Mae'r sgwrs ynghylch cynhyrchu bwyd a'i effaith ar newid yn yr hinsawdd wedi ennill momentwm aruthrol. Gydag Uwchgynhadledd Systemau Bwyd y Cenhedloedd Unedig yn agosáu’n gyflym a’r DU yn cynnal uwchgynhadledd newid hinsawdd fawr nesaf y Cenhedloedd Unedig, COP26, yng Nglasgow ym mis Tachwedd, mae’r amgylchedd wedi dychwelyd yn gyflym i fod yn un o’r prif heriau sy’n ein hwynebu.

Gan fynd i'r afael â materion yn ymwneud â newid yn yr hinsawdd a chynhyrchu bwyd, cynhaliodd Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) weminar yn y Sioe Frenhinol Cymru rithwir i archwilio sut y gall, ac y mae cynhyrchu bwyd a gofalu am yr amgylchedd yn mynd law yn llaw, gan osod ffermwyr mewn sefyllfa gadarn i gyflawni nodau datblygu cynaliadwy.

Clywodd y digwyddiad, a gadeiriwyd gan Ddirprwy Lywydd UAC, Ian Rickman, gan Bennaeth Polisi UAC Dr Nick Fenwick; Laura Ryan o'r Gynghrair Cig Byd-eang; Rheolwr Datblygu’r Diwydiant a Chydberthynas Hybu Cig Cymru, John Richards; Prif Weithredwr Dairy UK, Dr Judith Bryans a ffermwyr bîff a defaid o Eryri a Llywydd UAC Glyn Roberts a'i ferch Beca Glyn.

Gall cymunedau Gogledd Cymru'n awr dderbyn y newyddion plismona lleol personol diweddaraf, yn dilyn lansio gwasanaeth negeseuon am ddim newydd sbon – Rhybudd Cymunedol Gogledd Cymru. 

Heddlu Gogledd Cymru ydy'r heddlu cyntaf yng Nghymru i lansio'r system rhybuddion sydd wedi'i ariannu fel rhan o Gronfa Strydoedd Diogelach y Swyddfa Gartref. Mae'r system yn cael ei defnyddio ar hyn o bryd gan sawl heddlu arall yn rhannau eraill o'r DU ac mae wedi gweld canlyniadau cadarnhaol a mwy o ymgysylltu gyda chymunedau. 

Mae Rhybudd Cymunedol Gogledd Cymru yn sydyn ac yn syml i gofrestru ac mae'n rhoi llais i'r cyhoedd ar ein blaenoriaethau plismona cymdogaethau. Mae'r system yn cynnwys gwasanaeth negeseuon sy'n caniatáu defnyddwyr i ddweud wrthym am yr hyn sy'n bwysig iddyn nhw. 

Amlygodd a thrafododd Undeb Amaethwyr Cymru a Gwasanaethau Yswiriant FUW Ltd y materion mwyaf difrifol sy’n effeithio ar y diwydiant amaethyddol trwy gyfres o weminarau yn ystod Sioe Frenhinol Cymru rithwir.

Dywedodd Llywydd UAC, Glyn Roberts: “Roedd wythnos diwethaf yn un prysur i dîm UAC ac roedd gennym ni bresenoldeb gwych yn Sioe Frenhinol Cymru rithwir. Fe wnaethom gynnal amrywiaeth o weminarau yn amrywio o'r argyfwng tai gwledig, newid yn yr hinsawdd, iechyd meddwl, cysylltedd digidol a diogelwch fferm - cyffyrddodd pob un ohonynt â materion hanfodol bwysig i'n diwydiant.

“Os nad oeddech yn gallu ymuno â nhw yn ystod wythnos y sioe, maent ar gael i chi eu gwylio yn adran aelodau gwefan UAC ac wrth gwrs tudalennau digwyddiadau Sioe Frenhinol Cymru. Hoffwn ddiolch i'n holl siaradwyr am eu cyfraniadau gwych ac wrth gwrs hefyd Sioe Frenhinol Cymru am ddarparu'r platfform fel y gallem, er gwaethaf popeth, barhau i ddod â sioe rithwir i bawb.” 

Mae gan ffermio rhan allweddol i'w chwarae wrth ofalu am yr amgylchedd a brwydro yn erbyn newid yn yr hinsawdd, ond rhaid peidio ac eithrio cynhyrchu bwyd o'r sgwrs, meddai Jayne Richards, ffermwr bîff, defaid ac âr o Sir Benfro.

Nid oes amheuaeth gan Jayne, sy'n ffermio gyda'i rhieni Michael a Margaret a'i gŵr Ali yn Fferm Jordanston, Parc y Santes Fair, Trefwrdan, ychydig y tu allan i Aberdaugleddau, Sir Benfro, oni bai am ffermydd teuluol bach ledled y wlad byddai'r amgylchedd yn dioddef. Byddai edrychiad esthetig cefn gwlad Cymru yn newid yn ddramatig, gyda chymunedau gwledig yn cael eu colli.

Fodd bynnag, mae'r teulu'n glir bod gan gynhyrchu bwyd a gofalu am yr amgylchedd ran hanfodol i'w chwarae ac ni all un weithredu heb y llall.

Mae'r fferm 350 erw, sydd yng nghynllun Glastir, yn gartref i 400 o ddefaid magu a 140 o wartheg bîff, yn ogystal â buches sugno fach. Mae'r teulu'n cadw defaid hanner-brid Cymreig yn bennaf ac yn magu hyrddod Texel eu hunain a defaid amnewid. Maent hefyd yn cadw rhai ŵyn stôr yn yr hydref a'r gaeaf i’w pesgi ar gnydau gwreiddiau.

Wrth i ddigwyddiad mawr yn y calendr amaethyddol adael bwlch ar gymdeithasu yr wythnos yma (wythnos Y Sioe Fawr), bydd un sefydliad cryfder meddwl, dan arweiniad gwirfoddolwyr, yn cyflwyno digwyddiad ar-lein gyda dau bersonoliaeth chwaraeon eithafol byd enwog i ysbrydoli'r gymuned wledig.

Bydd y gŵr sy’n dal teitl Cneifiwr Peiriant Gorau’r Byd, Richard Jones o Glyndyfrdwy a'r rhedwraig antur eithafol a chyflwynydd teledu, Lowri Morgan yn ymuno â'r darlledwr profiadol Nic Parry yn Stad y Rhug i rannu'r dygnwch, y dyfalbarhad a'r nerth meddyliol sydd eu hangen arnynt i gyflawni'r heriau corfforol yma.

Mae'r digwyddiad Cymraeg ar-lein, sy'n dechrau am 8pm, nos Fercher yma, 21 Gorffennaf yn cael ei drefnu gan Nerth Dy Ben*, sefydliad gaiff ei redeg gan wirfoddolwyr sy'n ceisio rhoi llwyfan i unigolion rannu profiadau cadarnhaol, yn y Gymraeg, am fyw a gweithio yng nghefn gwlad Cymru.

Gyda thristwch y bu i Undeb Amaethwyr Cymru glywed am farwolaeth yr Arglwydd Elystan Morgan.  Bu cyfraniad Elystan Morgan yn sylweddol a hynny yng nghyd-destun Cymru, y Gymraeg, Amaethyddiaeth ac wrth gwrs, Sir Aberteifi.  Rydym fel swyddogion ac aelodau’r Undeb yn falch o’r cyfle hwn i dalu teyrnged i un o gymeriadau mawr y byd gwleidyddol yng Nghymru dros yr hanner canrif ddiwethaf.

Yn naturiol, fe allem nodi ei yrfa Seneddol, boed fel Aelod Seneddol dros Sir Aberteifi rhwng 1966 ac 1974 a’i wasanaeth yn Nhŷ’r Arglwyddi dros gyfnod o bron i ddeugain mlynedd rhwng 1981 a 2020. Gallem hefyd sôn am ei waith diflino’n arwain ymgyrch ddatganoli 1979 a’r cyfraniad mawr a wnaethpwyd ganddo’n dawel effeithiol wrth gyfrannu at gryfhau’r setliad datganoli a ddaeth yn dilyn y bleidlais yn 1997.  Yn ogystal, gallem drafod ei yrfa ddisglair ym myd y gyfraith a’i gyfnod maith yn Farnwr uchel iawn ei barch.  Fel Undeb yr ydym yn falch o nodi ei gyfraniad diffuant i Gymru a chefn gwlad ynghyd â’r ymroddiad fu ganddo gydol ei oes i’r Gymraeg.

Fel gwleidydd yr oedd gan Elystan Morgan ddealltwriaeth a chydymdeimlad cynhenid tuag at ofynion byd amaeth a Chymru wledig, a oedd yn rhan bwysig o’i waith fel Aelod Seneddol dros ei sir enedigol.  Rhoddodd ymrwymiad cyffelyb yn ei gyfnod yn Nhŷ’r Arglwyddi lle’r oedd yn fodlon amddiffyn buddiannau cefn gwlad a Chymru’n gyson.  Bu’n bresennol droeon yn y cinio blynyddol a arferai gael ei gynnal gan yr Undeb yn Nhŷ’r Arglwyddi ac yn y digwyddiadau a gâi eu cynnal yn y Senedd i nodi wythnos brecwast fferm yr Undeb.  Roedd y digwyddiadau hyn yn fodd o ddathlu hynodrwydd cynnyrch cefn gwlad Cymru tra hefyd yn creu ymwybyddiaeth o ofynion byd amaeth ymysg gwleidyddion.  Roedd presenoldeb Elystan Morgan yn sicrhau bod negeseuon yr Undeb yn cael gwrandawiad a lladmerydd cadarn ar y meinciau coch.