gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg

I nifer o ffermydd ar draws y wlad, mae’r tymor cneifio wedi cyrraedd, a ninnau yma ddim gwahanol, ac wedi cyflawni’r dasg ddiddiolch ond hanfodol yn slic iawn ar un penwythnos hyfryd o haf.  

O hel y defaid i mewn o bob cwr o’r fferm i bacio’r sachau gwlân, mae’r dasg yn un llafurus. Ond er bod y gwaith yn galed, mae’n galonogol iawn gweld bod pobl ifanc yn cymryd cymaint o ddiddordeb ag erioed ac yn camu mewn i ddysgu’r grefft.  

Dyma’n union beth yw hanes Elis Ifan Jones un o’n haelodau ni o Landdeiniolen, Caernarfon. Yn fab fferm 17 mlwydd oed, cyhoeddwyd mai Elis yw enillydd Rhaglen Hyfforddiant a Datblygiad newydd Gwlân Prydain. Lansiwyd y Rhaglen newydd hon yn gynharach eleni i gynnig cyfle i un enillydd o bob gwlad yn y DU ennill 12 mis o hyfforddiant yn ogystal â phecyn gwobr Cneifio Lister gwerth £500.

Mae gan Elis ddiddordeb mawr mewn cadw defaid gyda’i deulu sy’n ffermio 2,000 o ddefaid - gyda hynny mewn golwg, hoff amser Elis o’r flwyddyn yw’r tymor cneifio bob amser. Cafodd Cornel Clecs gyfle i gael sgwrs gydag Elis a’i holi beth yn union oedd gofynion y gystadleuaeth a beth yw ei gynlluniau ar gyfer y dyfodol.

gan Glyn Roberts, Llywydd UAC

Mae mis Mehefin wedi mynd ac o dan amgylchiadau arferol byddai llawer ohonom yn paratoi ar gyfer y gwahanol sioeau amaethyddol ledled y wlad. Fel y mae ar hyn o bryd, mae'n edrych fel bod ychydig o sioeau'n cael eu cynnal, gan gynnwys Sioe Brynbuga, neu’n cael eu cynllunio yn dibynnu ar gyfyngiadau Covid-19 wrth symud ymlaen, ac mae Sioe Frenhinol Cymru i’w chynnal yn rhithwir yn unig.

Wrth i gyfyngiadau Covid-19 barhau i effeithio ar ein bywydau rhaid i ni geisio ein gorau i aros yn bositif a gofalu am ein gilydd - hyd yn oed os yw dros y ffôn nes y gallwn gymdeithasu dros baned o de a rhannu ein meddyliau a’n pryderon ym mhebyll UAC unwaith eto. 

Gall ffermio fod yn ynysig ar y gorau a rhaid inni edrych ar ôl ein gilydd yn ystod yr amseroedd ansicr hyn. Er y gallai lefelau straen fod yn uchel gyda chneifio, silwair a'r gwaith arferol arall o ddydd i ddydd sydd angen ei wneud ar ffermydd, fe'ch anogaf i gymryd cam yn ôl o bryd i’w gilydd ac edrych, nid yn unig ar ôl eich fferm, ond ar ôl eich hunain hefyd.

I'r Undeb mae'r misoedd diwethaf wedi bod yn brysur wrth i ni wneud ein rhan wrth edrych ar ôl y diwydiant. Mae’r tîm wedi bod yn lobïo’n ddi-baid i dynnu sylw at y peryglon a ddaw yn sgil cytundeb masnach rydd gydag Awstralia, gan gynnwys ein swyddogion sirol sydd wedi cyfarfod ag AS Ceidwadol ledled Cymru i drafod y mater yn fanwl iawn. Cafodd pob carreg ei throi. 

Rydym hefyd wedi gweithio'n galed gyda chyrff diwydiant eraill a gwleidyddion trawsbleidiol i dynnu sylw at yr effaith ddinistriol y mae Rheoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) 2021 eisoes yn ei chael ar y sector. Croesawyd y ffaith y bydd yna adolygiad ac rydym yn edrych ymlaen at weithio gyda Llywodraeth Cymru i deilwra polisi sy'n gymesur ac sy'n adlewyrchu'r angen yma yng Nghymru.

gan Gwyn Williams, Cyn Swyddog Ardal Sir Ddinbych

Trist yw cofnodi marwolaeth Mel Williams o Fae Colwyn wedi salwch byr. Bu Mel yn Swyddog Sir yn siroedd Dinbych a Fflint o Undeb Amaethwyr Cymru am ddeuddeg mlynedd, rhwng Hydref 1989 a Thachwedd 2001. Roedd dilyn Meurig Voyle fel Swyddog Sir yn y siroedd yma yn her ac yn gryn gamp, ond llwyddodd Mel i wneud hynny gydag arddeliad a dycnwch arbennig iawn.

Yn fab fferm o Gynwyd, ger Corwen, ond wedi treulio 30 mlynedd fel Heddwas, Sarjant, ac y”n diweddu ei yrfa fel Arolygwr gyda Heddlu Gogledd Cymru. Bu’n aelod o CID y llu, ac fe ddefnyddiodd yr un doniau o weithredu’n drylwyr, gofalus a phenderfynol fel swyddog o Undeb Amaethwyr Cymru, a hynny trwy gyfnodau llawn trafferthion a helbulus, i’r diwydiant yn gyffredinol a hefyd i aelodau unigol. 

Ar ei union wedi dechrau gyda’r Undeb, daeth yn boblogaidd eithriadol gyda’r aelodau. Cofiaf y diweddar Lloyd Williams Y Pentre, Rhuddlan yn datgan gyda gwên y byddai wedi hoffi holi un cwestiwn arall i Mel yn ystod ei gyfweliad, sef faint o amser a gymerodd Mel i ddatblygu’n heddwas. Byddai’r ateb, meddai Lloyd Williams, yn rhoi syniad faint o waith oedd tynnu’r plismon allan o Mel! Ond defnyddio ei ddawn fel heddwas i gynorthwyo ac i ddatrys problemau’r diwydiant amaeth a wnaeth Mel, a hynny gyda graen arbennig.

gan Alun Edwards, Llysgennad y Bartneriaeth Diogelwch Fferm

Faint ohonoch chi sy’n adnabod rhywun sydd wedi dioddef damwain ar y ffarm? Pob un, fentra i awgrymu, a nifer wedi colli perthynas neu gyfaill. Mae’n digwydd er gwaethaf yr holl gyrsiau hyfforddiant sydd ar gael, yn rhad neu ddigost yn aml, a’r ymdrechion cyson i godi ymwybyddiaeth o’r peryglon sydd ynghlwm a gyrfa amaethyddol.

Felly be nesa? Sut fedrwn ni wella’r sefyllfa ble mae amaeth yn cael ei adnabod fel y diwydiant peryclaf ym Mhrydain? 

Un peth sy’n sicr, mi fydd y dyfodol yn cynnwys mwy o gofnodion. Mi fydd angen asesiad risg cyn dechrau gwaith, a thechnoleg i gofnodi hynny. Pan dwi’n mynd allan i ffilmio ar gyfer Ffermio, mae hynny’n orfodol yn feunyddiol. Mae’n dempled syml, ond mae angen ei ddiweddaru o dro i dro drwy fynychu cwrs, ac ym maes amaeth mae dirfawr angen gwell cyfathrebu a chydymdeimlad o dy’r darparwyr yn y cyd-destun yma.

Mi fydd contractwyr angen cofnod o asesiad risg cyn cynnig gwasanaeth i chi, drwy drafodaeth a falle ymweliad ar ffurf recce. Cost ychwanegol medde chi. Os na fedrwch ei fforddio, fedrwch chi fforddio canlyniad damwain fydd yr ymateb.