Mae astudiaeth arloesol sy’n cymharu defnydd tir yng Nghymru yn y 1840au ag arferion heddiw’n awgrymu cwymp sylweddol yn y defnydd amaethyddol, yn enwedig y defnydd o dir âr, a hynny hyd yn oed yn rhanbarthau mwyaf mynyddig Cymru.

"Mae crynodeb o'r cymariaethau cychwynnol rhwng defnydd tir yng Nghymru yn y 1840au a 2015 yn yr ardaloedd y tu allan i'r Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF)" yn crynhoi’r canfyddiadau cychwynnol o astudiaeth a gyd-ariannwyd gan Undeb Amaethwyr Cymru.

Mae'r astudiaeth yn cymharu defnydd tir amaethyddol mewn chwe plwyf Cymreig, fel y cofnodwyd yng nghofnodion y degwm yn y 1840au ac yna’n ddigidol drwy'r prosiect Cynefin, sy’n cael ei ariannu gan y Loteri Treftadaeth, gyda gwybodaeth anghysbys cyfatebol a gofnodwyd ar y System Integredig Gweinyddu Rheoli (IACS) 2015 - cofnodion sydd angen eu diweddaru yn flynyddol gan ffermwyr o dan reolau'r Polisi Amaethyddol Cyffredin.

Dywedodd Rheolwr Prosiect Cynefin Einion Gruffudd: "Mae yna debygrwydd trawiadol rhwng y wybodaeth a gofnodir yn y cofnodion degwm oddeutu 175 mlynedd yn ôl a’r wybodaeth a gofnodir yn flynyddol gan ffermwyr ar y system IACS.  Mae'r ddau yn cael eu cysylltu trwy’r mapiau manwl ac yn cynnwys rhifau caeau, ardaloedd caeau a defnydd tir yn ogystal â gwybodaeth debyg.

"Mae yna fyddin o dros 900 o wirfoddolwyr yn trawsgrifio a digideiddio’r mapiau degwm drwy'r wefan cynefin.wales, sy'n golygu bod hi’n bosib cymharu gyda gwybodaeth a ddetholwyd o'r gronfa ddata IACS modern a hynny drwy glicio botwm."

Mae'r cymariaethau cyntaf rhwng ardaloedd a chofnodwyd fel tir âr; dolydd a phorfeydd; a choetiroedd mewn chwe phlwyf ledled Cymru - cyfanswm arwynebol o 34 milltir sgwâr (88km²); dau blwyf o ardaloedd y tu allan Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF).

Mae'r gymhariaeth yn awgrymu bod gostyngiad yng nghyfran y tir wedi'i neilltuo ar gyfer y tri prif ddefnydd o dir wrth 20%, o 74% yn yr 1840au, i 59% yn 2015, gyda'r gostyngiad mwyaf yn yr Ardaloedd dan Anfantais Fawr (AAF), lawr o 65% i 42% . Mae'r gostyngiad ar ei hisaf yn yr Ardaloedd dan Anfantais (DA) - lawr o 82% yn yr 1840au i 76% yn 2015.

Mae’r gostyngiadau amlwg i’w gweld yn yr ardaloedd sydd wedi cael eu neilltuo ar gyfer cnydau ers yr 1840au ym mhob categori tir; gostyngiad cyffredinol o 85% ar gyfer pob ardal (o 2561ha yn yr 1840au i 385ha yn 2015), a gostyngiad o 80% (o 573ha i 114ha), 82% (o 1427ha i 261ha) a 98% (o 561ha i 9HA ) ar gyfer ardaloedd y tu allan i'r Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF) yn y drefn honno.

Gwelwyd bod cyfanswm arwynebedd coetiroedd fferm ar gyfer pob categori o dir wedi cynyddu'n sylweddol o 56% (o 264ha yn yr 1840au i 415ha yn 2015), sef cynnydd o 76% (o 77ha i 136ha), 0% (115ha - dim newid) a 123% (o 71ha i 159ha) ar gyfer ardaloedd y tu allan i'r Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF) yn y drefn honno.

Dywedodd pennaeth polisi UAC, a chyd awdur yr adroddiad Nick Fenwick "Mae'r rhain yn ganfyddiadau rhagarweiniol yn ymwneud â chwe plwyf yn unig, ac mae llawer mwy o waith i'w wneud o ran dehongli a dadansoddi'r wybodaeth.

"Fodd bynnag, mae’r canlyniadau yn ymddangos fel bod nhw’n cadarnhau’r patrymau sy’n hysbys i ni’n barod o ran y newidiadau yn y defnydd o dir o fewn gwahanol ardaloedd, ac yn awgrymu bod maint y newidiadau hynny yn llym, yn enwedig o ran y gostyngiad yn nhrin y tir."

Dywedodd y dylai’r rhai hynny sy’n ystyried ac o blaid newidiadau i ddefnydd tir, yn enwedig ar gyfer dibenion amgylcheddol gymryd y canlyniadau mewn i ystyriaeth.

"Er bod y cymariaethau hyn dros gyfnod o tua 175 mlynedd, mae llawer o'r newidiadau mwyaf arwyddocaol, megis rhoi'r gorau i gynhyrchu cnydau âr a phlannu coedwigoedd helaeth, wedi digwydd dros y ganrif ddiwethaf, ac yn enwedig ar ôl yr Ail Ryfel Byd.

"Yn ein profiad ni, mae llawer o'r cyfyngiadau a roddir ar ffermwyr am resymau amgylcheddol wedi eu cyflwyno gydag ychydig neu ddim cyfeiriad at ddefnydd tir hanesyddol, tra bod rhai yn ymddangos i fod yn seiliedig ar ragdybiaethau anghywir yngl?n â ffermio yn hytrach na thystiolaeth.

Mewn nifer o achosion, mae’r cyfyngiadau yn seiliedig ar fapiau cynefin anghywir sy'n ddim yn adlewyrchu’r tir go iawn, a does neb wedi trafferthu gofyn i'r teuluoedd sydd wedi bod yn ffermio'r tir ers canrifoedd ynglyn a’u harferion ffermio ac o bosib bod y patrymau pori wedi newid."

Dywedodd Mr Fenwick, er bod manteision mawr wedi deillio o reolaeth amgylcheddol mewn rhai ardaloedd, mae’r cyfyngiadau mewn ardaloedd arall, yn enwedig lle nad oes da byw bellach yn pori wedi achosi difrod enfawr.

"Mae'r wybodaeth a ddigidwyd drwy'r prosiect Cynefin yn amhrisiadwy o ran sefydlu llinell sylfaenol ar gyfer mesur ar raddfa fawr sut mae’r amgylchedd a defnydd tir wedi newid dros y blynyddoedd.

"Bydd hefyd yn helpu i ddarparu darlun mwy clir o ran a yw'n briodol a hefyd o bosib yn niweidiol i'r amgylchedd i gosbi pobl am aredig caeau roedd eu cyndeidiau wedi aredig fel mater o drefn ac yn tyfu cnydau âr o'r 1840au trwyddo i'r 1950au," ychwanegodd.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru yn edrych ymlaen at wythnos brysur yn hyrwyddo #AmaethamByth yn yr Eisteddfod Genedlaethol, ger Y Fenni eleni (Gorffennaf 30-Awst 6).

“Bydd cyfle i bobl sy’n ymweld â stondin UAC ddysgu mwy pam bod #AmaethamByth o bwys i’n economi wledig a’r ffordd wledig Gymreig o fyw wrth gwrs.  Bydd croeso cynnes yn disgwyl pawb sy’n mynychu’r Eisteddfod Genedlaethol ac rwy’n gobeithio gweld nifer o’n haelodau ar ein stondin”, dywedodd Swyddog Gweithredol Sirol UAC Gwent Glyn Davies.

Yn dilyn llwyddiant y Sioe Frenhinol, mae UAC yn annog ymwelwyr drwy gydol wythnos yr Eisteddfod i nodi eu pryderon, syniadau a sylwadau ar ddyfodol amaethyddiaeth yn dilyn canlyniad refferendwm yr UE a’u postio mewn blwch postio amaethyddol.

Dydd Llun (Awst 1), bydd UAC yn croesawu cerddwyr UAC sydd, ar ran yr undeb, wedi cerdded 177 milltir o Lwybr Clawdd Offa mewn ymgais i godi arian ar gyfer Sefydliad y Galon Prydeinig Cymru.

Hefyd, bydd UAC yn ymuno gyda dathliadau ‘Calan Awst Calan Oen’ Hybu Cig Cymru (HCC).

Bydd adfywio’r hen draddodiad Celtaidd yn nodi dechrau ymgyrch farchnata newydd ar gyfer Cig Oen Cymru ym marchnad y DU.  Bydd ymgyrch haf a hydref 2016 ar gyfer PGI Cig Oen Cymru, sy’n cael ei threfnu gan HCC yn digwydd ar draws nifer o gyfryngau gwahanol.

Fel rhan o’r ymgyrch bydd cogyddion ac ysgrifenwyr bwyd yn llysgenhadon.  Bydd llyfrynnau newydd ar gael yn cynnwys rysetiau cig oen hawdd a hafaidd a bydd cystadlaethau i ddefnyddwyr. Yn ogystal â hynny, bydd Awst 1 yn cael ei adnabod fel ‘Calan Awst Calan Oen’, i gyd-fynd â dechrau’r cyfnod pan fydd cig oen y tymor newydd ar gael yn helaeth.

Y rheswm dros ddathlu Cig Oen Cymru ar ddechrau mis Awst yw defnyddio hen draddodiad o wledda ar draws Ewrop i nodi diwrnod cyntaf y cynhaeaf - fe’i adnabyddir fel Calan Awst, Lammas neu Lughnasadh.

Bydd y diwrnod yn dechrau gyda sawl gweithgaredd marchnata, a fydd yn cynnwys nifer o arddangosfeydd a sesiynau blasu fydd yn cael eu cynnal mewn archfarchnadoedd yn ystod Awst, ac yn ategu ymdrechion marchnata HCC yn y DU ac yn y marchnadoedd allforio gydol y flwyddyn.

“Yn ystod y prynhawn, bydd ymwelwyr stondin yr undeb yn medru blasu prydiau o gig oen wedi cael eu paratoi gan HCC, ac edrychwn ymlaen at weld y llyfrynnau ryseitiau cig oen ac eidion Cymreig”, ychwanegodd Glyn Davies.

Bydd UAC yn croesawu Gr?p Twristiaeth Y Fenni ar y dydd Mercher (Awst 3) ac ar y dydd Iau (Awst 4) bydd yr undeb yn croesawu Comisiynydd Heddlu a Throseddu a chydlynydd Gwarchod Fferm Gwent, Jeff Cuthbert.

‘Yr iaith Gymraeg mewn Amaethyddiaeth” fydd thema dydd Gwener (Awst 5) gan fydd Comisiynydd y Gymraeg Meri Huws yn siarad â Brian Jones, perchennog Bwydydd Castell Howell am bwysigrwydd ac effaith yr iaith ar y cwmni a’i chwsmeriaid.

Yn siarad cyn yr Eisteddfod Genedlaethol, dywedodd Rheolwr Gyfarwyddwr UAC Alan Davies: “Pan fyddwn yn sôn am ein heconomi wledig ac fel rhan o hynny, bywyd gwledig wrth gwrs,  ni ellir anwybyddu rhan bwysig yr iaith Gymraeg.

Os ydych chi am arwydd clir o bwysigrwydd diwylliannol ffermio, ystyriwch hyn: yng Ngheredigion, mae llai na 50 y cant o'r boblogaeth bellach yn siarad Cymraeg. Ond o fewn y gymuned amaethyddol mae'r ganran yn agos at 100 y cant.

"Gyda hyn mewn golwg, dylai pob myfyriwr addysg bellach Cymraeg eu hiaith o ardaloedd gwledig Cymru, ac mewn gwirionedd bob person ifanc, gael y cyfle i ddychwelyd i swyddi a chartrefi yn eu cymunedau eu hunain er mwyn helpu i warchod yr iaith ond hefyd i roi cyfle iddynt gyfrannu at ein heconomi wledig.

"Mae'n rhaid gwneud pob ymdrech i annog pobl ifanc i siarad Cymraeg ac i roi digon o gyfle iddynt ddefnyddio’r iaith yn y gweithle."

Mae UAC hefyd yn dweud y dylid annog aelodau h?n o weithlu unrhyw sefydliad i un ai ddysgu’r iaith neu wella ei sgiliau Cymraeg.

“Rydym bob amser yn awyddus i bwysleisio pwysigrwydd sefydliadau, megis ni sy’n gweithredu yn y Gymraeg ac sy’n cynnig gwasanaeth Cymraeg ac yn sicrhau bod Cymry Cymraeg ifanc yn cael eu cyflogi yn yr ardal leol.

“Mae’n rhaid i ni gydnabod bod y patrymau ieithyddol yn newid, ond mae’n rhaid i economi gadarn Gymreig gael ei chefnogi gan ein hiaith, er mwyn sicrhau ein hunaniaeth Gymreig,” dywedodd Alan Davies.

“Felly, nid ffermio yn unig sy’n cael sylw ar ein stondin, mae angen cydnabod pwysigrwydd amaethyddiaeth yn ehangach, boed hynny gyda’r gadwyn gyflenwi, sut mae arian yn cylchredeg o fewn yr economi leol, lle mae pobl yn goroesi, lle mae gwneud elw, cymunedau’n cael eu cadw a’n diwylliant yn parhau i fynnu,” ychwanegodd.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi anrhydeddu cyn Llywydd UAC Emyr Jones gyda gwobr fewnol yr Undeb am wasanaethau i amaethyddiaeth er mwyn ddiolch iddo am ei gyfraniad i’r diwydiant.

Ymddiswyddodd Mr Jones fel Llywydd UAC yn dilyn 15 mlynedd o wasanaeth ffyddlon ar lefel cenedlaethol i’r sefydliad ym mis Mehefin 2015.

Bu’n Gadeirydd cangen Sir Feirionnydd o 1998 i 2000 ac yna cael ei ethol i gynrychioli Gogledd Cymru ar bwyllgor cyllid a threfn ganolog yr Undeb.

Cafodd ei ethol yn Is Lywydd cenedlaethol yn 2002, yn Ddirprwy Lywydd yn 2003 ac yn Llywydd yn 2011.

Wrth gyflwyno’r wobr yn ystod derbyniad Llywydd UAC ar nos Fercher Sioe Frenhinol Cymru (Gorffennaf 20), dywedodd Glyn Roberts, Llywydd presennol yr Undeb: “Diolchaf o waelod calon i Emyr am bopeth mae wedi ei wneud ar gyfer UAC, y diwydiant amaethyddol a economi Cymru.  Rydym yn ddyledus i’n cyn Lywydd am ei arweinyddiaeth ac am bopeth mae wedi ei gyfrannu dros y blynyddoedd.”

Mae Mr Jones yn briod gyda thri o blant a pedwar o wyrion.  Yn Gymro Cymraeg, cafodd ei eni a’i fagi ar y fferm deuluol Rhiwaedog, Rhosygwaliau, ger y Bala.

Mae’r fferm yn ymestyn i 360 erw, gyda 400 erw o dir ychwanegol ar rent.  Mae’n magu buches o wartheg sugno du Cymreig pur a 1,700 o ddefaid magu.

Mae Emyr Jones yn aelod blaenllaw o sawl sefydliad, yn flaenor yn ei gapel lleol ac yn gyfarwyddwr Sioe Sir Feirionnydd.  Mae hefyd yn Lywydd Sioe Sir Feirionnydd eleni.

Cafodd ei gyfraniad i amaethyddiaeth ei gydnabod pan gafodd ei wneud yn aelod o’r Cymdeithasau Amaethyddol Brenhinol, a derbyniodd yr anrhydedd o Gymrawd y Cymdeithasau Amaethyddol Brenhinol yn 2001.

Mae fferm Rhiwaedog wedi ennill nifer o wobrau dros y blynyddoedd gan gynnwys Gwobr Cyfleusterau Adeiladau Fferm y Sioe Frenhinol a Gwobr Ffermio a Thirlun Cymdeithas Parc Cenedlaethol Eryri.

Bu’r uchafbwynt mwyaf yn 2008 pan enillodd y fferm gystadleuaeth Tir Glas a Rheolaeth Cenedlaethol y Cymdeithasau Tir Glas Prydeinig drwy Gymru, ac yna mynd ymlaen i ennill y gystadleuaeth drwy Brydain Fawr.

Mae’n angerddol dros yr egwyddorion y seiliwyd yr Undeb arnynt ac wedi siarad ar ran yr Undeb ar y radio a’r teledu yn gyson yn ystod ei gyfnod o wasanaeth i’r Undeb.

Yn siarad am y wobr, dywedodd Emyr Jones: “Mae’n anrhydedd i mi dderbyn y wobr hon heno.

“Mi wnes i fwynhau fy nghyfnod o wasanaeth, a bu’n anrhydedd cael bod yn Llywydd yr Undeb am 4 mlynedd.

"Rwyf wedi gwneud llawer o ffrindiau dros y blynyddoedd, a fydd, heb amheuaeth yn ffrindiau am oes."

Mae ffermio a’r blynyddoedd sydd o’n blaenau’n mynd i fod yn dipyn o her. Rydym angen yr Undeb hon yn fwy nag erioed nawr ac rydym angen Llywodraeth y Cynulliad sydd 100 y cant y tu ôl i'n diwydiant.

"Mae ein ffermwyr ifanc mor effeithlon ac yn llawn syniadau busnes - ond mae angen cefnogaeth arnynt. Flynyddoedd lawer yn ôl roedd yn haws i wneud elw nag ydyw nawr; ni allai maint yr elw fod yn dynnach – felly mae’n rhaid i’r Llywodraeth hon gefnogi'r diwydiant.

“Un ffordd o wneud hyn yw ymdrin a’r pwnc o TB mewn gwartheg a sicrhau bod dim byd yn rhoi cytundebau masnach y dyfodol yn y fantol a gyda hynny hefyd, sicrhau bod ein ffermydd teuluol Cymreig a’r economi wledig yn goroesi.”

Croesawodd Undeb Amaethwyr Cymru y cyfle i fod yn rhan o’r trafodaethau eang yngl?n â dyfodol amaethyddiaeth a’r economi wledig yng Nghymru wedi’r bleidlais i adael yr UE.

Cynhaliodd Llywodraeth Cymru y cyfarfod cyntaf yn ymgysylltu â’r budd-ddeiliaid yng Nghaerdydd ar ddydd Llun Gorffennaf 4, a thanlinellwyd y flaenoriaeth sydd angen ei roi i’r sialens o adael portffolios yr amgylchedd, amaethyddiaeth a materion gwledig.

Cadeirydd y cyfarfod oedd Lesley Griffiths, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig a bu’r Prif Weinidog Carwyn Jones yn bresennol am y rhan fwyaf o’r cyfarfod.

“Mae’r sefyllfa’n dipyn o sialens, ond hefyd yn gyfle gwych ar yr un pryd,” dywedodd Glyn Roberts, Llywydd yr Undeb.

“Mae yna gyfle nawr i ganolbwyntio ar greu ffordd hollol newydd a mwy addas o reoli a chefnogi amaethyddiaeth yma yng Nghymru.  Mae’n rhaid i ni achub ar y cyfle yma a gweithio gyda’n gilydd er mwyn sicrhau’r canlyniad gorau posib, ac un sy’n cydnabod bod amaethyddiaeth yn hollbwysig.

“Ond, mae’n rhaid i ni beidio anghofio pwysigrwydd y fferm deuluol yma yng Nghymru, nac ychwaith pwysigrwydd amaethyddiaeth i’r economi wledig.”

Yn gynharach yn y dydd, cynhaliodd yr Undeb ei chyfarfod mewnol cyntaf o gadeiryddion y canghennau sirol a chadeiryddion y pwyllgorau sefydlog ers y refferendwm, i drafod y sialensiau a hefyd ymateb yr Undeb.

"Roedd negeseuon clir iawn yn deillio o'r cyfarfod," meddai Mr Roberts.

"Mae llawer o ffermwyr yn poeni am gyflwr ac ymrwymiad i gytundebau presennol ac mae'n rhaid i ni sicrhau eglurder iddyn nhw. Roeddwn yn gwerthfawrogi’r cyfle i godi'r materion hyn gydag Ysgrifennydd y Cabinet, Lesley Griffiths ac i ofyn am eglurhad gan Lywodraeth Cymru, ac rydym yn gobeithio derbyn y rhain dros y diwrnodau nesaf."

"Roedd yr adborth gan ein haelodau y bore yma hefyd yn gadarnhaol," ychwanegodd Mr Roberts.

"Rwy'n cael yr argraff bod pawb wedi derbyn ein bod yn sefyllfa yr ydym ni ynddi, ac mae'n rhaid ymgysylltu'n rhagweithiol ac yn frwdfrydig er mwyn paratoi dyfodol gwell.

"Rydym yn gwybod ei bod yn anodd iawn ar hyn o bryd i amlinellu cynllun clir, nid lleiaf oherwydd bod y sefyllfa wleidyddol yn San Steffan yn newid yn gyflym, ond byddwn yn gweithio'n agos gyda Llywodraeth Cymru, sefydliadau ac adrannau, yn ogystal â’r Llywodraeth yn Llundain er mwyn sicrhau’r canlyniad gorau i Gymru. Bydd hyn yn cymryd amser, ond rydym yn falch o fod yn rhan o hyn o’r cychwyn cyntaf.”

Mae Undeb Amaethwyr Cymru yn rhybuddio aelodau a busnesau gwledig i beidio ymateb i lythyr sgâm, gan yr hyn a elwir yn ‘Welsh Commercial Register’, yn gofyn iddynt ddatgelu manylion eu busnesau.

Mae’r llythyr yn gofyn i’w dderbynnydd ddarparu manylion pellach am y busnes a hynny am gost o 993 ewro gyda TAW yn ychwanegol.  Wrth arwyddo’r ffurflen, mae’r person yn rhoi caniatâd i ‘Direct Publisher S.L.U’ gofnodi a hysbysebu’r wybodaeth am gyfnod o dair blynedd.

Dywedodd Llywydd UAC Glyn Roberts: “Mae’r llythyr yn edrych fel un swyddogol gan y Llywodraeth, ac felly mae’n hawdd twyllo nifer o ffermwyr a busnesau gwledig i ddarparu eu manylion.

“Mae’r goblygiadau ariannol o roi’r manylion i’r cwmni yn medru bod yn niweidiol tu hwnt.  Rwy’n annog ffermwyr a busnesau gwledig i fod yn wyliadwrus o’r llythyron sgâm yma.”

Dylai unrhyw ffermwr sydd ddim yn si?r a yw llythyr sy’n gofyn am fanylion y busnes yn ddilys neu beidio, gysylltu gyda’i swyddfa safonau masnach leol neu wasanaethau cwsmer Cyngor ar Bopeth ar 03454 040506 neu’r llinell Gymraeg ar 03454 04 05 05.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu penderfyniad y Prif Weinidog i ddileu dod a chyfraith Erthygl 50  o Gytundeb Lisbon i rym ac yn galw ar y DU a’r UE i gytuno ar amserlen synhwyrol ar gyfer gadael, ar ôl i’r etholwyr bleidleisio gadael yr UE - neu beryglu goblygiadau difrifol ar gyfer y DU a’r 27 Aelod Wladwriaeth arall.

“Cefnogodd UAC yr ymgyrch dros aros ac roedd yn aelod o "Cryfach yn Ewrop", felly, yn naturiol, rydym yn siomedig gyda’r canlyniad, dywedodd Llywydd UAC Glyn Roberts.

“Fodd bynnag, fel mudiad democrataidd rydym ni’n parchu canlyniad y bleidlais, ac mae’r gwaith o adeiladu dyfodol positif i ffermio a’r economi wledig yng Nghymru tu allan i’r UE yn dechrau heddiw.”

Dywedodd Mr Roberts bod yr amserlen i adael yn hanfodol i’r fath gynllunio, ac y byddai gadael dros gyfnod rhy sydyn yn achosi goblygiadau enbyd ar gyfer y DU a’r UE.

“Mae’r gwaith sydd i’w wneud nawr yn anferthol yng nghyd-destun newid trefniadau a chyfreithiau gwladol, gan gynnwys deddfau sydd wedi eu datganoli i Gymru, heb son am y gwaith o’n dad-glymu o gyllideb yr UE yr ydym wedi ymrwymo iddo, trafod cytundebau masnach a chydio mewn materion megis rheolaeth o’n ffiniau.

“Bydd y materion yma yn golygu llawer iawn o waith ar lefel yr UE, ac ni fydd ymadael dros gyfnod o ychydig o flynyddoedd o fudd i’r DU na’r UE.

“Byddai hynny yn debygol o achosi'r gwaethaf i bawb,” ychwanegodd.

Mae’r Undeb wedi galw am gyfarfodydd cynnar gyda Llywodraeth Cymru a hefyd yn ymgynghori gyda Llywodraeth y DU i sicrhau bod llais amaeth Cymru yn cael ei glywed yn glir yn ystod yr amseroedd heriol yma.

“Rydym hefyd wedi bod mewn cysylltiad gyda gwledydd eraill sydd ddim yn aelodau o’r UE, megis Norwy a’r Swistir er mwyn deall eu modelau amaethyddol nhw, a bydd y cyfnewidiau gwybodaeth yma yn sicrhau bod eu profiadau hwy o fudd i unrhyw gynlluniau sy’n cael eu datblygu yng Nghymru,” dywedodd Mr Roberts.

Bydd yr Undeb hefyd yn defnyddio ei rhwydwaith eang o ganghennau sirol i sicrhau bod barn a lleisiau ein haelodau trwy Gymru gyfan yn cael eu clywed yn ystod y cynllunio a negydu’r broses o adael. Bwriedir cynnal cyfarfod o Gadeiryddion yr holl siroedd yn ystod wythnos gyntaf mis Gorffennaf.

“Mae’n hanfodol bod lleisiau ein haelodau yn cael eu clywed, felly byddwn yn ymgynghori gyda nhw mor eang â phosib er mwyn sicrhau bod Cymru yn derbyn yr hyn sydd ei angen arni er mwyn sicrhau dyfodol cynaliadwy i amaethyddiaeth ac economïau gwledig cryfach. “

Diwedd