Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi tynnu sylw at amrywiaeth o bryderon difrifol ynghylch effeithiau cytundeb masnach anfanteisiol ag Awstralia mewn cyfarfod â Gweinidog Polisi Masnach y DU, Greg Hands.

Wrth siarad ar ôl y cyfarfod ddydd Mercher (19 Mai), dywedodd Llywydd UAC, Glyn Roberts: “Cytunodd y gweinidog a minnau’n llwyr ei bod yn bwysig ein bod yn ceisio cyfleoedd masnach newydd ar gyfer amaethyddiaeth a diwydiannau eraill y DU.

“Fodd bynnag, gwnaethom ein pryderon ynghylch effeithiau niweidiol cytundeb rhydd ag Awstralia yn glir iawn.”

Dywedodd Mr Roberts y trafodwyd llu o faterion yn ystod y cyfarfod, gan gynnwys y buddion posibl i amaethyddiaeth Cymru o aelodaeth y DU o’r Cytundeb Cynhwysfawr a Blaengar ar gyfer y Bartneriaeth Traws-Môr Tawel (CPTPP), y mae’r DU yn ei geisio ar hyn o bryd.

Mae Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru, Glyn Roberts, a’r Dirprwy Lywydd Ian Rickman wedi cyfarfod ag arweinwyr amaethyddol y prif bleidiau gwleidyddol cyn etholiadau Senedd Cymru, gan dynnu sylw at bryderon y diwydiant a Gofynion Allweddol Maniffesto'r Undeb.

Gan groesawu’r cyfle i gwestiynu amrywiol addewidion a wnaed gan y pleidiau yn eu maniffestos roedd y Llywydd a’r Dirprwy Lywydd yn gallu pwysleisio pwysigrwydd y Llywodraeth nesaf i ymrwymo i sefydlogrwydd, ffermydd teuluol, cefnogi cymunedau gwledig a swyddi Cymru, amaethyddiaeth gynaliadwy a gwobrwyo canlyniadau amgylcheddol.

Bydd yr Undeb yn dwyn y pleidiau i gyfrif ar eu hymrwymiadau i ffermio ac yn gweithio'n agos gyda'r Llywodraeth nesaf i sicrhau bod polisïau'r dyfodol yn cefnogi ffermydd teuluol ffyniannus, cynaliadwy - er budd yr economi wledig, yr amgylchedd, diogelu'r cyflenwad bwyd a'n diwylliant gwledig a thraddodiadau unigryw.

Mae ffermwyr bîff a defaid o Forgannwg Richard Walker a’i bartner Rachel Edwards yn rhedeg Fferm Flaxland - fferm bîff a defaid 120 acer ar gyrion Y Barri ym Morgannwg.  Mae’r cwpwl yn dweud y bydd rhaid iddynt gael gwared ar eu gwartheg os na fydd y Rheoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) cyfredol yn cael eu haddasu i ymgorffori argymhellion a wneir gan grwpiau rhanddeiliaid y diwydiant.

Mae Richard a Rachel yn cadw 35 o wartheg magu a 130 o ddefaid magu ac maent ar fin cyrraedd pen eu tennyn.

“Rydyn ni wedi cael sesiwn gyda Cyswllt Ffermio i weld be’ mae’n rhaid i ni ei wneud, a wnaethon nhw ddim dweud dim byd nad oeddem ni’n ei wybod yn barod, heblaw bod gennym ni ddigon o dir i ymdopi â’r slyri rydyn ni’n ei gynhyrchu.  Felly ni fyddai’n rhaid i ni allforio. Ond byddai’n rhaid i ni orchuddio un o’n hiardiau ni, sy’n siâp lletchwith, a gorchuddio’r iard rydyn ni’n hel slyri iddo, a gosod storfa slyri. Nid oes gennym ni un ar y funud,” meddai Rachel Edwards.

“Yn mynd yn ôl faint y gwnaeth y sied y gwnaethom ni ei chodi yn ddiweddar gostio, dw i ddim yn meddwl y bydd newid allan o £50,000 os ydyn ni’n trio bodloni gofynion y rheoliadau newydd.  Dydi 35 buwch ddim yn dod â’r math yna o bres i chi. O le ydych chi’n cael yr arian? Ac mae’n rhaid ei dalu’n ôl ar y diwedd os ydych chi’n ei fenthyg.  Rydyn ni’n edrych ar y plant yn gorfod talu’r hyn rydyn ni’n ei wario yn ei ôl, mae’n debyg.  Byddai’n llawer mwy o straen gorfod talu’r arian hwnnw i gyd yn ôl na chael gwared ar y gwartheg.”

“Bydd y rheoliadau hyn yn cael effaith anferth ar fusnes ein fferm.  Os nad oes dim yn cael ei wneud i ddiwygio neu ganslo’r hyn rydyn ni’n ei wynebu, ni fydd dewis ond cael gwared a’r gwartheg.  Byddai trio cydymffurfio gyda’r rheoliadau’n costio gormod i ni,” meddai Richard Walker.

Cafodd yr angen i ddelio ar frys â TB ledled Cymru ei drafod yn frwd gan bwyllgor iechyd a lles anifeiliaid Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) mewn cyfarfod rhithwir diweddar cyn etholiad Senedd Cymru ym mis Mai.

Wrth siarad yn y cyfarfod, dywedodd Ian Lloyd, cadeirydd Pwyllgor Iechyd a Lles Anifeiliaid UAC: “Mae'n adlewyrchiad trist o'r problemau parhaus a achosir gan TB bod y clefyd yn dal i haeddu trafodaethau mor fanwl. Er bod gwelliannau wedi'u gwneud ers 2009 mewn perthynas â'r nifer o fuchesi ag achosion newydd o TB, mae'r ystadegau diweddaraf yn dangos bod 9,762 o anifeiliaid wedi'u lladd yn y flwyddyn hyd at fis Rhagfyr 2020 yng Nghymru."

Amlygodd Mr Lloyd, er bod hyn 20 y cant yn is na'r ffigwr uchaf erioed o 12,256 o anifeiliaid a laddwyd yn 2019, mae'r data diweddaraf yn dangos cyfraddau ar oddeutu 30 y cant o achosion TB caeedig yn ailddigwydd eto o fewn y cyfnod 2 flynedd ddilynol, gan ddangos nad yw'r clefyd yn cael ei reoli'n effeithiol o dan y mesurau cyfredol.

“Er ein bod yn cefnogi mesurau fel profion TB blynyddol a chyn-symud yn gyffredinol, mae cryn bryder yn bodoli ynghylch cymesuredd rhai mesurau a’r cyfyngiadau economaidd difrifol y maent yn eu gosod ar ffermydd,” meddai Mr Lloyd.

Mae methiant papur gwyn Amaethyddiaeth Llywodraeth Cymru i gyfeirio at gapio taliadau yn gywilyddus ac yn codi pryderon mawr fod symudiad atchweliadol i ffwrdd o'r polisi yn cael ei ystyried.

Dyna farn ffarmwraig defaid o Geredigion, Anwen Hughes, sy'n dweud bod UAC yn iawn i dynnu sylw at y mater ymhlith un o'i ddeg gofyniad allweddol maniffesto.

"Mae aelodau UAC wedi cefnogi capio taliadau fferm mewn ymateb i ymgynghoriadau yn gyson dros y ddau ddegawd diwethaf, a buom yn lobïo’n llwyddiannus am eu cyflwyno pan ddaeth yn bosibl gyntaf," dywedodd Mrs Hughes sy’n ffermio oddeutu 138 erw, y mae'n berchen ar 99 erw, 22.5 erw ar denantiaeth fferm oes ac mae 17 erw arall yn cael eu rhentu, ar fferm Bryngido, ychydig y tu allan i Aberaeron yng Ngheredigion.

Cyflwynwyd terfyn ar faint o daliadau uniongyrchol y gall busnes fferm yng Nghymru eu derbyn yn 2015 gan y gweinidog ar y pryd Alun Davies.

Mae ffermwyr yng Nghymru yn teimlo eu bod yn rhan o arbrawf cymdeithasol o ystyried cynnig cyfredol Llywodraeth Cymru i roi dull amhrofedig a ddatblygwyd yn Lloegr wrth wraidd polisi ffermydd Cymru yn y dyfodol.

Dyna oedd y neges gan Gadeirydd Undeb Amaethwyr Cymru, Sir Gaerfyrddin, Phil Jones, cyn Etholiadau Senedd Cymru ym mis Mai.

Mae Phil Jones, o Clyttie Cochion, Llanpumsaint, Sir Gaerfyrddin, wedi bod yn ffermio bron gydol ei oes ac yn gofalu am 150 erw, gan bori 350 o ddefaid dan reolaeth organig. Cymerodd y fferm yn ôl yn 2011 a oedd wedi bod ar rent yn dilyn trasiedi deuluol, ac mae'n poeni am ddyfodol ffermio yng Nghymru a'r effeithiau y bydd polisïau heb eu profi’n cael ar y diwydiant.

“Mae pryderon gwirioneddol yn y gymuned ffermio bod y polisi ‘taliad nwyddau cyhoeddus’ a gynigiwyd wrth graidd Cynllun Ffermio Cynaliadwy Llywodraeth Cymru yn bygwth goroesiad y diwydiant. Rwy'n teimlo fy mod i'n rhan o arbrawf cymdeithasol; fel pob ffermwr yng Nghymru yn rhan o'r arbrawf hwnnw.