[caption id="attachment_4220" align="aligncenter" width="300"] from left to right – FUW senior policy officer Dr Hazel Wright with local AM Alun Ffred Jones and shadow minister for sustainable communities for Plaid Cymru, Llyr Huws Gruffydd AM[/caption]

Mae aelodau UAC yn Sir Gaernarfon heddiw (Llun 19eg Ionawr) wedi trafod yr argyfwng presennol ym mhris llaeth efo’r Aelod Cynulliad lleol, Alun Ffred Jones ar fferm yr Is-gadeirydd Sirol, Mr Tudur Parry, Pengelli Isaf, Ffordd Bethel, Caernarfon.

Mae Mr Parry yn ffermio 280 erw yn ymyl Caernarfon.  Mae ganddo fuches o 125 o wartheg godro Holstein Friesian, 40 o heffrod amnewid yn flynyddol, a 80 o fuchod stôr a werthir yn y farchnad da byw. Mae’r teulu hefyd yn cadw diadell o 250 o famogiaid ‘Suffolk X’ a ‘Mule’ gyda’r holl ?yn yn cael ei gwerthu ar y bachyn.

Mae’r diwydiant llaeth yng Nghymru yn parhau i fod yn anhapus dros ben gyda’r prisiau isel parhaol a’r proffidioldeb gwael, ac mae’r Undeb yn bryderus iawn fod adferiad byd-eang pris y farchnad yn bell iawn i ffwrdd oherwydd yr anghydbwysedd parhaus yn y cyflenwad a’r galw amdano.

Ar ôl yr ymweliad dywedodd Mr Parry: “Mae’r prisiau isel sy’n bodoli ar hyn o bryd yn anghynaladwy a bydd y diwydiant yn gweld hyd yn oed mwy o gwymp yn nifer y cynhyrchwyr gan fod hyd yn oed y rhai mwyaf proffidiol yn ei chael yn anodd goroesi yn y farchnad bresennol.

“Mae’r penderfyniad felly gan ‘First Milk’ i ohirio sieciau llaeth am bythefnos yn dod ar amser pan mae llawer o gynhyrchwyr llaeth mewn trafferthion yn dilyn misoedd ar fisoedd o brisiau isel amhroffidiol.  Mae’r oedi yma yn codi pryderon pellach am y ffordd orau i ddelio gydag anwadalrwydd y farchnad laeth byd-eang a’i effaith ar hyfywedd ffermydd llaeth yng Nghymru.”

Ychwanegodd Swyddog Gweithredol Sirol UAC Sir Gaernarfon, Mr Gwynedd Watkin: “ Mae ffermwyr llaeth Cymru ymysg y gorau yn y byd ond eto mae’r llaeth yn parhau i gael ei ddibrisio gan yr archfarchnadoedd.  Mae hyn yn anghyfiawnder i’r cynhyrchwyr llaeth sy’n hollol ymroddedig at gynhyrchu rhywbeth mor werthfawr. Rydym yn ddiolchgar iawn ein bod wedi cael y cyfle heddiw i drafod y mater gyda’n Aelod Cynulliad lleol.”

Bydd aelodau’n cael cyfle i edrych ar sefyllfa bresennol y diwydiant amaethyddol ac ystyried y dyfodol yng nghyfarfod cyffredinol blynyddol cangen Sir Meirionydd o Undeb Amaethwyr Cymru a gynhelir ar ddiwedd y mis.

Cynhelir y cyfarfod ar nos Wener Ionawr 30 am 7.30yh yng Nghlwb Rygbi Dolgellau a bydd siaradwyr y noson yn cynnwys Gweinidog yr Wrthblaid ar gyfer Cymunedau Cynaliadwy Ll?r Huws Gruffydd AC, Plaid Cymru, Cyfarwyddwr Amaethyddiaeth, Bwyd a Môr Llywodraeth Cymru Andrew Slade, a Rheolwr fferm Hafod y Llan, Nant Gwynant a chyn Gyfarwyddwr Polisi UAC, Arwyn Owen.

Bydd Swyddog Gweithredol Sirol UAC Huw Jones hefyd yn cyflwyno adroddiad byr o weithgareddau'r gangen yn ystod 2014 ar ddechrau'r cyfarfod.

"Unwaith eto, rydym yn apelio am gynrychiolaeth gref o aelodau o bob rhan o'r sir. Bydd y cyfarfod yn gyfle delfrydol i ystyried dyfodol y diwydiant yn y tymor byr a chanolig.”

Am fanylion pellach am y digwyddiad, mae modd ffonio 01341 422298 neu e-bostio This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Wrth i UAC nesáu at ei 60fed pen-blwydd, edrychwn yn ôl ar flwyddyn a welodd ostyngiad mewn prisiau wrth gât y fferm ac mewn incwm o’r Polisi Amaethyddol Cyffredinol (CAP) yn cael effaith difrifol ar incwm ffermydd, ond o leiaf mae’r tywydd ffafriol yn golygu y byddwn yn mynd i mewn i 2015 gyda  mwy o borthiant nag a gafwyd mewn blynyddoedd blaenorol.

Bu 2014 yn flwyddyn pan wnaed cyhoeddiadau arwyddocaol - yng nghyswllt strwythur yr Undeb, gyda sefydlu Gwasanaethau Yswiriant Cyfyngedig a newidiadau eraill fel ei gilydd, ac i’r diwydiant amaeth yng Nghymru gyda nifer o gyhoeddiadau allweddol, nid y lleiaf ohonynt yn benodiad Rebecca Evans fel Dirprwy Weinidog amaethyddiaeth a bwyd ym mis Gorffennaf.

Fe wnaeth penodiad y Dirprwy Weinidog nodi trobwynt cadarnhaol yn nhermau cydnabod yr angen ar i’r llywodraeth a UAC gydweithio er lles y diwydiant tra’n derbyn hefyd y bydd peth gwahaniaethau barn yn bodoli’n barhaol. Beth bynnag fo’r gwahaniaethau hynny, neu’r heriau a wynebwn o ganlyniad i effaith ffactorau sydd y tu hwnt i’n rheolaeth, credaf ein bod ni’n mynd i mewn i 2015 mewn sefyllfa lawer cryfach, y naill fel y llall, ar gyfrif y parch rhwng y llywodraeth tuag at y diwydiant.

Bydd y cydsyniad barn a’r cydweithio yn holl bwysig dros yr wythnosau a’r misoedd nesaf wrth i ni gychwyn ar gyfnod o newid ac ansicrwydd mawr o ganlyniad i gyflwyno rheolau parthed y Polisi Amaethyddol Cyffredinol (CAP) newydd a’r ansicrwydd a wnaeth ddilyn y diddymiad diweddar o’r llinell weundirol 400 metr yn dilyn adolygiad barnwrol llwyddiannus.

Mae’r CAP newydd yn cynrychioli cynnydd anferth yn y baich gweinyddol i ffermwyr ac adrannau llywodraethol fel ei gilydd, er gwaethaf ymrwymiad y Comisiwn Ewropeaidd i reolau symlach, ac fe wna’r rhain arwain at ôl-effeithiau i lawer o ffermwyr.

Mae UAC eisoes wedi amlygu pryderon sylweddol i’r Comisiynydd, y cyn-Weinidog Dros yr Amgylchedd, Phil Hogan, a chawn, yn ddiamau, y cyfle i godi’r pryderon wyneb yn wyneb pan wnawn groesawu’r Comisiynydd i Sioe Frenhinol Cymru yn 2015.

Yn y cyfamser mae’n hanfodol y bydd ffermwyr yn ymgyfarwyddo â’r rheolau newydd er mwyn isafu’r risg o golledion ariannol: mae 2015 yn flwyddyn gyfeirebol ar gyfer sefydlu hawliadau’r Cynllun Taliadau Sylfaenol, a bydd unrhyw gamgymeriadau – er enghraifft, lle gallai hawliwr fethu dangos rheolaeth ddigonol dros dir a fabwysiadwyd neu lle mae pori i’w rentu allan – arwain at golledion blynyddol parhaol.

Dylai unrhyw un sydd angen arweiniad ar y fath faterion gysylltu â’u swyddfa UAC leol lle cânt groeso ac, os yn ffodus, ganfod ychydig o fins peis dros ben!

Yn y cyfamser edrychwn ymlaen at flwyddyn pan fydd UAC yn dathlu trigain mlynedd o amddiffyn diddordebau aelodau, gan barhau i gyflenwi gwasanaethau gwerthfawr un-at-un ledled ei Swyddfeydd Sirol a lwyddodd i  sicrhau mwy na hanner biliwn o bunnau i aelodau dros y degawd diwethaf yn unig.

Dymunwn i chwi oll 2015 hapus a llewyrchus.

Bydd Undeb Amaethwyr Cymru yn cynnal Cymanfa Ganu Diolchgarwch ‘Yr Amaethwyr’ ar nos Sul Hydref 26 yng nghapel Seion, Aberystwyth fel ymgais i godi arian at hosbisau plant T? Hafan a T? Gobaith, sef elusennau dewisedig y Llywydd.

Bydd y noson yn cael ei harwain gan Iwan Parry o Ddolgellau ac yn dechrau am 6.00yh.

“Rydym yn ffodus iawn y bydd cyn enillydd y Rhuban Glas Aled Wyn Davies o Lanbrynmair yn ymuno yn y gymanfa ynghyd a band arian Aberystwyth ac amryw o gorau lleol,” dywedodd Llywydd UAC Emyr Jones.

“Gofynnwch i aelodau a ffrindiau o’ch ardal i ymuno yn niolchgarwch yr Undeb wythnos nesaf.  Mae’r capel yn gallu eistedd hyd at 1,000 o bobl a gobeithio y cawn gefnogaeth deilwng o bob sir.

“Os ydych yn awyddus i gefnogi’r digwyddiad, ond yn methu dod i’r Gymanfa, mae modd prynu detholiad o’r diolchgarwch am £5.  Bydd yr arian yn cael ei roi tuag cyfanswm yr arian a godir,” ychwanegodd Mr Jones.

Os hoffech chi fwy o wybodaeth neu os am archebu detholiad, cysylltwch â swyddfa sirol UAC, cangen Ceredigion ar 01545 571222.

Croesawodd cangen Sir Gaernarfon o Undeb Amaethwyr Cymru ymwelwyr gan gynnwys Guto Bebb AS i Fferm Llechwedd Hafod yng Nghwm Penmachno (Gwener Hydref 10) i drafod yr argyfwng prisiau ?yn presennol ac i weld agweddau gwahanol o’r cynllun Glastir.

Trefnwyd y diwrnod trwy garedigrwydd Cadeirydd cangen Sir Gaernarfon o UAC Dafydd Gwyndaf a’i wraig Anwen a bu’n gyfle gwych i’r ymwelwyr weld y tir a’r anifeiliaid.

Trafodwyd y prisiau isel presennol am gynnyrch amaethyddol gyda Guto Bebb, AS Conwy, a John Richards, Gweithredwr Gwybodaeth y Diwydiant Hybu Cig Cymru.

“Rydym wedi cael trafodaeth ddefnyddiol iawn gyda Guto Bebb a John Richards yngl?n â’r prisiau rydym yn ei gael ar gyfer ein h?yn. Nid oes dim amheuaeth y gallai San Steffan wneud llawer mwy i gynorthwyo’r diwydiant.

"Rydym wedi gofyn i'n AS lleol i lobïo mwy i sicrhau bod cyfran well o’n hardollau yn mynd i HCC.  Petai HCC yn cael yr ardoll ar gyfer yr holl ?yn a gynhyrchir yng Nghymru, gan gynnwys y rhai sy’n cael eu lladd mewn lladd-dai mewn rhannau arall o’r DU, byddai llawer mwy o arian ganddynt i wario ar hybu ein cynnyrch a ddylai arwain at gael prisiau uwch i ni," dywedodd Mr Gwyndaf.

“Roedd yn gyfle da i drafod rheolau’r cynllun Glastir a’r gofynion o ran cadw cofnodion gydag Emyr Wyn Davies o FWAG Cymru.  Amlygodd Emyr nifer o faterion pwysig o ran cymhlethdod y cynllun, a’r peryglon mwyaf cyffredin sy'n arwain at gymaint o ffermwyr yn cael eu cosbi, "meddai swyddog gweithredol sir Gaernarfon UAC Gwynedd Watkin.”

Saif fferm Llechwedd Hafod tua saith milltir i’r de o Fetws y Coed.  Mae’n fferm deuluol sy’n ymestyn i 550 hectar ac mae oddeutu 440 hectar yn fynydd, ac mae ychydig dros 20 hectar yn cael ei gadw i dyfu silwair yn flynyddol.

Dafydd yw’r drydedd genhedlaeth i ffermio Llechwedd Hafod y mae yn berchen arno, ac mae’n rhentu Blaen Cwm oddi wrth berchennog preifat. Mae hefyd yn rhentu 25 acer o dir ychwanegol yn flynyddol ym Mryn Elian ar waelod Dyffryn Conwy gyda 100 o famogiaid yn treulio’r gaeaf yn Chwitffordd, Sir Y Fflint er mwyn sicrhau bod Dafydd yn cydymffurfio â

rheolau’r cynlluniau amaeth-amgylcheddol o dynnu stoc oddi ar yr ucheldir dros fisoedd y gaeaf.

“Rydym yn magu stoc ein hunain sy’n cynnwys 950 o famogiaid mewn dwy ddiadell ar wahân.  Mae 400 yn Llechwedd Hafod a 550 ym Mlaen Cwm, gyda 125 a 150 o wyn benyw yn cael eu cadw yn eu tro yn flynyddol. Mae’r rhan fwyaf o’n mamogiaid yn cael meheryn Mynydd Cymreig, ac oddeutu 200 ohonynt yn cael meheryn Cheviot, a 200 o famogiaid croes yn cael meheryn Wyneblas Caerl?r,” dywedodd Mr Gwyndaf.

“Mae wyna’n cychwyn o gwmpas Mawrth 20 a bydd yr ?yn yn cael eu gwerthu’n dew ym marchnad da byw Llanrwst. Bydd yr ?yn croes yn cael eu gwerthu fel anifeiliaid magu naill a’i yn chwe mis oed neu yn flwydd a hanner.  Bydd y mamogiaid h?n yn cael eu gwerthu i fagu pan fyddant yn bum mlwydd oed. Nid yw’r prisiau yr ydym yn derbyn ar hyn o bryd yn talu am y gost o gynhyrchu ?yn tew, a dyna pam mae mor bwysig bod HCC yn cael yr holl ardollau a delir ar ?yn a gynhyrchir yng Nghymru," ychwanegodd Mr Gwyndaf.

Mae’r teulu hefyd yn cadw 17 o fuchod sugno Pedigri Duon Cymreig, buches a fydd yn cynyddu i dros 30 yn ystod y ddwy flynedd nesaf, gyda’r cwbl yn cael eu troi at deirw Duon Cymreig. Mae’r bustych i gyd yn cael eu gwerthu yn breifat fel gwartheg stôr deunaw mis oed, ac maent yn cael eu gorffen yn dew er mwyn cyflenwi’r cigydd Pointons ym Mae Colwyn. Mae’r rhan fwyaf o heffrod yn cael eu cadw neu eu gwerthu fel anifeiliaid addas i fagu.  Mae unrhyw heffrod anaddas i fagu yn cael eu gwerthu’n dew trwy farchnad da byw Llanrwst ble fydd cigyddion eraill o’r ardal fel arfer yn eu prynu.

“Mae Llechwedd Hafod wedi gallu cymryd rhan mewn cynlluniau amaeth-amgylcheddol dros y blynyddoedd, ac mae’r teulu yn gweld ffermio a chadwraeth yn mynd law yn llaw.  Bu’r fferm yn rhan o Gynllun Tir Gofal hyd nes ymuno â’r Cynllun Glastir ers Ionawr 1, 2014,” dywedodd Mr Watkin.

“Bu’r fferm yn ffodus o gael ei dewis i fynd i Gynllun Glastir Uwch a bydd y cytundeb hwnnw yn cychwyn ar Ionawr 1 2015.   Mae’r teulu wedi cymryd mantais ar gynlluniau amaeth-amgylcheddol eraill hefyd trwy Barc Cenedlaethol Eryri, ac wedi llwyddo i ddenu grantiau i ail godi sawl metr o waliau cerrig a therfynau crawiau,” ychwanegodd Mr Watkin.

Mae Dafydd yn aelod o Gymdeithas Gwartheg Duon Cymreig ac mae ganddo ddiddordeb mawr yn y C?n Defaid Cymreig traddodiadol ac ef yw Cadeirydd presennol y Gymdeithas.

Mae Dafydd yn cyfrannu yn helaeth i weithgarwch y gymuned leol. Cynhelir y Treialon C?n Defaid lleol blynyddol ar y tir.  Mae wedi bod yn Gadeirydd y Cyngor Cymuned leol ers sawl blwyddyn bellach ac ef yw Cadeirydd presennol Pwyllgor Golygyddol Papur Bro Yr Odyn.

[caption id="attachment_3103" align="aligncenter" width="1024"] FWAG Cymru’s Emyr Wyn Davies pointing out various features entered into the Glastir Scheme[/caption]

[caption id="attachment_3102" align="aligncenter" width="1024"] Hybu Cig Cymru – Meat Promotion Wales (HCC) Industry Information Executive John Richards giving an update on the current prices for lamb and beef.[/caption]

[caption id="attachment_3101" align="aligncenter" width="1024"] FUW Caernarfonshire chairman Dafydd Gwyndaf welcoming visitors to Llechwedd Hafod.[/caption]

Derbyniodd ymwelwyr i fferm Pentre, Cwmtirmynach groeso cynnes ar ddydd  Llun Medi 29 wrth gyfarfod ac aelodau Undeb Amaethwyr Cymru Arfon a Rhian Williams, Ll?r Huws Gruffudd AC a FWAG Cymru.

Bu’r ymweliad, a drefnwyd gan gangen Meirionnydd o UAC a FWAG Cymru yn gyfle i aelodau weld y tir, stoc, a’r gwahanol elfennau o’r cynllun Glastir ac i’r ymwelwyr drafod y polisïau amaethyddol diweddaraf.

Lleolir Pentre oddeutu 6 milltir i’r gogledd ddwyrain o’r Bala ac mae’r fferm deuluol yn ymestyn i 250 hectar ar Ystâd y Rhiwlas.  Mae 145 hectar yn fynydd, a cedwir dros 20 hectar er mwyn tyfu silwair yn flynyddol.

Mae’r teulu’n cadw safon uchel o stoc, sy’n cynnwys 450 o famogiaid, 300 ohonynt yn famogiaid Cymraeg a 150 yn famogiaid croes Cheviots a hanner brid.  Mae Arfon a Rhian yn defnyddio hyrddod Beltex a Texel a hefyd am y tro cyntaf yn 2014 defnyddiwyd hwrdd Berrichon du cher.  Maent hefyd yn cadw 25 o Wartheg Duon Cymreig pur ac mae Arfon yn aelod amlwg o Gymdeithas y Gwartheg Duon.

“Mae ganddynt ddiddordeb mawr mewn magu defaid Llanwenog ac mae’r teulu yn mwynhau dangos mewn sioeau a mynychu arwerthiannau’r brid yn Llanybydder.  Mae’r teulu wedi ennill nifer o wobrau dros y blynyddoedd gan gynnwys ennill pencampwriaeth y brid yn y Sioe Frenhinol” dywedodd swyddog gweithredol sirol UAC Meirionnydd Huw Jones.

Mae Pentre wedi medru cymryd mantais o gynlluniau amaeth-amgylcheddol dros y blynyddoedd, ac mae’r teulu yn gweld ffermio a chadwraeth yn mynd law yn llaw.  Bu’r fferm yn rhan o Gynllun Tir Cymen pan dewiswyd Meirionnydd fel ardal beilot yn y 1990au ac yna bu’r fferm yn rhan o Gynllun Tir Gofal hyd nes ymuno a’r Cynllun Glastir yn 2014.

Bu’r fferm hefyd yn ffodus o gael ei dewis ar gyfer Cynllun Glastir Uwch i gyd redeg gyda’r Cynllun Glastir Sylfaenol ers ddechrau 2014.

Mae Arfon Williams a’i deulu wedi dal tenantiaeth Pentre ers 2001.  Mae’n briod a Rhian ac mae ganddynt 3 o blant, Lleucu 15, Deio 14 ac Owen Clwyd yn 2.  Mae Deio eisoes wedi dangos diddordeb mewn parhau i ffermio yn Pentre.

Mae ardal Cwmtirmynach yn gadarnle i’r iaith a’r diwylliant Cymraeg ac mae Arfon ei hun yn wyneb adnabyddus ym maes canu cerdd dant ac wedi beirniadu ar lefel genedlaethol ar sawl achlysur.

Mae hefyd yn cyfrannu’n helaeth at weithgareddau’r gymuned o fewn ei ardal a bu’n gadeirydd o’i neuadd bentref lleol yng Nghwmtirmynach.

“Hoffwn ddiolch i Arfon a’i deulu am gynnal yr ymweliad heddiw.  Mae wedi bod yn hynod o ddiddorol gweld sut maent yn rhedeg y busnes, ac rwyf am ddiolch i Birch Farm Plastics am noddi’r lluniaeth”, ychwanegodd Mr Jones.

[caption id="attachment_3086" align="aligncenter" width="640"] Llyr Huws Gruffudd yn anerch y gynulleidfa.[/caption]

[caption id="attachment_3087" align="aligncenter" width="640"] O’r chwith, swyddog sirol UAC Meirionnydd Huw Jones, cadeirydd pwyllgor FWAG Gogledd Cymru Richard Tomlinson, Llyr Huws Gruffudd AC, cyfarwyddwr polisi UAC Nick Fenwick, llywydd yr undeb Emyr Jones, llywydd UAC Meirioinnydd Robert W Evans, cyfarwyddwraig FWAG Cymru Glenda Thomas, is-gadeirydd UAC Meirionnydd Euros Puw ac Arfon Williams, Pentre.[/caption]