bob un ohonom ac edrychwn ymlaen yn llawn gobaith ar ddechrau blwyddyn arall.

Mae’n anodd credu bod hi’n 2020! Mae amser wir yn hedfan.  Mae Ladi Fach Tŷ Ni yn tyfu a ddim yn fach bellach!  Ond mae’r angerdd am ffermio’n parhau! Elfen arall sy’n mynd a’i bryd hi yw mynd i’r mart, pan fydd gwyliau ysgol yn caniatáu.  Wrth gofio nôl, roeddwn i hefyd yn hoff iawn o fynd gyda’n nhad i fart Tregaron bob pythefnos yn ystod y gwyliau haf.  Ond beth yw pwysigrwydd ein marchnadoedd erbyn heddiw? 

Un sy’n gwybod yn well na neb yw’n Gweithredwr Yswiriant Mared Hopkins sy’n gofalu am gwsmeriaid gogledd Ceredigion, o Dalybont lawr i Dregaron a draw i Lanrhystud.  Elfen hollbwysig o waith bob dydd Mared yw mynychu marchnadoedd da byw yr ardal, mart gwartheg yn Nhregaron bob am yn ail ddydd Mawrth a mart defaid bob dydd Gwener. Mae mart Aberystwyth yn fisol, a mart Pontarfynach yn cael ei gynnal o fis Gorffennaf tan fis Rhagfyr yn wythnosol, wedyn yn fisol o fis Ionawr i fis Mai.

Dyma Mared i esbonio mwy am ei gwaith yn y mart:-

Pa mor bwysig yw marchnadoedd bach yr ardal i dy waith?

Yn fy ardal i yng Ngogledd Ceredigion, mae yna farchnad anifeiliaid byw yn Aberystwyth, Pontarfynach a Thregaron. Rwy’n ceisio mynychu bob un o fewn rheswm. Rwy’n ferch fferm felly mae’r diddordeb yno ac mae’n gyfle i fi gael sgwrs gyda chleientiaid presennol a lledu croeso i gwsmeriaid newydd. Mae fy nghefndir yn galluogi mi i ddeall y gofidiau sydd yn gysylltiedig â ffermio, a hefyd yn ymwybodol o’r ansicrwydd sydd o’n blaenau.

Yn aml pan fyddai’n galw i weld pobol yn ei cartrefi i drafod ei yswiriant ac ati – fydd y pwnc o brisiau’r mart yn dod i fyny bron bob amser, felly mae’n handi i gael gwybod y ‘trade’ fel petai. Mae ‘word of mouth’ yn allweddol i sut rwyf wedi datblygu yn fy ngwaith ac mae mynychu'r marchnadoedd yma wedi chwarae rhan fawr. Mae dangos fy wyneb mewn lle cydfuddiannol yn ddigon ambell waith, ac os fydd cyfle i roi cyngor neu i roi cynnig ar ei yswiriant, gwnaf bob ymdrech i wneud gyda graen a gofal.

Wyt ti'n gweld dyfodol i farchnadoedd?

Mae’r marchnadoedd yma yn llawn cymeriadau clên gwledig o bob oedran, gyda chenhedloedd o’n blaen ni wedi bod yn ei mynychu a ffermio yn yr ardal ers canrifoedd. Oherwydd hyn rwy’n teimlo bod cefnogaeth y marchnadoedd yma yn gryf a bod y trigolion yn ymwybodol o’r pwysigrwydd i’w cadw, cynnal a’i cefnogi. Mae’r byd yn newid ac mae’r sylw negyddol mae’r byd amaethyddol yn ei gael yn ddiweddar yn annog pobol taw cynnyrch lleol, cynaliadwy sy’n mynd i chware rhan fawr yn nyfodol ffermio dros y byd i gyd. Pryder mwyaf y marchnadoedd bach yma yw’r pris maent yn cael am ei cynnyrch – rydym yn clywed am brisiau yn cwympo a chodi o hyd– does dim sicrwydd gyda’r ffermwyr o gwbl o wythnos i wythnos.

Rwy’n sylwi yn aml fod llawer o’r bobol sydd yn dod i’r marchnadoedd yma yn ei defnyddio fel lleoliad i gwrdd â’i cymdogion, i drafod ei gwaith, newyddion yr ardal a hyd yn oed ei gofidion- mae’n rhan o’i hwythnos. Yn aml glywch chi am ba mor unig yw gweithio yn amaethyddiaeth, mae’n bwysig bod gan y gymuned rhywle fel hyn i fynychu, a gwneud amser i fynd, mae ein bywydau ar frys rhan fwyaf o’r amser a dim digon o oriau yn y dydd.

Fi’n gobeithio yn arw fydd yna ddyfodol i’r marchnadoedd yma – maent yn rhan enfawr o’n diwydiant ni er mwyn gwerthu ein cynnyrch lleol ar stepen y drws, ac yn fwy na dim yn draddodiad arall nad ydym am ei golli yng nghefn gwlad. Mae’r byd yn newid yn gyflym iawn ac fel ni’n gwybod – unwaith chi’n colli rhywbeth mae’n anodd iawn i’w gael nôl.

Mae Mared yn cyfeirio at fart Pontarfynach, dyma esiampl berffaith o fart, er yn gymharol fach o ran maint, sy’n galon y gymuned amaethyddol a hynny ers dros gan mlynedd. Mae pwysigrwydd y martiau yn amhrisiadwy i ffermwyr, a’r ardal leol, esiampl wych o #AmaethAmByth!