Mae hanes cynllunio a chreu’r goron barddol, a noddir gan Undeb Amaethwyr Cymru ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Sir Ddinbych eleni yn cael ei groniclo ar ffilm.

Mae Cyngor Celfyddydau Cymru wedi ariannu’r ffilm gan yr arlunydd a’r gwneuthurwr ffilmiau proffesiynol Chris Oakley, ac mi fydd yn cael ei dangos yn ystod yr Eisteddfod yn Ninbych (Awst 2-10) ac yn ddiweddarach yng nghanolfan crefftau Rhuthun, Oriel Wrecsam a Phrifysgol Glynd?r.

Cafodd Andrew Coomber, yr arlunydd a’r gof arian o Sir Fflint ei gomisiynu gan ganghennau sirol Dinbych a Fflint o UAC i gynllunio a chreu’r goron sydd yn seiliedig ar liw a delweddaeth amaethyddol Dyffryn Clwyd a Moel Famau ac yn adlewyrchu rhinweddau telynegol y dirwedd mewn cytgord a thechnoleg fodern a deunyddiau.

Gyda chytundeb yr Eisteddfod a UAC, cynhaliwyd y prosiect fel prosiect addysgol a ariannwyd yn allanol.  Ffurfiodd pedwar myfyrwyr gradd celfyddyd gymhwysol blwyddyn olaf o Brifysgol Glynd?r, Wrecsam tîm i gefnogi’r artist.

Dywedodd llywydd cangen Sir Ddinbych o UAC Eryl Hughes: "Mae aelodau siroedd Dinbych a Fflint yn hynod o falch bod yr undeb yn darparu'r goron ar gyfer yr Eisteddfod Genedlaethol eleni.

"Mae'n briodol iawn bod Undeb Amaethwyr Cymru yn gweithio mor agos gyda’r Eisteddfod Genedlaethol gan mai prif nod yr undeb yw diogelu a hyrwyddo lles y rhai sy’n derbyn incwm o amaethyddiaeth yng Nghymru.

"Mae dyluniad y goron yn dangos yn glir sut mae ffermio wedi goroesi mewn cydbwysedd â natur, sy’n galluogi bwyd i gael ei gynhyrchu mewn ffordd gynaliadwy a sicrhau natur i ffynnu a’r gymdeithas i elwa o ystod eang o wasanaethau sy’n cael eu darparu gan yr amgylchedd naturiol.”

Dywedodd arweinydd academaidd ar gyfer y diwydiannau creadigol, y cyfryngau a pherfformio Stuart Cunningham: “Rydym yn hynod o falch bod Andrew wedi dewis myfyrwyr Prifysgol Glynd?r i weithio gydag ef ar brosiect mor bwysig.

"Mae'r brifysgol bob amser yn awyddus i roi cyfle i fyfyrwyr i weithio ar brosiectau go iawn, ac mae hyn yn enghraifft arall o hynny.

"Mae Andrew yn grefftwr hynod o brofiadol ac rwy'n si?r y bydd y wybodaeth a'r profiad y mae wedi trosglwyddo i'r myfyrwyr o fudd aruthrol iddyn nhw."

Wrth ddisgrifio cynllun y goron, dywedodd Mr Coomber: “Mae’r rhan uchaf yn adlewyrchu lliw a rhinweddau bryniau Clwyd a Moel Famau islaw gyda gwerthoedd troellog a llinellog ffyrdd, llwybrau a ffensiau’r ardal, gan greu gwrthgyferbyniad gyda’r paneli lliw sy’n cynrychioli lliwiau’r caeau ar wahanol adegau o’r tymor yn y dyffryn gwledig.

“Crëwyd y goron drwy ddefnyddio pedwar panel alwminiwm wedi’u lliwio a’u hanodeiddio, a’r cyfan wedi’u trosgaenu gyda fframiau arian wedi’u gofannu â llaw.

“Mae'r rhain wedi'u cysylltu â'i gilydd gyda strwythurau tebyg i giât/camfa sy'n cael eu peiriannu gyda chludwyr neilon sy’n lledu er mwyn addasu’r goron ar gyfer unrhyw faint.

“Mae tua 150 o ddarnau unigol wedi’u cyd-osod gan ddefnyddio nytiau a bolltau bychain, yn atgyfnerthu’r cysyniad o beirianneg yn y tirwedd. Mae dehongliad gwydr o D?r y Jiwbilî ar Foel Famau wedi’i osod ar ben y Goron.

“Mae’r ‘waliau’ crisial wedi’u henamlo gyda’r gair ‘bardd’ yn cael ei ailadrodd mewn patrwm wal garreg. Mae’r defnydd porffor yn y Goron wedi’i liwio â llaw ac mae’n cynrychioli lliw’r grug ar fryniau Clwyd ym mis Awst.

[caption id="attachment_2487" align="aligncenter" width="300"] Andrew Coomber gyda’r goron a noddir gan UAC[/caption]

[caption id="attachment_2488" align="aligncenter" width="300"] CYFLWYNO’R GORON: Llywydd cangen sir Ddinbych o UAC Eryl Hughes a llywydd sir Fflint Clwyd Spencer (canol) yn cyflwyno’r goron I gadeirydd pwyllgor Eisteddfod Dinbych John Glyn Jones (dde).[/caption]

Mae swyddogion Undeb Amaethwyr Cymru wedi rhoi eu cefnogaeth i daith gerdded noddedig 200 milltir ar draws Cymru sy’n cael ei arwain gan y tenor Cymreig, Rhys Meirion.

O Orffennaf 13-20 bydd Rhys yn arwain yr ail daith Cerddwn Ymlaen ar draws Cymru ac yn cael cwmni 14 o gerddwr arall gan gynnwys hyfforddwr rygbi Cymru Robin McBryde, Gerallt Pennant o S4C, y cyflwynydd teledu Iolo Williams, y digrifwr Cymreig Tudur Owen a’r ffermwr, Arwyn Davies.

Bu Llywydd UAC Emyr Jones a cynrychiolydd De Cymru'r Pwyllgor Cyllid a Threfn yr Undeb Brian Thomas yn cwrdd â Rhys ac Arwyn yn Eisteddfod yr Urdd wythnos yma i drafod trefniadau ar gyfer yswirio’r daith gerdded.

Darparwyd yr yswiriant ar gyfer y daith llynedd gan yr Undeb a diolch i’r gefnogaeth hynny llwyddwyd i godi dros  £91,000 i wasanaeth Ambiwlans Awyr Cymru.

Mae Cerddwn Ymlaen eleni’n debygol o fod yn fwy o achlysur gyda rhyw 25 o gerddwr ar y briffordd bob dydd ynghyd a channoedd o bobl yn cerdded y cymalau cyhoeddus oddi ar y ffordd.

Dywedodd Rhys: “Rwy’n hynod o ddiolchgar i Emyr Jones ac UAC am gymryd yr amser i ddod yma i gyfarfod ni ar Faes yr Eisteddfod ac am yr holl gymorth arbenigol i drefnu’r yswiriant priodol.

Rydym wedi cael llawer o gyngor oddi wrth UAC.  Maent wedi bod o gymorth mawr i ni wrth drefnu’r yswiriant hyd yma”

[caption id="attachment_2418" align="aligncenter" width="300"] From left, Emyr Jones, Rhys Meirion, Arwyn Davies and Brian Thomas.[/caption]

Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi bod yn cydweithio â ffermwyr ifanc Sir Benfro yn ystod Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd er mwyn hyrwyddo ffermio yn ogystal â gwaith cymunedol ac elusennol yn y sir.

Rhannodd CFfI Sir Benfro stondin gyda UAC lle cynhaliwyd nifer o weithgareddau, gan gynnwys arddangosfeydd a chystadlaethau drwy gydol yr wythnos.

Roedd y gweithgareddau’n cynnwys lansio Gwobr Busnes Cefn Gwlad UAC, cangen Sir Benfro ar ei newydd wedd heddiw gan Y Gweinidog Cyfoeth Naturiol a Bwyd Alun Davies.

Mae’r wobr ar gyfer unigolyn 40 mlwydd oed neu iau sydd wedi datblygu busnes gwledig ei hunan ac sydd yn neu wedi bod yn weithgar gyda CFfI Sir Benfro naill ai fel aelod, cyn aelod, arweinydd clwb neu hyfforddwr.

Yn siarad o faes yr Eisteddfod, dywedodd y Gweinidog: “Rwy’n hynod o falch i gael y cyfle i lansio'r wobr hon sy'n cydnabod y gwaith gwych y mae pobl ifanc yn ei wneud i gefnogi economi wledig Sir Benfro.

"Mae'r wobr yn dangos y pwysigrwydd o gadw busnes yng nghalon y diwydiant ffermio. Mae'n hanfodol ein bod yn cydnabod pobl sy'n ymdrechu i ddarparu busnesau amaethyddol proffesiynol, proffidiol a chynaliadwy yn ystod y cyfnod hwn o newid mawr. "

"Rydym yn chwilio am geisiadau oddi wrth ystod eang o bobl gan gynnwys y rheiny sy’n ffermio yn rhinwedd eu hunain," ychwanegodd Rebecca Voyle, Swyddog Gweithredol UAC, cangen Sir Benfro.

"Mae’n rhaid i’r ymgeiswyr fod yn rheiny sy'n darparu gwasanaeth i'r sector amaethyddol neu’n bobl sydd wedi dechrau busnes yng nghefn gwlad megis gwneud cacennau, gwasanaethau trydanol, crefftau neu ddysgu cerddoriaeth.  Mae'r rhestr yn ddiddiwedd.

"O gyflwyno’r wobr hon rydym yn gobeithio amlygu’r gwaith ardderchog mae pobl ifanc yn ei wneud i gadw ardaloedd gwledig Sir Benfro yn llefydd bywiog ac economaidd weithgar."

I fod yn gymwys ar gyfer y wobr mae'n rhaid i'r unigolyn fod yn: -

• 40 mlwydd oed neu’n iau ar 1 Ionawr 2013
• Cymryd rhan weithredol mewn busnes gwledig yn Sir Benfro
• Gysylltiedig gyda CFfI Sir Benfro unai fel aelod, cyn aelod, arweinydd clwb neu hyfforddwr

Bydd gwobr ariannol, tlws parhaol ac aelodaeth blwyddyn am ddim gydag Undeb Amaethwyr Cymru yn cael eu gwobrwyo i'r enillydd yn ystod Sioe Sir Benfro (Awst 13-15).

Mae’n rhaid cyflwyno ceisiadau i swyddfa UAC yn Sir Benfro yn 3 North Street, Hwlffordd erbyn 5yp ar ddydd Mercher Gorffennaf 10.  Bydd rhagor o wybodaeth ar gael ar stondin UAC yn ystod yr Eisteddfod.

"Mae’n rhaid i rheiny sy’n enwebu rhywun gael caniatâd y person cyn rhoi’r enw ymlaen am y wobr," meddai Mrs Voyle.

Noddwyd Medal Gelf yr Eisteddfod gan UAC, cangen Sir Benfro a cynhaliwyd nifer o weithgareddau ar stondin yr Undeb gan gynnwys cwis i’r plant hyd at 11 mlwydd oed yngl?n â’r gwahanol fathau o ffermio a’r rhan mae gwenyn yn eu chwarae yn y broses o gynhyrchu bwyd.  Y wobr fydd set fferm i blentyn.

Roedd gan y CFfI arddangosfa o rai o gynigion y clybiau yng nghystadlaethau’r rali sirol eleni a gwybodaeth am y gwahanol weithgareddau y mae aelodau’r CFfI yn cymryd rhan mewn gan gynnwys  gwaith elusennol a chymunedol.

[caption id="attachment_2412" align="aligncenter" width="300"] Alun Davies (ail o’r dde) ar stondin UAC gyda swyddogion yr Undeb (o’r chwith) dirprwy lywydd Glyn Roberts, cadeirydd sir Benfro John Savins (cefn), is gadeirydd y sir Hywel Vaughan, is lywydd Richard Vaughan a chynrychiolydd de Cymru ar Bwyllgor Cyllid a Threfn canolog yr Undeb Brian Thomas[/caption]

Mae’n rhaid i fyfyrwyr prifysgol Cymraeg eu hiaith a fagwyd yn ardaloedd gwledig Cymru gael pob cyfle i ddychwelyd i swyddi a chartrefi yn eu cymunedau er mwyn gwarchod yr iaith.  Dyma a ddywedwyd wrth Bwyllgor Dwyieithrwydd a Chyhoeddusrwydd Undeb Amaethwyr Cymru yn ddiweddar.

Pwysleisiodd y siaradwraig gwadd, Ellen ap Gwynn, arweinydd Cyngor Sir Ceredigion bod rhaid gwneud pob ymdrech i gymell pobl ifanc i siarad Cymraeg a rhoi digon o gyfleoedd iddynt ddefnyddio'r iaith yn eu gweithle.

"Ond dylai aelodau h?n o staff sy’n gweithio ar gyfer unrhyw sefydliad hefyd gael eu cymell a'u hannog naill ai i ddysgu'r iaith neu i wella eu sgiliau iaith Gymraeg ymhellach," meddai.

Amlygodd y Cynghorydd ap Gwynn y pwysigrwydd o sefydliadau sy'n gweithredu yn y Gymraeg, ac sy’n gwasanaethu'r gymuned drwy gyfrwng y Gymraeg, i sicrhau bod siaradwyr Cymraeg ifanc yn cael eu cyflogi yn eu hardaloedd lleol.

"Yng Ngheredigion mae gweithgareddau’r clybiau ffermwyr ifanc a'r Urdd yn gymaint o hwyl i siaradwyr Cymraeg ifanc sy'n mynd i'r brifysgol ac yna sy’n dychwelyd adref am eu bod nhw’n dal i deimlo'n rhan o'r gymuned ac yn perthyn i'r rhwydwaith cymdeithasol.

"Mae’n rhaid i ni gydnabod y ffaith bod yna newid ym mhatrymau iaith, ond, er bod y nifer o blant tair i bymtheg oed wedi syrthio o fewn sir Ceredigion o 1,000, mae canran y rhai sy'n siarad Cymraeg wedi cynyddu o 78 y cant i 82 y cant."

Yn dilyn cyflwyniad y Cynghorydd ap Gwynn sbardunwyd trafodaeth fywiog ar sut y gallai ffermwyr integreiddio mwy o Gymraeg i’w busnesau, pa wasanaethau oedd ar gael i'w cynorthwyo i gyflawni hyn a'r polisïau dylai ysgolion eu mabwysiadu er mwyn cadw’r iaith i ffynnu.

Yn ystod y cyfarfod, ail-etholwyd Mansel Charles, cynghorydd sir yn Sir Gaerfyrddin fel cadeirydd y pwyllgor ac Eryl Hughes, ffermwr o Fetws y Coed fel is-gadeirydd.

Bydd cynrychiolaeth gref o’r sector amaethyddol i’w weld yn ystod Diwrnod Ceredigion a gynhelir yn San Steffan yn ddiweddarach y mis hwn.  Trefnir y digwyddiad gan gangen sir Ceredigion o Undeb Amaethwyr Cymru a'r AS lleol Mark Williams.

Mae'r digwyddiad ar Chwefror 27 yn gyfle i roi sylw unigryw i straeon o lwyddiant economi wledig Ceredigion drwy arddangos cynhyrchwyr bwyd a diod lleol ochr yn ochr â ffigurau blaenllaw o'r cyngor sir, papur newydd y Tivy-Side Advertiser, Prifysgol Aberystwyth, Llyfrgell Genedlaethol Cymru a busnesau arall.

Bydd y gynrychiolaeth o Undeb Amaethwyr Cymru - llywydd Emyr Jones, dirprwy lywydd Glyn Roberts, swyddog gweithredol sir Ceredigion Caryl Wyn-Jones a swyddogion sirol eraill - yn cyfarfod ASau Cymreig, yr Arglwydd Elystan Morgan o Aberteifi a chyn ddirprwy ysgrifennydd cyffredinol UAC yr Arglwydd Morris o Aberafan i drafod pwysigrwydd hyrwyddo a chefnogi'r economi wledig leol yng Nghymru.

Dywedodd Miss Wyn-Jones: "Mi fydd gan Geredigion gynrychiolaeth dda gydag amrywiaeth o gwmnïau a sefydliadau’r sir yn bresennol.  Rydym yn edrych ymlaen at rannu’r diwrnod yma gyda chynhyrchwyr bwyd a diod lleol megis Siocledi Sarah Bunton, Siop Fferm Llwynhelyg, Toloja Orchards, Tregroes Waffles a Teifi Cheese a fydd yn arddangos eu cynnyrch.

"Mae gan Geredigion gyfoeth o fusnesau gwledig arloesol ac entrepreneuraidd sy'n rhoi llwyfan cryf yn ystod cyfnodau economaidd anodd, ac rydym yn credu ei bod yn hanfodol bwysig bod yr unigolion allweddol yma sy'n gyfrifol am yrru ein heconomi leol ymlaen yn cael y cyfle i siarad wyneb-yn-wyneb gyda'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau."

Un peth yw ennill cerbyd 4x4 newydd sbon, ond peth arall yw cael ei yswirio am ddim am flwyddyn.

Ond dyna sydd wedi digwydd i Dilwyn Owen o Sir Fôn, ennillydd Fferm Ffactor 2013 pan ddaeth Undeb Amaethwyr Cymru i’r adwy a chynnig yswirio yr Isuzu D-Max Yukon newydd sbon  iddo am flwyddyn, yn rhad ac am ddim.

“Drwy gael ei goroni’n ffarmwr gorau Fferm Ffactor 2012, rydym ni’n Sir Fôn yn ymfalchio yng nghamp Dilwyn,” meddai swyddog lleol Undeb Amaethwyr Cymru Ann Harries.

Fe ychwanegodd: “Rydym yn falch o gael ein cysylltu gyda’i gamp  a thrwy gynnig y nawdd fel hyn rydym yn dangos ein cefnogaeth i ffermwyr ifanc ar draws Cymru.”

Mae Dilwyn, sy’n 34 mlwydd oed ac o Lanedwen, Sir Fon, yn ffermio gwartheg a defaid yn ogystal a chontractio. Bu cystadlu brwd rhyngddo ef a’r cystadleuwyr terfynol eraill Geraint Jenkins o Dalybont a Gethin Owen o Fetws yn Rhos i ennill y cerbyd Isuzu newydd sbon a theitl Fferm Ffactor.

“Dwi wrth fy modd hefo’n Isuzu newydd, ac mae cael yswiriant am ddim arni hefyd yn coroni’r holl beth i mi,” meddai.

“Ar ddiwrnod cynta’r ffilmio, doeddwn i’m wedi dychmygu ennill, ond fel digwyddodd petha, mae o wedi bod yn un o’r profiadau gorau dwi erioed wedi ei gael. Gyda’r bumed gyfres yn agosau, mi fyswn i’n annog unrhyw un i fynd amdani, mae’n gyfle rhy dda i’w golli.”

Ers y gyfres gyntaf yn 2009, mae Fferm Ffactor wedi mynd o nerth i nerth, ac mi fydd y bumed gyfres yn cael ei darlledu yn nhymor yr Hydref 2013.

Mae’r cynhyrchwyr Cwmni Da yn derbyn enwebiadau tan y 31ain o Fawrth. I ymgeisio neu i enwebu ffrind neu berthynas cysylltwch a chriw Fferm Ffactor ar (01286) 685300 neu ewch i www.s4c.co.uk/ffermffactor

[caption id="attachment_2284" align="aligncenter" width="300"] Dilwyn Owen and Ann Harries with his new Isuzu D-Max Yukon[/caption]