Boed hynny o goedwigaeth, newidiadau demograffig yn y gymuned neu bolisïau’r llywodraethau, mae ein hardaloedd mwyaf anghysbell yn wynebu heriau a bygythiadau posib nas gwelwyd erioed o'r blaen.
Yn fwy nag erioed, mae ffermwyr yng Nghymru yn gyfrifol am ddiogelu ein tir a’n cymunedau ac mae Cwm Penmachno yn enghraifft berffaith o hyn.
Yn fasn o fryniau crwn ym mhen uchaf Dyffryn Conwy, roedd Cwm Penmachno yn gartref i gymuned amaethyddol o dyddynnod hunangynhaliol, gweithgar a llewyrchus.
Yn gorwedd o fewn Gwarchodfa Natur 400 acer Waun Las ger Caerfyrddin, mae clytwaith o weirgloddiau llawn blodau, coetiroedd a rhaeadrau ysblennydd – a fferm Pantwgan. Mae’r fferm organig hon yn rhan o Ardd Fotaneg Genedlaethol Cymru ac mae’n cael ei rhedeg dan lygad barcud y rheolwr fferm arweiniol, Huw Jones. Mae gofalu am yr amgylchedd, cynnal cynefinoedd amrywiol a chynhyrchu bwyd yn hollbwysig.
Yma mae Huw yn gofalu am fridiau traddodiadol megis Gwartheg Duon Cymreig a defaid Balwen. Gan ddisgrifio’r rôl maent yn ei chwarae yn rheoli’r cynefinoedd a’r warchodfa natur dywed: “Maen nhw’n gwbl allweddol i’r hyn ry’n ni’n ei wneud yma. Ry’n ni’n ffermio i gael bioamrywiaeth, dyna pam ry’n ni ‘ma. Ond wrth ffermio i gael bioamrywiaeth mae’n rhaid ichi gael da byw, mae ‘na gysylltiad annatod rhwng y ddau.”
Gyda niferoedd cymharol isel o dda byw, sef dim ond 70 o wartheg dros yr haf a 60 o famogiaid, mae’r fferm wedi bod yn organig am yr un mlynedd ar hugain diwethaf. Gydag ond ychydig o adeiladau i gadw’r defaid a’r gwartheg, mae Huw yn defnyddio’r fuches a’r ddiadell i’w potensial eithaf ar y 360 acer o laswelltir parhaol.
Lansiwyd Chuckling Goat yn 2014 pan ymunodd y cyn-gyflwynydd radio o Dexas, Shann Nix-Jones â’r ffermwr o Gymru, Richard Jones, sydd â’i wreiddiau’n ddwfn yn ei fferm 25 acer ger Brynhoffnant, Llandysul, i gynhyrchu kefir o laeth geifr.
Erbyn hyn mae’r cwmni’n fenter ffyniannus sydd â chwsmeriaid ledled y byd. Ond er gwaetha’r demtasiwn amlwg i symud i uned ddiwydiannol sy’n nes at y seilwaith trafnidiaeth, mae’r cwpl wedi ymwrthod â hynny er mwyn datblygu eu gallu i brosesu ar y fferm wreiddiol.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi cwrdd yn ddiweddar â llefarydd Plaid Cymru ar faterion gwledig ac amaethyddiaeth Cefin Campbell AS i drafod manylion Cytundeb Cydweithredu Llafur a Phlaid Cymru a gyhoeddwyd yn ddiweddar.
Cyhoeddwyd dydd Llun (22 Tachwedd) bod y ddwy blaid, yn amodol ar gefnogaeth gan aelodau’r blaid, wedi cytuno i weithio ar y cyd am y tair blynedd nesaf ar 46 o bolisïau lle mae budd cyffredin gan gynnwys ail gartrefi, plannu coed, llygredd amaethyddol, yr iaith Gymraeg a'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy.
Yn siarad ar ôl y cyfarfod ag Aelod Senedd Canolbarth a Gorllewin Cymru, dywedodd Llywydd UAC, Glyn Roberts: "Roedd gwahaniaethau amlwg rhwng dyheadau Llafur Cymru a Phlaid Cymru yn eu maniffestos yn y gwanwyn, ond o ystyried y cydbwysedd cyfredol o bleidleisiau yn y Senedd, roedd Llafur yn barod i drafod ar ystod o faterion.”
Mae'r cytundeb yn nodi y bydd cyfnod pontio yn cael ei gyflwyno tra bod y system taliadau fferm yn cael eu diwygio felly bydd taliadau sefydlogrwydd yn parhau i fod yn nodwedd o'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy yn ystod a thu hwnt i dymor y Senedd hon.
Mae cynllun adfer gyda chefnogaeth nifer o bartneriaid i wrthdroi dirywiad y gylfinir odirweddau Cymru’n cael ei lansio heddiw (dydd Llun 22 Tachwedd).
Cafodd Cynllun Gweithredu Cymru ar gyfer Adfer y Gylfinir ei ysgrifennu a’i arwain gan Gylfinir Cymru, partneriaeth eang sy’n gweithio gyda Llywodraeth Cymru i fynd i’r afael â’r
dirywiad parhaus ym mhoblogaeth a dosbarthiad daearyddol yr aderyn eiconig hwn.
Dywedodd Patrick Lindley, Cadeirydd Gylfinir Cymru: “Mae niferoedd gylfinirod sy’n nythu yng Nghymru’n dirywio’n sylweddol, ac os na fyddwn ni’n gweithredu nawr, gallai’r rhywogaeth hwn fod ar fin diflannu erbyn 2033.
- Arolwg yn bwriadu tynnu sylw at gyflwr cysylltedd digidol
- Ffermwyr yn Nyffryn Gwy Uchaf yn manteisio ar gadwraeth, twristiaeth a chynhyrchu bwyd
- Cwpwl ifanc sy’n ffermwyr cig eidion a defaid yng Ngogledd Cymru yn manteisio ar gynhyrchu bwyd a chadwraeth
- Cytundeb Seland Newydd yn dangos parodrwydd Llywodraeth y DU i aberthu ffermio a diogelwch y cyflenwad bwyd