Ar drothwy Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd (Hydref 10), mae ffermwyr a'r rhai sy'n byw mewn cymunedau gwledig ledled Cymru yn cael eu hatgoffa bod hi’n ‘iawn i ddweud’ ac mae Undeb Amaethwyr Cymru yn eu hannog i beidio â chuddio problemau oddi wrth eu hunain, eu teuluoedd a'u ffrindiau ac i siarad am eu teimladau personol.

Gwnaeth UAC ymroddiad yn Sioe Amaethyddol Frenhinol Cymru yn 2017 i barhau i godi ymwybyddiaeth o broblemau iechyd meddwl mewn cymunedau gwledig, ac felly mae'n adnewyddu'r alwad i'r rhai a allai fod yn dioddef o broblemau iechyd meddwl i ofyn am help.

Y thema eleni a osodwyd gan Ffederasiwn Iechyd Meddwl y Byd yw pobl ifanc ac iechyd meddwl mewn byd sy'n newid. Mae ein pobl ifanc yn wynebu dyfodol ansicr ac mae eu byd yn newid yn gyflym, a bydd unrhyw amheuaeth yn peri pryder a straen i lawer.

"Mae eu busnesau ffermio dan fygythiad, nid yw sefyllfa ein marchnadoedd allforio ar ôl Mawrth 2019 yn glir ac nid yw cefnogaeth i’r diwydiant wedi cael ei gadarnhau eto. Ychwanegwch at hynny'r broblem gynyddol o TB ac mae’r sefyllfa’n dorcalonnus," meddai Llywydd yr Undeb Glyn Roberts.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi cychwyn ei digwyddiad Academi UAC Gogledd Cymru gyntaf mewn steil dwy gynnal dau ymweliad fferm lwyddiannus ac addysgiadol i'w haelodau.

Mae Academi UAC yn fenter i ddarparu digwyddiadau ymgysylltu, addysgiadol ac ymarferol ledled Cymru ac mae rhaglen o ddigwyddiadau o'r fath yn cael ei datblygu ar gyfer pob aelod.

Trefnwyd y digwyddiadau ar y cyd gan ganghennau Sir Gaernarfon, Meirionnydd ac Ynys Môn o’r Undeb, a daeth tyrfa dda o aelodau ifanc gogledd Orllewin Cymru ynghyd.

Fel rhan o'r diwrnod bu’r aelodau’n yn ymweld â Harri Parri, Fferm Crugeran, Sarn ar Benrhyn Llŷn, ac Arwyn Owen, yn Hafod y Llan, Nant Gwynant, gan roi manylion manwl am bob un o'r ffermydd.

Mae ffermwr o’r Bala, Geraint Davies, a ymddiswyddodd fel Cadeirydd Cymru o Nature Friendly Farming Network yr wythnos diwethaf, wedi cyfeirio at wahaniaethau barn ar gydnabod effeithiau posib polisïau ar deuluoedd a chynhyrchu bwyd fel y prif resymau a arweiniodd ato’n teimlo na allai bellach arwain y sefydliad yng Nghymru.

Cafodd Nature Friendly Farming Network (NFFN), ei lansio ym mis Ionawr eleni yng Nghynhadledd Amaeth Rhydychen, a oedd yn cynnwys ffermwyr o bob cwr o'r DU, ac yn cael ei ariannu a'i gefnogi gan amrywiaeth o sefydliadau, gan gynnwys y RSPB, Ymddiriedolaethau Bywyd Gwyllt, yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, Cyfeillion y Ddaear a'r Gymdeithas Pridd Organig.

Wrth siarad am ei benderfyniad, dywedodd Mr Davies: "Nid ar chwarae bach y gwnes i’r penderfyniad hwn, ond yn dilyn nifer o drafodaethau gyda'r elusennau a'r rhanddeiliaid sy'n cefnogi a chyllido NFFN, daeth yn amlwg i mi nad oedd fy marn bendant dros amddiffyn teuluoedd amaethyddol Cymru, cynhyrchu bwyd, cymunedau gwledig a’n hamgylchedd naturiol o reidrwydd yn cael ei rannu gan rai o'r sefydliadau hyn.

Gan Angharad Evans, Golygydd y Gymraeg, Y Tir

Pwy sy’n cofio’r gyfres deledu boblogaidd a ddarlledwyd ar S4C yng nghanol y 90au, Y Palmant Aur?  Mae’n rhaid i fi gyfaddef fy mod ar y pryd, ond yn cymryd diddordeb yn y gyfres gan fod hi wedi cael ei ffilmio yn fy milltir sgwâr ac felly’n gêm o ddyfalu bob nos Sul lle'r oedd y lleoliadau lleol.  Felly yng nghanol diniweidrwydd yr arddegau, ni sylweddolais wir ystyr y stori na’r elfen hanesyddol oedd yn perthyn i’r gyfres. 

Cyfres ddrama wedi'i lleoli yn Llundain a Cheredigion yn ystod y 1920au yn olrhain hynt a helynt y teulu Jenkins oedd Y Palmant Aur ac wedi ei seilio ar lyfr Manon Rhys o’r un enw.

Yn drist iawn, mae Meurig Voyle, un o hoelion wyth Undeb Amaethwyr Cymru, a benodwyd yn Swyddog Gweithredol Sir Dinbych yn ystod 1966, ac wedi hynny yn ystod 1968, bu’n gyfrifol hefyd am sir y Fflint wedi marw.

Wrth ymateb i'r newyddion, dywedodd Llywydd UAC Glyn Roberts: "Mae'r byd amaethyddol wedi colli un o'i chefnogwyr mwyaf ac mae UAC wedi colli ffrind, ac aelod o’r teulu. Dywedodd wrthyf unwaith y bu’n briod ddwywaith, i’w wraig ac yna i UAC - roedd yn gymeriad unigryw. Bydd colled ddifrifol ar ôl Meurig ac mae ein meddyliau gyda'i deulu ar yr adeg anodd hon."

Addysgwyd Meurig Voyle yn Ysgol Gynradd Llanddarog ac Ysgol Ramadeg y Frenhines Elisabeth lle enillodd lliwiau rygbi’r ysgol.

Yn dilyn blwyddyn o ysgoloriaeth Ysgol Iau'r Weinyddiaeth yn Ysgol Amaethyddiaeth, Durham, ymunodd â'r Magnelwyr Brenhinol ac enillodd tystysgrif Cadlywydd Trefaldwyn yn y maes.

Mr Voyle oedd un o aelodau gwreiddiol Clwb Ffermwyr Ifanc Dyffryn Tywi, ac ar ôl y rhyfel, sefydlodd Clwb Ffermwyr Ifanc Llanddarog, ac ef oedd y Cadeirydd cyntaf.

Yn ddiweddarach, daeth yn Arweinydd y Clwb, ac yn ystod y cyfnod hwn, trefnodd y Clwb sioe amaethyddol, a elwir heddiw yn Sioe Amaethyddol Llanddarog a'r Ardal.

Cyn ymuno â UAC fel Ysgrifennydd Cynorthwyol Sirol ym 1961, cafodd ei gyflogi gan Fwrdd Marchnata Llaeth ac yn Hufenfa ‘Dairies United’ yng Nghaerfyrddin.

Ymddeolodd Mr Voyle o UAC yn ystod 1989 ond mi gadwodd mewn cysylltiad agos iawn â'r Undeb, a hyrwyddo’r Undeb yn ddiwyd drwy gyflwyno hanes sefydlu UAC i nifer o sefydliadau.

Roedd Mr Voyle, a oedd yn 93 oed, hefyd yn ffigwr cyfarwydd yn cyfarch ymwelwyr ym mhafiliwn Undeb yr UAC, ochr yn ochr â phrif gylch y Sioe Frenhinol, tasg a berfformiodd am 53 mlynedd yn rhinwedd ei swydd fel gofalwr pafiliwn yr Undeb, a cyn hynny yn y babell ar faes y sioe.

"Ers i’r Sioe Frenhinol symud i Lanfair-ym-Muallt, mynychodd Meurig bron bob sioe o 1963 hyd at 2017, heblaw am y cyfnod roedd ei wraig yn yr ysbyty, sy'n enghraifft arall o'i ymrwymiad mawr i UAC ac amaethyddiaeth.

"Mae'n bosibl mai ef yw'r unig berson gyflawnodd hyn. Fe wnaeth pawb ohonom ei golli eleni ac yn sicr ni fydd yr un fath hebddo," ychwanegodd Glyn Roberts.

Yn ystod 1991 cafodd ei anrhydeddu gyda Gwisg Werdd yr Orsedd yn Eisteddfod Genedlaethol Yr Wyddgrug fel Meurig o Fyrddin.

Cafodd cangen Meirionnydd o Undeb Amaethwyr Cymru sioe sirol lwyddiannus a gynhaliwyd yn Ystâd y Rhug ger Corwen ddydd Mercher, (Awst 22), gyda #AmaethAmByth ac ymgynghoriad cyfredol Llywodraeth Cymru ar ddyfodol amaethyddiaeth ar frig yr agenda.

Dywedodd Swyddog Gweithredol UAC Sir Feirionnydd Huw Jones: "Roedd y sioe ei hun yn llwyddiant eithriadol ac roeddem yn falch o fod yma wrth iddynt ddathlu'r dathliadau 150 oed. Mae'r sioe undydd hon yn mynd o nerth i nerth.