gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg

Wrth ysgrifennu Cornel Clecs mis yma, mae’n bwysig nodi’r dyddiad, sef dydd Mercher 22 o Fedi 2021 - sydd wrth gwrs yn nodi dechrau tymor yr Hydref yn swyddogol - Cyhydnos yr Hydref. Mae’n dymor pwysig iawn yn y calendr ffermio hefyd - yr adeg bydd ffermwyr ar draws y wlad yn dechrau paratoi tuag at y gwanwyn, ac yn meddwl am y tymor hyrdda. 

Mae wedi bod yn gyfnod prysur iawn i’r arwerthiannau wyn benyw, defaid magu a hyrddod ers sawl wythnos bellach, gydag arwerthiannau dyddiol yn digwydd ymhob cornel o’r wlad ac ymhellach.

Ar y cyfan mae’r prisiau wedi bod yn garedig iawn i’r gwerthwyr (nid cymaint i brynwyr!) drwy’r haf, ac nid yw’r arwerthiannau defaid yn wahanol. Cafodd un teulu o Geredigion sy’n aelodau o’r Undeb, ddiwrnod bythgofiadwy yn Arwerthiant Cenedlaethol Defaid Texels ar ddiwedd mis Awst. Gwerthwyd Caron Dynamite, hwrdd blwydd o eiddo teulu Williams o Gilcennin, Ceredigion am bris anhygoel o £32,000 gini a thorrwyd record McCartneys Livestock Auction yng Nghaerwrangon. Dyma Gwilym Williams, perchennog Dynamite i egluro mwy o hanes y gamp:

“Dechreuodd diadell Caron ym 1988 ar ôl prynu defaid yn Llanelwedd,” eglura Gwilym. “Fy Mam a’n Nhad, sef Gerallt ac Eileen Williams, Llys Y Wawr, Penuwch, ger Tregaron, oedd wedi dechrau Caron. Ers prynu’r defaid cyntaf yn Llanelwedd, penderfynodd y teulu gystadlu mewn sioeau amaethyddol lleol yng Ngheredigion a Sir Gaerfyrddin. 

gan Glyn Roberts, Llywydd UAC

Mae mis Medi wedi bod ac wedi mynd ac mae'n anodd credu ei bod hi eisoes yn amser ar gyfer colofn mis Hydref! Roedd y mis diwethaf unwaith eto yn un prysur i ni i gyd, gyda siroedd yn parhau â'u hymweliadau gwleidyddol â ffermydd, a’r sgyrsiau gwleidyddol ehangach yn digwydd - pob un â'r nod o sicrhau bod gennym ffermydd teuluol cynaliadwy, ffyniannus am genedlaethau i ddod.

Pan fyddwn yn siarad am gynaliadwyedd, mae'n rhaid i ni siarad am gyllid. Nid oes unrhyw fusnes fferm yn gynaliadwy os nad yw’n ddiogel yn ariannol a chyda hynny mewn golwg ysgrifennwyd at Ysgrifennydd Gwladol Cymru Simon Hart AS i’w atgoffa bod UAC yn credu bod hi wedi bod yn anonest o Drysorlys y DU i gynnwys cyllid heb ei wario gan yr UE o Gyfnod Cyllido 2014 - 2020 wrth gyfrifo cyllideb Polisi Amaethyddol Cyffredin Cymru 2021-2022 - methodoleg a arweiniodd at ddyraniad a oedd £95 miliwn yn llai na'r hyn a ragwelwyd.

Nid oedd y £243 miliwn mewn cyllid Cynllun y Taliad Sylfaenol a gyhoeddwyd ar Ragfyr 30 2019 yn cynnwys oddeutu £42 miliwn a drosglwyddwyd yn flynyddol i gyllideb Piler 2 (Datblygu Gwledig) trwy'r mecanwaith Trosglwyddo Piler.

Yn hynny o beth, ailadroddwyd y ffaith bod Cymru wedi derbyn tua £137 miliwn yn llai mewn cyllid amaethyddol a datblygu gwledig nag a ragwelwyd o ystyried honiadau dro ar ôl tro na fyddai ymadawiad y DU â'r UE yn arwain at gwymp mewn cyllid o'r fath.

gan Glyn Roberts, Llywydd UAC

Mae mis Awst wedi mynd a dod mewn fflach ac mae wedi bod yn fis prysur i ni gyd. Er nad oes ganddyn nhw'r doreth arferol o sioeau lleol i'w mynychu, mae ein tîm wedi bod yn gweithio'n galed i sicrhau bod lleisiau ein haelodau'n cael eu clywed, yn uchel ac yn glir, gan wleidyddion, y rhai sy'n gwneud penderfyniadau a'r cyhoedd hefyd.

Mae swyddfeydd ac aelodau sirol wedi bod yn cynnal ymweliadau fferm gyda’i gwleidyddion lleol ledled y wlad, gan fynd i'r afael â'r materion hollbwysig y mae ein diwydiant yn eu hwynebu. Hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi bod yn rhan o'r ymgyrchoedd lobïo a chodi ymwybyddiaeth hynny.

Mae'r sgwrs ynghylch newid yn yr hinsawdd yn cyflymu, heb fawr o syndod gydag Uwchgynhadledd Systemau Bwyd y Cenhedloedd Unedig a COP26 ar y gorwel. Rydym hefyd wedi darllen adroddiad diweddaraf Panel Rhynglywodraethol ar Newid yn yr Hinsawdd gydag arswyd, ac mae wedi cadarnhau beth mae ffermwyr ledled Cymru (ac yn wir, y Byd) eisoes yn ei brofi ar reng flaen newid yn yr hinsawdd: digwyddiadau cynyddol o dywydd eithafol fel llifogydd, sychder ac amodau tyfu heriol fel y gwelwyd yn y blynyddoedd diwethaf yng Nghymru.

gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg

Gŵr, tad, cymydog, ffrind, amaethwr, bardd...dyma gyflwyno Rob Tycam i chi neu Robert Edward Morris Jones yn swyddogol.  

Collodd ardal gyfan berson arbennig iawn pa fu farw Rob yn 2018, a hynny yn rhy gynnar o lawer, ond mi lwyddodd i adael ei farc ar yr hen fyd yma! A gadael ei farc wnaeth Rob ar ein teulu ni hefyd, yn ffrind agos, a’n gwas priodas.  

Gadawyd bwlch mawr ym mywydau llawer ar ôl colli cymeriad mor fawr â Rob, yn enwedig ei deulu, ei wraig Ann, a’i blant Llŷr, Gwenan a Ffion. Ond mawr yw parch ardal gyfan o’r ffordd mae’r teulu wedi mynd ati i gofio Rob a helpu eraill yn y broses.  

Roedd Rob Tycam yn un o feirdd gwlad gyfoes ardal wledig ei filltir sgwâr, sef Mynydd Bach, sy’n sefyll uwchben Trefenter yng Ngheredigion. Gadawodd yr ysgol yn 14 oed ac yn ffermwyr wrth ei alwedigaeth. Ac wrth ei waith bob dydd ar y fferm, y byddai’r awen yn taro ac yn dechrau barddoni ar unrhyw ddarn o bapur y medrai cael gafael ynddo o’i boced! Er cof am Rob, y penderfynodd y teulu fynd ati i gyhoeddi cyfrol o’i waith, ac yn ddiweddar cafodd Cornel Clecs gyfle i holi Ann ymhellach am y gyfrol, a’i synod fel teulu o sut ymateb sydd wedi bod:

“Byddai Rob yn cyfansoddi barddoniaeth ac yn ysgrifennu’n gyson trwy gydol y flwyddyn. Byddai’r themâu a ddewisai yn ddibynnol ar elfennau megis beth oedd y testunau llenyddol yn y rhaglenni eisteddfodau fyddai’n dod i’r tŷ, neu os oedd priodas neu ben-blwydd arbennig yn digwydd.