Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn cynnal Cynhadledd Iechyd Meddwl Cymru Gyfan ar drothwy Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd i daflu goleuni ar gyd-destun ehangach iechyd meddwl gwael mewn cymunedau gwledig.

Yn cael ei gynnal ar-lein trwy Zoom, dydd Gwener 9 Hydref, bydd y gynhadledd yn clywed gan banel o siaradwyr gwych. Bydd sesiwn y bore yn archwilio cyd-destun ehangach iechyd meddwl gwael mewn cymunedau gwledig a pha gamau y mae'n rhaid i'r Llywodraeth, y rhai sy'n gwneud penderfyniadau a llunwyr polisi eu cymryd i fynd i'r afael â'r sefyllfa, yn enwedig gan fod Covid-19 wedi rhoi pwysau pellach nid yn unig ar iechyd meddwl pobl ond eu cyllid hefyd.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi croesawu cefnogaeth Tŷ’r Arglwyddi i welliant a gyflwynwyd gan yr Arglwydd Grantchester, Llafur, a fyddai’n gorfodi’r holl fwyd a fewnforir fel rhan o gytundebau masnach i gyd-fynd â safonau’r DU.

Dywedodd Llywydd FUW, Glyn Roberts: “Mae miliynau o aelodau’r cyhoedd wedi cefnogi ymgyrchoedd, gan gynnwys ein rhai ni, i sicrhau bod bwyd sy’n cael ei fewnforio i’r DU yn cael ei gynhyrchu yn unol â’r safonau amgylcheddol, iechyd a lles anifeiliaid sy’n ofynnol yn ôl y gyfraith gan ein ffermwyr ni.

"Rydyn ni felly'n croesawu cefnogaeth yr Arglwyddi i'r egwyddor hon, na ddylai fod yn destun dadl."

Dywedodd Mr Roberts fod y pandemig coronafirws wedi datgelu pa mor fregus ydym ni i newidiadau cyflym mewn newidiadau cyflenwad byd-eang ac wedi dod i'r amlwg sut mae'n rhaid i ni gydbwyso cyflenwadau bwyd domestig a mewnforio yn iawn.

“Mae’r Arglwyddi wedi adlewyrchu barn glir y bobl ar bwnc sydd wedi uno ffermwyr, amgylcheddwyr ac ymgyrchwyr hawliau anifeiliaid, a rhaid i ASau gynnal y gwelliannau a wnaed gan Dŷ’r Arglwyddi neu gyflwyno gwelliannau cyfartal.”

Mae FUW wedi cefnogi a lobïo dros welliant o’r fath ers i’r Bil gael ei gyhoeddi yn gynharach eleni, ac mae wedi rhoi tystiolaeth lafar ac ysgrifenedig i’r Senedd yn cefnogi’r farn hon ers cyhoeddi’r Bil.

Yn anffodus mae iechyd meddwl gwael a hunanladdiad mewn cymunedau gwledig a ffermio yn broblem gynyddol ac yn un y mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi ymrwymo i fynd i’r afael â.

Gan agosáu at y bedwaredd flwyddyn o godi ymwybyddiaeth a gwneud popeth o fewn gallu i helpu i dorri'r stigma, mae'r Undeb yn cynnal Cynhadledd rithwir Iechyd Meddwl Cymru Gymru, ddydd Gwener 9 Hydref 2020 trwy Zoom, cyn Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd.

Dywedodd Llywydd FUW, Glyn Roberts: “Mae FUW yn deall y gall problemau iechyd meddwl effeithio ar allu unigolyn i brosesu gwybodaeth a datrys problemau, sugno eu hegni a’u cymhelliant, a chynyddu ymddygiad byrbwyll. Tra bod y symptomau'n cael eu trin, yn aml iawn, nid yw achosion sylfaenol y materion hyn yn cael sylw.

“Felly bydd y gynhadledd hon yn mynd y tu hwnt i’r pwyntiau trafod arferol ac yn archwilio’r pwnc ymhellach. Mae'n ddigwyddiad agored ac mae croeso i unrhyw un sydd â diddordeb mewn iechyd meddwl ymuno â ni, yn rhithwir, ar y diwrnod.”

‘Mae Cig Oen Cymru PGI yn rhywbeth teuluol sydd angen cael ei warchod’ - dyna neges allweddol Undeb Amaethwyr Cymru wrth edrych ymlaen at Wythnos Caru Cig Oen (1-7 Medi).  Cafodd Wythnos Caru Cig Oen ei sefydlu yn 2015, gan y diweddar Rachel Lumley, ffarmwraig angerddol o Gymbria a ymgyrchodd bod angen rhoi sylw haeddiannol i gig oen.

Wrth siarad o’i fferm yng Ngogledd Cymru, dywedodd Llywydd yr Undeb, Glyn Roberts: “Mae Cig Oen Cymru yn rhywbeth i’r teulu cyfan, o’r dechrau i’r diwedd.  O ffermydd teuluol Cymru sy’n ei gynhyrchu, i’n cwsmeriaid sy’n mwynhau dod at ei gilydd o gwmpas y bwrdd i’w fwyta.  Ond mae’n rhaid i ni amddiffyn ein ffermydd teuluol os ydym am barhau i fwynhau’r bwyd cynaliadwy, maethlon gwych yma.”

Mae adroddiad damniol ar raglen Datblygu Gwledig Cymru (RDP) gan Archwilio Cymru wedi amlygu pryderon hirdymor a godwyd dro ar ôl tro gan Undeb Amaethwyr Cymru (FUW).

Dywed adroddiad Archwilio Cymru ‘Sicrhau bod grantiau datblygu gwledig a ddyfarnwyd heb gystadleuaeth yn rhoi gwerth am arian’ a gyhoeddwyd ar Fehefin 30, nad oedd agweddau allweddol o ddylunio, gweithredu ac arolygiaeth cronfa Datblygu Gwledig Llywodraeth Cymru yn ddigon effeithiol i sicrhau y byddai £53 miliwn o grantiau yn sicrhau gwerth am arian, a bod Llywodraeth Cymru wedi mabwysiadu dull o roi arian heb gystadleuaeth ac, mewn rhai achosion, heb gymryd unrhyw gamau arall i sicrhau y byddai'r prosiectau'n sicrhau gwerth am arian.

Dywedodd Llywydd FUW, Glyn Roberts: “Mae ffermwyr Cymru yn talu’r ganran uchaf o arian posib i mewn i gronfa Cynllun Datblygu Gwledig trwy broses o drosglwyddo o golofn i golofn, sy’n dod i gyfanswm o tua £40 miliwn y flwyddyn, tra bod ffermwyr yn y mwyafrif o wledydd a rhanbarthau’r UE yn talu cyfran fach iawn o’r ffigwr hwn.

“Pan gyhoeddwyd yn 2013 y byddai gan Gymru’r gyfradd trosglwyddo o golofn i golofn o 15% - yr uchaf yn yr UE - addawyd Cynllun Datblygu Gwledig i ni a fyddai’n sicrhau newid trawsnewidiol i’n diwydiant.

“Ar ôl talu cyfanswm o oddeutu £230 miliwn ers hynny, roedd ein diwydiant yn haeddu llawer gwell o’r Cynllun Datblygu Gwledig, a dylid wedi gweithredu yn sgil y pryderon ynglŷn â’r   Cynllun Datblygu Gwledig, pryderon yr ydym wedi codi tro ar ôl tro ers 2013.”

Ymhlith y rhain oedd y byddai'r penderfyniad yn 2013 i ddileu Pwyllgor Monitro'r Cynllun Datblygu Gwledig pwrpasol a chwmpasu’r gwaith o fewn Pwyllgor Monitro Rhaglen UE enfawr yn tanseilio archwilio a monitro'r Cynllun Datblygu Gwledig.

Codwyd pryderon tebyg mewn adroddiad gan Swyddfa Archwilio Cymru yn 2018, a oedd yn argymell y dylid gwella trefniadau archwilio ar gyfer rheoli a darparu’r Cynllun Datblygu Gwledig ac y dylid egluro a dogfennu trefniadau rheoli risg ar gyfer yr Cynllun Datblygu Gwledig.

Yn ystod camau ffurfiannol yr Cynllun Datblygu Gwledig cyfredol, gweithiodd FUW mewn partneriaeth ag NFU Cymru a sefydliadau ffermio eraill i gyflwyno Cynllun Datblygu Gwledig wedi'i dargedu gyda'r nod o greu diwydiant amaethyddol cynhyrchiol, proffidiol a blaengar trwy fonitro canlyniadau gweithredoedd ac ymyriadau yn ofalus er mwyn osgoi ail-fuddsoddi amhriodol.

“Rydym yn bendant o’r farn, roedd modd osgoi llawer o’r diffygion a nodwyd gan yr Archwilydd Cyffredinol yn yr adroddiad diweddaraf hwn a chanfyddiadau blaenorol yn 2018 pe bai ein hargymhellion wedi cael sylw.

“Rydyn ni nawr yn annog Llywodraeth Cymru i ddefnyddio’r amser sy’n weddill o’r Cynllun Datblygu Gwledig i weithredu er mwyn adfer hyder a chael arian allan i fusnesau gwledig, gan gynnwys drwy’r rhanddirymiadau sydd wedi’u cyflwyno oherwydd y pandemig coronafirws,” ychwanegodd Mr Roberts.

Mae’r ffermwr bîff a defaid o Ogledd Cymru, Glyn Roberts, wedi cael ei ailethol yn unfrydol fel Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru mewn cyfarfod rhithwir diweddar o Gyngor yr Undeb.

Daeth Glyn Roberts yn Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru gyntaf yn 2015. Ers hynny mae wedi helpu i sicrhau #CyllidFfermioTeg i ffermwyr yng Nghymru; wedi canolbwyntio ar bwysigrwydd amaethyddiaeth mewn cymunedau gwledig ac ar y Gymraeg; ac mae wedi hyrwyddo #AmaethAmByth ar raddfa genedlaethol.

Wrth siarad am ei ailbenodiad, dywedodd Glyn Roberts: “Mae’n anrhydedd ac yn fraint cael gwasanaethu fel Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru a diolchaf i’n haelodau am ymddiried ynof am dymor arall.

“Mae’n gyfnod ansicr iawn i'n diwydiant. Mae ein sector yn delio ag ôl-effeithiau'r Coronafirws, mae Brexit a’n perthynas â'r UE yn y dyfodol yn parhau i fod yn ansicr ac mae yna lawer o faterion ffermio eraill, megis rheoliadau dŵr, polisïau fferm y dyfodol a TB, sydd angen sylw a’i datrys dros y misoedd a'r blynyddoedd nesaf.