Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi cefnogi gwaith Cymdeithas Genedlaethol y Contractwyr Amaethyddol (NAAC), mewn cydweithrediad â Rheoli Paraseitiaid ar Ddefaid mewn Ffordd Gynaliadwy (SCOPS), i gynhyrchu Cod Ymarfer newydd ar gyfer dipio defaid symudol.

Mae’r clafr yn bresennol yn tua chwarter y preiddiau defaid yng Nghymru ac mae’n costio tua £12 miliwn i’r diwydiant bob blwyddyn.

Gweithiodd UAC gyda Grŵp Diwydiant y Clafr i gyflwyno adroddiad gan y diwydiant ar y clafr i Lywodraeth Cymru yn 2018, a oedd yn cydnabod yr angen am driniaeth gydweithredol ar draws eiddo cyfagos, ac yn amlinellu rhaglen ar gyfer rheoli’r clafr a fyddai’n cynyddu’r tebygolrwydd o ffermydd cyfagos yn gweithio gyda’i gilydd i gael gwared â’r clafr, drwy ddulliau mwy holistig ac ymarferol.

Serch y cynllun peilot am ddim ar gyfer profi samplau o grafiadau croen, mae’r diwydiant eto i dderbyn y £5.1 miliwn a addawyd ar gyfer rhaglen ddileu, dros ddwy flynedd yn ôl bellach.

Er bod dipio defaid yn parhau i fod yn arf hanfodol i lawer o ffermwyr yng Nghymru i atal y clafr, mae’n hollbwysig ei fod yn cael ei gyflawni mewn ffordd broffesiynol, yn unol â’r ddeddfwriaeth berthnasol.

Cynhyrchwyd y canllaw hwn i atgoffa ffermwyr, contractwyr a rhagnodwyr o’u cyfrifoldebau.

Mae’r Cod Ymarfer ar gael yma: https://www.naac.co.uk/wp-content/uploads/2021/07/Industry-Sheep-Dip-Code-of-Practice.pdf

Atgoffir aelodau UAC bod adnoddau’r Gwasanaeth Gwybodaeth Cenedlaethol am Glefydau Anifeiliaid (NADIS) ar gael yn adran aelodau gwefan UAC.

Bob mis, llwythir gweminarau newydd ar iechyd anifeiliaid, asesiadau risg a bwletinau defaid a gwartheg, er mwyn i aelodau UAC gael mynediad hwylus atynt yma: https://www.fuw.org.uk/en/members/nadis

Ar gyfer Awst:
Gweminar – Maeth y ddafad cyn cael hwrdd hyd at feichiogrwydd cynnar
Asesiad Risg – Llyngyr yr afu/iau mewn defaid
Bwletin Defaid – Diffygion elfennau hybrin
Bwletin Gwartheg - Erthylu

Mae Rhwydwaith Cymunedau Fferm (FCN) Cymru’n chwilio am wirfoddolwyr newydd ar draws Powys, Ceredigion, Sir Fynwy, Sir Benfro a Gogledd Cymru, i ateb y galw cynyddol am gymorth ar gyfer cymunedau ffermio yn ystod cyfnodau ansicr.

Mae gan FCN linell gymorth gyfrinachol, sef 03000 111 999, sydd ar agor o 7am hyd 11pm 365 diwrnod y flwyddyn, a’r llynedd mi lansiodd y rhwydwaith ei blatfformau FarmWell Wales a FarmWell Cymru newydd, sy’n cynnig gwybodaeth ddefnyddiol ar bynciau megis olyniaeth ar gyfer ffermwyr yng Nghymru.

Yn ddiweddar hefyd maent wedi lansio’u modiwlau hyfforddiant Rural+ mewn cydweithrediad â Sefydliad DPJ a Ffederasiwn Cenedlaethol y Clybiau Ffermwyr Ifanc, i helpu’r genhedlaeth nesaf o ffermwyr i reoli’u hiechyd meddwl eu hunain, yn ogystal â chynorthwyo eraill o fewn y sector ffermio.

Bob blwyddyn mae FCN yn helpu tua 6,000 o bobl.

Os hoffech chi wybod mwy am wirfoddoli gydag FCN, ewch i’w gwefan yma: https://fcn.org.uk/gwirfoddoli-gyda-fcn/?lang=cy

Mae’r Cynllun Grant Buddsoddi Mewn Coetir ar agor erbyn hyn ar gyfer ceisiadau gan berchnogion tir a’r rhai sydd â rheolaeth lawn o dir.

Mae’r cynllun yn darparu grantiau llawn ar gyfer gwella ac ehangu coetiroedd presennol a chreu coetiroedd newydd, fel rhan o ‘Goedwig Genedlaethol’ y dyfodol.

Rhaid bod gan y coetir elfen o fynediad i’r cyhoedd neu ymgysylltu cymunedol er mwyn bod yn gymwys, a gellir cyfuno cyllid y grant hwn gyda grant Creu Coetir Glastir neu fuddsoddiad preifat.

Mae eitemau cyfalaf cymwys yn amrywio o brynu coed, paratoi’r safle e.e.ffensio, offer a chyfarpar graddfa fach ar gyfer cyflenwi’r prosiect h.y. ffioedd ymgynghori.

Rhaid cyflwyno ceisiadau erbyn 27ain Awst 2021 drwy RPW Ar-lein, ac mae angen i unrhyw gydsyniad neu ganiatâd angenrheidiol, megis asesiadau o’r effaith amgylcheddol neu ganiatâd cynllunio, fod yn eu lle cyn gwneud cais.

Uchafswm y grant a ddyfernir fesul cais yw £250,000 a’r lleiafswm yw £10,000.

Mae ADAS, ar ran Defra, yn cynnal arolwg byr o’r gwahanol arferion pori a fabwysiadir gan ffermwyr defaid a gwartheg ledled y DU.

Bydd canlyniadau’r arolwg yn helpu i bennu nodweddion systemau pori gwahanol, a deall y pethau sy’n rhwystro neu’n caniatáu mabwysiadu technegau newydd, megis pori mewn cylchdro neu bori padogau.

Am bob arolwg a gwblheir, bydd ADAS yn cyfrannu £2 i’r Sefydliad Amaethyddol Llesiannol Brenhinol (RABI), hyd at uchafswm o £500.

Ceir mwy o wybodaeth a’r arolwg yma: https://adas-survey.onlinesurveys.ac.uk/cattle-and-sheep-grazing-practices-survey-final

Mae Cyswllt Ffermio wedi lansio rhaglen deledu fisol, hanner awr o hyd, yn arbennig ar gyfer ffermwyr a choedwigwyr yng Nghymru ar YouTube.

Bydd y rhaglen yn canolbwyntio ar arfer gorau, cydymffurfio, ac effeithlonrwydd, drwy ddangos sut mae rhai o’r ffermydd gorau yng Nghymru, gan gynnwys rhai o ffermydd arddangos Cyswllt Ffermio, yn paratoi ar gyfer dyfodol cynaliadwy a phroffidiol.

Bydd y rhaglen yn cynnwys cymysgedd o ffermydd llaeth, cig eidion a defaid o bob cwr o Gymru, yn ogystal â systemau arloesol sy’n defnyddio technoleg newydd, a rhai sydd wedi arallgyfeirio busnes y fferm i gynhyrchu incwm ychwanegol.

Tra bod themâu megis seilwaith, arloesedd ac arallgyfeirio wedi’u trefnu eisoes ar gyfer Gorffennaf, Awst a Medi yn eu tro, bydd penodau’r dyfodol yn canolbwyntio ar destunau ehangach megis iechyd anifeiliaid a rheoli glaswelltir.

Bydd pob pennod newydd yn cael ei llwytho ar sianel Youtube FCTV ar ddydd Llun olaf bob mis: https://www.youtube.com/channel/UCxYH2RRebW271MBuNfbSRgQ

Mae Heddlu Gogledd Cymru wedi lansio system rhybudd cymunedol newydd sy’n caniatáu i gymunedau Gogledd Cymru gael y newyddion plismona lleol diweddaraf.

Mae’r system wedi’i hariannu fel rhan o Gronfa Strydoedd Mwy Diogel y Swyddfa Gartref, ac mae’n cael ei defnyddio gan heddluoedd eraill yn y DU ar hyn o bryd, gyda chanlyniadau positif.

Y nod yw rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i gymunedau am y ffordd mae’r heddlu’n delio â materion penodol, a gwneud i bobl deimlo’n fwy diogel yn eu hardaloedd.

Gall unigolion dderbyn y newyddion diweddaraf, rhybuddion, digwyddiadau ymgysylltu a gweithgareddau plismona cyffredinol drwy ebost, neges destun neu neges llais, heb yr angen am gysylltiad rhyngrwyd. Mae hefyd yn gweithredu fel platfform arall i gymunedau wneud sylwadau neu fynegi pryderon i’r heddlu.

I gael mwy o wybodaeth ac y gofrestru am ddim, ewch i: https://www.rhybuddcymunedolgogleddcymru.co.uk/

Mewn datganiad ysgrifenedig diweddar gan Lee Waters AS, y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd, datgelwyd bod Llywodraeth Cymru’n bwriadu cynyddu targedau plannu coed i 5,000 o hectarau’r flwyddyn. Targedau blaenorol Llywodraeth Cymru oedd 2,000 o hectarau’r flwyddyn, gan godi i 4,000ha cyn gynted â phosib.

Yn ôl y Gweinidog, mae angen i Gymru blannu 180,000 o hecatarau erbyn 2050 yn unol ag argymhellion y Pwyllgor Newid Hinsawdd. Y llynedd dim ond 290ha o goetir a blannwyd yng Nghymru. Galwodd y Dirprwy Weinidog hyn yn ‘alwad i’r gad’ er mwyn cwrdd ag ymrwymiadau newid hinsawdd, yn ogystal â sicrhau amrywiaeth eang o fuddiannau i Gymru.

Mae Tasglu Coed hefyd wedi canfod bod “cyllid presennol Llywodraeth Cymru wedi bod yn rhy anghyson ac yn anodd cael mynediad ato. Serch ei bod hi’n bwysig sicrhau bod coetiroedd newydd yn cael eu plannu yn y llefydd iawn ac yn y ffordd iawn, mae’r broses ar gyfer gwneud hynny’n rhy araf a biwrocrataidd.”

Mae Llywodraeth Cymru o’r farn y bydd y targedau diwygiedig hyn yn cael eu cyflawni gan gymunedau, ffermwyr a pherchnogion tir eraill ledled Cymru, yn hytrach na bod coetiroedd newydd yn cael eu plannu gan Lywodraeth Cymru.

Dros y ddwy flynedd nesaf, mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo £17 miliwn ar gyfer ffenestri newydd y cynllun Creu Coetir Glastir, a bydd Cynllun Gweithredu Coetiroedd i Gymru newydd yn cael ei lansio’n nes ymlaen eleni.

Dros y pum mlynedd diwethaf mae FUW wedi tynnu sylw’n gyson at bryderon y bydd y rhaniad rhwng polisïau a chyllid amaethyddol y DU a’r UE yn rhoi mantais gystadleuol i ffermwyr yr UE - ac yng ngoleuni diwygiadau PAC diwethaf yr UE, mae sylwebwyr eraill yn adleisio’r pryderon hynny erbyn hyn yn ôl y Farmers Weekly.

Fel rhan o fframwaith a gytunwyd gan lunwyr polisïau ym Mrwsel ar 25ain Mehefin, bydd aelod-wladwriaethau’r UE yn cael mwy o hyblygrwydd o ran cefnogi ffermwyr dan y Polisi Amaethyddol Cyffredin (PAC), unwaith ei fod wedi’i droi’n ddeddfwriaeth.

Serch bod y cyfnod PAC pum mlynedd newydd yn dechrau ar 1af Ionawr 2023, bydd yn rhaid i Lywodraethau Ewropeaidd gyflwyno’u cynlluniau strategol cenedlaethol eu hunain ar gyfer cwrdd ag amcanion newydd y PAC erbyn diwedd 2021.

Fel rhan o’r broses hon o ddiwygio’r PAC, bydd aelod-wladwriaethau’n dal i allu gwneud taliadau uniongyrchol i ffermwyr gweithredol, gan ddefnyddio £163 biliwn (tua 70%) o’r gyllideb PAC gyfan.

Fodd bynnag, bydd o leiaf 25% o’r gyllideb taliadau uniongyrchol – tua £41 biliwn – yn cael ei osod o’r neilltu ar gyfer ‘cynlluniau eco’, gan gynnwys ffermio organig, amaethecoleg a rheoli plâu.

Mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud addewid i gadw’r un gyllideb ar gyfer Cynllun y Taliad Sylfaenol (BPS) yn 2022.

Cadarnhawyd hyn gan Lesley Griffiths, y Gweinidog Materion Gwledig, Gogledd Cymru a’r Trefnydd, mewn ymateb i gwestiwn gan Cefin Campbell AS, llefarydd materion gwledig Plaid Cymru.

Fodd bynnag, mae’r ymrwymiad o ran ffermwyr yn cael eu talu ar yr un gyfradd â 2019 yn parhau i fod yn amodol ar y cyllid mae Llywodraeth Cymru’n ei dderbyn gan Lywodraeth y DU, a fydd yn cael ei gyhoeddi yn yr Adolygiad Cynhwysfawr o Wariant yn yr hydref.

Hefyd, pwysleisiodd Mr Campbell fod tua 40% o’r gyllideb o £838 miliwn ar gyfer Rhaglen Datblygu Gwledig 2014-2022 heb ei wario o hyd, ond ymatebodd y Gweinidog drwy ddweud ei bod hi’n hyderus o hyd y byddai’r £362 miliwn sydd ar ôl yn cael ei wario cyn y dyddiad cau yn Rhagfyr 2023.

Mae FUW yn annog Llywodraeth Cymru i gyhoeddi ei phenderfyniad ar yr estyniad i gytundebau Glastir cyn gynted â phosib, o ystyried bod tua chwarter ffermwyr Cymru’n dibynnu ar gynlluniau amaeth-amgylcheddol o’r fath am gymorth i warchod a gwella’r amgylchedd.

Mae’r Sefydliad Tir Comin wedi condemnio penderfyniad Defra i beidio â chynnwys glaswelltir mewnbwn isel a glaswelltir heb ei wella yn ei Gymhelliad Ffermio Cynaliadwy – cynllun sydd i fod i bontio’r trawsnewid o’r ‘hen’ system taliadau BPS i daliadau nwyddau cyhoeddus newydd y cynllun Rheoli Tir er Lles yr Amgylchedd (ELM) yn Lloegr.

Dan Gynllun Trawsnewid Amaethyddiaeth Defra, bydd ffermwyr yn Lloegr sydd â hawliad o £30,000 neu lai yn wynebu cwtogiad o 5 y cant yn eu Taliad Sylfaenol yn 2021, yna 20 y cant pellach yn 2022, 35 y cant yn 2023, a 50 y cant yn 2024. Bydd taliadau uwch yn cael eu cwtogi’n llymach o lawer.

Gyda’r gwaith ar gynllun ELM Lloegr yn ei ddyddiau cynnar o hyd, pwrpas y Cymhelliad Ffermio Cynaliadwy oedd llenwi’r bylchau a grëwyd gan y cwtogi yn y taliadau BPS.

Fodd bynnag, serch ymrwymiad Defra i sicrhau bod pob ymgeisydd BPS yn Lloegr yn gallu gwneud cais, gan gynnwys y rhai mewn Cynlluniau Stiwardiaeth presennol, ni chafodd glaswelltir mewnbwn isel a glaswelltir heb ei wella, sef rhai o gynefinoedd bywyd gwyllt mwyaf gwerthfawr Lloegr, eu cynnwys.

i) Defra’n addo cynnydd o 30% yn y taliadau i wella iechyd pridd

Cyhoeddodd y Gwir Anrhydeddus George Justice AS, Ysgrifennydd Gwladol Yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig San Steffan y cyfraddau talu ar gyfer y Cymhelliad Ffermio Cynaliadwy newydd yn ystod digwyddiad Cereals 2021.

Bydd y rhai sy’n ymuno â’r Cymhelliad yn cael eu talu oddeutu £26 yr hectar am y math mwyaf sylfaenol o reolaeth pridd, a hyd at £70 yr hectar am gynyddu deunydd organig pridd. Yn ôl Mr Eustice “This roughly equates to a 30% uplift on what would have been the case had the old EU methodology been applied” .

Fodd bynnag, credir bod ffermydd llai a ffermwyr garddwriaethol yn annhebygol o elwa, a bydd angen i ffermwyr chwilio am ffrydiau refeniw eraill wrth i’r Cynllun Taliad Sylfaenol (BPS) gael ei ddiddymu’n raddol.

ii) Ymwybyddiaeth defnyddwyr o amaethyddiaeth atgynhyrchiol

Yn ôl holiadur a gwblhawyd yn ddiweddar gan AHDB ac YouGov, dim ond 14% o ddefnyddwyr Prydain sydd wedi clywed am amaethyddiaeth atgynhyrchiol, ond mae rhai 16-44 oed yn fwy ymwybodol (16%) na rhai dros 45 oed (13%).

Mae defnyddwyr yng Nghymru hefyd yn fwy tebygol o fod wedi clywed am amaethyddiaeth atgynhyrchiol (21%) o’i gymharu â’r cyfartaledd ar draws y DU (14%).

Mae 73% o ddefnyddwyr yn credu bod ffermwyr a thyfwyr Prydain wedi gwneud gwaith da’n cynhyrchu bwyd ar gyfer defnyddwyr yn ystod pandemig Covid-19.

iii) Cymeradwyo pedwerydd safle prosesu cig eidion DU ar gyfer allforio i’r Unol Daleithiau

Y Foyle Food Group yn Swydd Gaerloyw yw’r pedwerydd safle prosesu cig eidion yn y DU i gael ei gymeradwyo ar gyfer allforio i’r Unol Daleithiau dan y rhestr USDA Gymeradwy.

Mae’r DU wedi allforio gwerth dros £3 miliwn o gig eidion i’r Unol Daleithiau ers cael mynediad at y farchnad eto yn 2020, wrth i brisiau cig eidion godi yn yr Unol Daleithiau ac wrth i ddefnyddwyr fynnu cynnyrch o safon uwch.

Bu Undeb Amaethwyr Cymru a Gwasanaethau Yswiriant FUW Cyf. yn trafod a thynnu sylw at llawer o'r materion pennaf sy’n effeithio ar y diwydiant amaeth drwy gyfres o weminarau yn ystod Sioe Frenhinol Cymru rithwir.

Roedd pynciau’r gweminarau’n amrywio o’r argyfwng tai yng nghefn gwlad, y newid yn yr hinsawdd, iechyd meddwl, cysylltedd digidol, a diogelwch fferm.

I’r rhai a fethodd eu mynychu yn ystod wythnos y sioe, maent ar gael i’w gwylio yn adran aelodau gwefan FUW a thudalennau digwyddiadau Sioe Frenhinol Cymru.

Bu cymunedau gwledig ar draws y Deyrnas Unedig dan bwysau oherwydd perchnogaeth ail gartrefi a’r effeithiau cysylltiedig ers degawdau, yn arbennig mewn ardaloedd ‘pot mêl’ megis Parciau Cenedlaethol.
Fodd bynnag, mae’r pandemig coronafeirws wedi cyflymu’r duedd, gan achosi chwyddiant cyflym ym mhrisiau tai a rhoi tai gwledig hyd yn oed ymhellach y tu hwnt i gyrraedd ariannol cymunedau gwledig ac amaethyddol.

Mae’r Grŵp Iechyd a Lles Anifeiliaid Cnoi Cil (RHWG) wedi gosod targedau‘n ddiweddar i ddileu y clafr a BVD ar draws y DU erbyn 2031, yn ogystal â nodau eraill, mewn gweithdy a gynhaliwyd ar 29ain Mehefin.

Mynychwyd y gweithdy gan 70 o ffermwyr, milfeddygon a rhanddeiliaid blaenllaw o bob cwr o’r DU, i drafod a chytuno ar dargedau RHWG mewn perthynas â’r blaenoriaethau a nodwyd yng nghanlyniadau’r arolwg llawr gwlad diweddar.

Ar hyn o bryd mae’r clafr yn effeithio ar 10-15% o ffermydd y DU, gydag oddeutu 8,000 o achosion y flwyddyn, yn costio gymaint â £202 miliwn.

Gosododd y grŵp reolaeth gydgysylltiedig, sgrinio blynyddol gorfodol, y gallu i olrhain, a brechu i weithio tuag at ddileu’r clafr. Er bod brechlyn Moredun newydd yn cael ei ddatblygu sydd â lefel effeithlonrwydd o hyd at 80% yn ôl pob tebyg, mae angen ystyried hwn fel un arf yn yr ymdrech i sicrhau rheolaeth gynaliadwy o’r clafr yn hytrach nag ateb syml

Ers 1af Gorffennaf, 2021, rhoddwyd caniatâd i symud gwartheg o Unedau Pesgi Cymeradwy (AFUau) yng Nghymru a Lloegr ac Unedau Pesgi Cymeradwy (Uwch) a phori (AFUEau) yn Lloegr dan drwydded a’u gwerthu mewn arwerthiannau penodol TB cymeradwy – a elwir yn Farchnadoedd Oren – yng Nghymru a Lloegr.

Gellir dychwelyd gwartheg o AFU yng Nghymru nas gwerthwyd o Farchnad Oren i AFU.

Nid yw anifail nas gwerthwyd sy’n dychwelyd o Farchnad Oren i AFU yn cyfrif fel symudiad at y dibenion hyn.

Gellir symud anifeiliaid sydd eisoes wedi symud i AFU yng Nghymru o AFU, neu AFUE, dan drwydded i Farchnad Oren, ond bydd y drwydded yn cynnwys yr amod y gellir ond eu gwerthu yn y Farchnad Oren ar gyfer eu lladd, neu i AFU / AFUE yn Lloegr.

Nid yw’r amod hwn wedi’i gynnwys yn y drwydded eto, ond yn y cyfamser, nes bod y drwydded wedi’i diweddaru, gellir rhoi’r drwydded o hyd i weithredwyr AFUau yng Nghymru.

Mae canllawiau ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru a TB Hub.

Mae Dŵr Cymru wedi ail-lansio ei gynllun gwaredu plaladdwyr am ddim ar gyfer ffermwyr a thyfwyr, ciperiaid, coedwigwyr a rheolwyr tir yng Nghymru fel rhan o’r prosiect PestSmart.

Nod y cynllun yw lleihau’r perygl sy’n gysylltiedig â chynnyrch gwarchod planhigion sy’n hen neu heb drwydded bellach, a dip defaid heb ei wanhau.

Dylai’r rhai sy’n credu eu bod yn gymwys gofrestru diddordeb cyn 5pm ar 9fed Awst 2021, ond y cyntaf i’r felin fydd hi. Yna bydd contractwr penodedig yn cysylltu â chi i gadarnhau pa gynnyrch sy’n gymwys i’w gasglu.

Gall y rhai a gymerodd ran yn 2019 a/neu 2020 gymryd rhan eto yn 2021 a chael gwared â 30L/Kg o gynnyrch cymwys am ddim.

I gael mwy o wybodaeth am y cynllun a sut i gofrestru, cliciwch yma.

I gofrestru dros y ffôn gydag aelod o dîm PestSmart, ffoniwch 01443 452716

Dros yr haf bwriad prosiect BeefQ oedd gweithio gyda Cyswllt Ffermio a’u ffermydd arddangos i ddangos sut y gall ffermwyr gyfrannu tuag at wella ansawdd bwyta’r cig eidion maent yn ei gynhyrchu.

Yn hytrach, oherwydd cyfyngiadau Covid-19, maent wedi cynhyrchu cyfres o fideos sy’n helpu i ddisgrifio pa agweddau o reolaeth fferm all gael effaith ar ansawdd bwyta cig eidion.

Gellir gwylio sut mae geneteg yn dylanwadu ar ansawdd bwyta cig eidion a sut y gall cynhyrchwyr gael effaith bositif yma, ar Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=eor2CtEf_m0

Gellir gwylio sut mae iechyd anifeiliaid yn dylanwadu ar ansawdd bwyta cig eidion a sut y gall cynhyrchwyr gael effaith bositif yma: https://www.youtube.com/watch?v=2jh-NyCCsrY

Gellir gwylio sut mae dulliau o handlo gwartheg yn dylanwadu ar ansawdd bwyta cig eidion a sut y gall cynhyrchwyr gael effaith bositif yma: https://www.youtube.com/watch?v=1shM7AveH2A

Mae ymchwilwyr o Sefydliad James Hutton wedi cysylltu ag FUW i wahodd ffermwyr da byw a gweithwyr fferm yn y DU i gwblhau arolwg di-enw ar ymwrthedd i gyffuriau.

I gael gwell dealltwriaeth o brofiadau a barn ffermwyr, mae’r arolwg am rannu profiadau a myfyrdodau, a chyfrannu at brosiect rhyngwladol sy’n ymwneud ag ailfeddwl am y penderfyniadau gwrthficrobaidd sy’n gysylltiedig â rheoli’r broses o gynhyrchu anifeiliaid.

Am bob arolwg a gwblheir, rhoddir cyfraniad ariannol at elusennau ffermio.

Bydd yr arolwg yn cymryd tua 30 munud i’w gwblhau ac mae ar gael yma: http://hutton.qualtrics.com/jfe/form/SV_74fSqKdIzWvvREa

Arwyddodd y DU ac Awstralia gytundeb masnach mewn egwyddor ar 15fed Mehefin, ychydig ddiwrnodau ar ôl yr Uwchgynhadledd G7 yng Nghernyw, lle cwrddodd rhai o arweinwyr y byd i drafod yr adferiad ar ôl y pandemig.

Gwnaed hyn serch bod FUW wedi mynegi pryderon difrifol yn ystod cyfarfodydd mynych ag Aelodau Seneddol Ceidwadol, gan gynnwys gwahaniaethau o ran arbedion maint a chynhyrchedd, safonau lles anifeiliaid, a’r tebygolrwydd o gynnydd achlysurol yn yr mewnforion bwyd o Awstralia, o ystyried natur anwadal marchnadoedd nwyddau.

Os caiff y cytundeb ei arwyddo fel y mae ar hyn o bryd, mi fydd yna fynediad uniongyrchol i gwota di-dariff o 35,000 tunnell o gig eidion, yn codi mewn rhanddaliadau cyfartal i 110,000 tunnell ym mlwyddyn deg. Mi fydd yna fynediad uniongyrchol i gwota di-dariff o 25,000 tunnell o gig oen, yn codi mewn rhanddaliadau cyfartal i 75,000 tunnell ym mlwyddyn deg.

O ran cynnyrch llaeth, bydd y tariffau’n cael eu diddymu dros y pum mlynedd cyntaf. Mi fydd yna fynediad uniongyrchol i gwota di-dariff o 24,000 tunnell o gaws, yn codi mewn rhanddaliadau cyfartal i 48,000 tunnell ym mlwyddyn pump. Ar gyfer menyn, mi fydd yn 5,500 tunnell, yn codi i 11,500, a bydd cynnyrch llaeth ac eithrio caws yn 20,000 tunnell o’r diwrnod cyntaf.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi croesawu penderfyniad y Senedd i adolygu’r Rheoliadau Rheoli Llygredd Amaethyddol, sy’n cael eu cyflwyno fesul cam ar hyn o bryd ac sy’n debygol o osod rheoliadau llym a chostus ar bob fferm ledled Cymru.

Cafodd cynnig ar y cyd gan yr wrthbleidiau yn galw am bwyllgor Seneddol i gynnal adolygiad “brys” o’r rheoliadau newydd ei basio o 58 pleidlais i ddim ar 9fed Mehefin.

Mae’n dda gweld, yn dilyn trafodaeth rymus yn y Senedd, bod holl aelodau Senedd Cymru o blaid cynnal adolygiad o’r rheoliadau fel maent yn sefyll ar hyn o bryd.

Mae FUW a chyrff eraill o fewn y diwydiant wedi mynegi eu rhwystredigaeth a’u dicter dro ar ôl tro am y ffordd mae’r rheoliadau hyn wedi’u rhuthro drwy’r Senedd, ac wedi rhybuddio am y peryglon a ddaw yn sgil yr hyn sy’n cael eu gyflwyno fesul cam ar hyn o bryd.

Yn ystod dadl ddiweddar yn y Senedd, galwodd yr AS Ceidwadol Janet Finch-Saunders ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno cynllun difa moch daear yng Nghymru fel arf arall yn y frwydr yn erbyn TB.

Yn ôl canlyniadau cynlluniau difa moch daear dan ofal ffermwyr yn Lloegr, arweiniodd difa moch daear at ostyngiad o 66 y cant yn yr achosion o TB mewn rhannau o Swydd Gaerloyw, a 37 y cant yng Ngwlad yr Haf, ar ôl pedair blynedd.

Yn ei ymateb, gwrthododd Prif Weinidog Cymru, Mark Drakeford, unrhyw ffurf ar ddifa moch daear i gael gwared â TB dan Lywodraeth Lafur, a beiodd symudiadau gwartheg fel y rheswm pennaf dros y cynnydd yn y nifer o achosion TB gwartheg mewn ardaloedd lle mae lefelau’r haint yn isel. Mae’r Llywodraeth wedi cyflwyno profion croen twbercwlin cyn ac ar ôl symud gwartheg ac wedi cyflogi rhai o wyddonwyr mwyaf blaenllaw’r byd, gan gynnwys Yr Athro Glyn Hewinson, i gynnal ymchwil ar frechu gwartheg.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi croesawu’r adran yn y Ddeddf Lles Anifeiliaid (Anifeiliaid a Gedwir) ddrafft a fydd yn rhoi mwy o bwerau i luoedd heddlu yng Nghymru a Lloegr i daclo’r broblem o gŵn yn poeni da byw.

Mae FUW wedi lobïo am newidiadau i’r ddeddfwriaeth drwy ei ymgyrch ‘Eich Ci Chi, Eich Cyfrifoldeb Chi’ yn 2019 a’r weminar fwy diweddar ‘Cŵn yn Poeni Da Byw – Ydych chi’n ymwybodol o’ch hawliau?’, lle bu PC Dave Allen yn esbonio gwaith Cyngor Cenedlaethol Penaethiaid yr Heddlu (NPCC).

Yn ôl adroddiad a gyhoeddwyd gan grŵp yr NPCC yn 2018 cofnodwyd cyfanswm o 1705 o achosion o gŵn yn poeni da byw rhwng Medi 2013 a 2017, gyda 1928 o anifeiliaid wedi’u lladd, a 1614 wedi’u hanafu, ar gost amcangyfrifol o £250,000 yn ardaloedd lluoedd heddlu Gogledd Swydd Efrog, Cernyw, Sussex a Gogledd Cymru. Mae Adrannau 26 i 41 o’r Ddeddf yn seiliedig ar ganfyddiadau ac argymhellion adroddiad grŵp yr NPCC.

Gostyngodd allforion bwyd Prydain i’r UE £2 biliwn yn chwarter cyntaf 2021 yn ôl ffigurau diweddaraf Cyllid a Thollau EM, oherwydd rhwystrau di-dariff ychwanegol yn dilyn diwedd cyfnod pontio Brexit, effeithiau coronafirws a phentyrru stoc.

Mae’r Ffederasiwn Bwyd a Diod wedi rhybuddio bod y broblem yn bodoli oherwydd y rhwystrau masnachu newydd yn hytrach na'n symptom o broblemau cychwynnol, gan ddisgrifio’r cwymp o £2 biliwn fel un “trychinebus” i’r diwydiant.

O'i gymharu â 2020, gostyngodd allforion cynhyrchion llaeth fwy na 90%, gostyngodd allforion caws ddwy ran o dair, a gostyngodd allforion cig oen a chig dafad 14%.

Cymeradwyo safle prosesu cig eidion arall yn y DU i allforio i’r Unol Daleithiau

Y Foyle Food Group yn Swydd Gaerloyw yw’r pedwerydd safle prosesu cig eidion yn y DU i gael ei gymeradwyo ar gyfer allforion masnachol i’r Unol Daleithiau dan y rhestr USDA Gymeradwy.

Cafodd y DU fynediad i farchnad yr Unol Daleithiau yn 2020 am y tro cyntaf ers y gwaharddiad ar gig eidion y DU a’r UE oherwydd BSE yn 1996. Mae’r DU wedi allforio gwerth dros £3 miliwn o gig eidion i’r Unol Daleithiau ers diwedd y flwyddyn ddiwethaf wrth i ddefnyddwyr chwilio am gynnyrch o safon uwch.

Adfer corstir drwy gael gwared â choed

Nod prosiect Marches Mosses BogLIFE yw adfer ardaloedd corsiog iseldirol o fewn Gwarchodfa Natur Genedlaethol Fenn’s, Whixall a Bettisfield Mosses a Gwarchodfa Natur Genedlaethol Wem Moss ger yr Eglwys Wen a Wrecsam, dros y pum mlynedd nesaf.

Arweinir y prosiect gan Natural England, sy’n gweithio mewn partneriaeth â Cyfoeth Naturiol Cymru ac Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Swydd Amwythig, a chyda grant gwerth miliynau o bunnoedd gan gynllun LIFE yr UE, nod y prosiect yw gwarchod cynefinoedd drwy gael gwared â choed.

Mae pob acer o gorstir yn Fenn’s a Whixall Mosses yn cynnwys 15 gwaith yn fwy o garbon nag ardal gyfatebol o goetir aeddfed.

Y DU yn sicrhau marchnad Japaneaidd newydd ar gyfer cig dofednod

Mae’r DU wedi sicrhau mynediad at farchnad newydd yn Japan ar gyfer cynnyrch dofednod ffresh ac wedi’i goginio, ac amcangyfrifir y bydd yn werth £13 miliwn i’r diwydiant bob blwyddyn.

Mae agor y farchnad hon yn dangos bod gan y DU rai o safonau cynhyrchu gorau’r byd, a gobeithir y bydd yn dod yn gyrchfan allforio mwy sylweddol wrth i gig dofednod ddod yn fwy poblogaidd yn Japan.

Cyhoeddwyd y bydd nifer o’r eithriadau a roddwyd yn eu lle yn ystod pandemig Covid-19 yn dod i ben dros y misoedd nesaf.

O 1af Gorffennaf 2021, mi fydd angen darparu tystysgrif diagnosis beichiogrwydd, a roddwyd o fewn y 90 diwrnod blaenorol, ar gyfer unrhyw loi ar adeg eu prisio.

Bydd unrhyw brofion croen TB sy’n rhedeg yn hwyr o 1 Gorffennaf 2021 yn cael eu cyfeirio gan APHA at sylw RPW a gallant arwain at gosbau trawsgydymffurfio. Ni fydd APHA’n gwneud unrhyw gyfeiriadau os caiff ei hysbysu ymlaen llaw bod yna amgylchiadau esgusodol a fydd yn atal y prawf rhag cael ei gwblhau ar amser.

O 1af Awst 2021, bydd yr eithriad sy’n golygu nad oes angen profi lloi dan 180 diwrnod yn ystod rhai profion croen TB arferol a phrofion wedi’u targedu mewn buchesi sy’n swyddogol rydd o TB, yn dod i ben.

Ceir mwy o wybodaeth ar wefan TB hub: https://tbhub.co.uk/statutory-tb-testing-of-cattle-in-gb-during-the-covid-19-outbreak/

Yn ddiweddar, cyhoeddodd y Grŵp Iechyd a Lles Anifeiliaid Cnoi Cil (RHWG) ganlyniadau ei arolwg o ffermwyr, pobl stoc a milfeddygon ar draws y DU.

Cafwyd cyfanswm o 662 o ymatebion i’r arolwg, a gynhaliwyd rhwng Tachwedd a Rhagfyr 2020, gyda 76% ohonynt yn ffermwyr a 34% yn weithwyr proffesiynol, gan gynnwys milfeddygon.

Y 5 blaenoriaeth bennaf o ran clefydau defaid oedd clwy’r traed a Dermatitis Byseddol Defeidiog Heintus (CODD), gyda’r ddau hyn yn sgorio’n uchel ymhob rhanbarth, y clafr oherwydd problemau cynhyrchu a lles, llyngyr yr afu/iau, yn arbennig yn y Gogledd a’r Ardaloedd Llai Ffafriol, a chynrhon oherwydd problemau lles anifeiliaid, gyda ffermwyr yn ei sgorio’n uwch na milfeddygon, am fod modd ei drin ar y fferm.

O ran gwartheg, cafodd dermatitis byseddol sgôr uchel gan ffermwyr a milfeddygon, a chafodd Dolur Rhydd Feirysol (BVD) sgôr uwch yn Lloegr, gyda chlefyd Johne yn cael effaith fawr ymhob rhanbarth, ac roedd llyngyr yr afu/iau yn bryder arbennig i ffermwyr cig eidion, a niwmonia feirysol.

Bydd canfyddiadau’r arolwg hwn yn cael eu defnyddio i flaenoriaethu gwaith RHWG ar draws y gwledydd datganoledig.

Mae’r adroddiad llawn ar gael yma: https://ruminanthw.org.uk/health_welfare_survey

Cafodd awdurdodiad brys i ddefnyddio asulam i reoli rhedyn ei gymeradwyo ar 10fed Mehefin gan y cyrff perthnasol ar gyfer tymor 2021.

Mae rhedyn (Pteridium aquilinium) yn blanhigyn lluosflwydd sydd â’r gallu ymledol sylweddol i ledaenu drwy risomau dan y ddaear, i’r fath raddau fel nad yw’n anarferol iddo orchuddio tua 3% yn fwy o dir bob blwyddyn. Amcangyfrifir bod rhedyn yn gorchuddio rhwng 900km2 (4.3%) a 1200km2 (5.3%) o ddaear Cymru.

Rhaid i’r rhai sy’n bwriadu defnyddio cynnyrch asulam i reoli rhedyn eleni astudio’r dogfennau cymeradwyo’n ofalus.

Pwyntiau allweddol:

• Cymeradwyir chwistrellu o’r awyr yn amodol ar beidio â chwistrellu o fewn lleiniau clustogi 90cm o led o amgylch cyrff dŵr wyneb.
• Awdurdodir ei ddefnydd ar y ddaear ond fe’i cyfyngir i ardaloedd cadwraeth yn unig, a rhaid ei ddefnyddio yn yr ardaloedd hyn dan gyfarwyddyd y corff cadwraeth perthnasol. Gweler y manylion llawn yn y ddogfen Awdurdodi.
• Rhaid symud da byw o’r ardal sydd i’w thrin, ac ni ddylid caniatáu iddyn nhw ddychwelyd am o leiaf mis ar ôl y driniaeth.

Dyddiadau allweddol:

Mae ymgyrch #Farm24 y Farmers Guardian, a noddir gan Morrisons, yn ei ôl yn 2021 i roi cyfle i ffermwyr a’r cyhoedd i ddathlu ffermio ym Mhrydain, a thynnu sylw at y ffordd mae ffermio’n gwasanaethu’r genedl.

Yn 2020, cyrhaeddodd #Farm24 dros 26 miliwn o bobl. Eleni, y nod yw cyrraedd hyd yn oed mwy o bobl drwy Instagram, Twitter, Facebook a TikTok, o 5am ar 5ed Awst i 5am ar 6ed Awst.

I gymryd rhan yn #Farm24, dilynwch y camau isod:

Cam 1: Lawrlwythwch a phrintiwch eich hoff gerdyn addewid

Cerdyn Addewid 1
Cerdyn Addewid 2
Cerdyn Addewid 3

Cam 2: Tynnwch lun, fideo, neu hyd yn oed TikTok gydag ef – byddwch mor greadigol ag y mynnwch! Gallech wneud eich addewid gyda’ch hoff fwyd Prydeinig neu eich hoff anifail fferm!

Cam 3: Rhannwch ef ar y cyfryngau cymdeithasol gan ddefnyddio #Farm24

Cam 4: Tagiwch y Farmers Guardian - @FarmersGuardian ac @Morrisons

Cam 5: Enwebwch ffrindiau a theulu a’u cael nhw i gymryd rhan hefyd.

Yn ddiweddar, lansiodd Cyswllt Ffermio ei offeryn ansawdd gwella aer rhyngweithiol ar-lein yma: https://businesswales.gov.wales/farmingconnect/cy/improving-air-quality. Mae’r offeryn yn rhoi cyngor ar y camau y gall fferm nodweddiadol yng Nghymru eu cymryd i wella ansawdd aer a sicrhau’r buddiannau dilynol i’r busnes:

Mae’r offeryn yn ymdrin â’r is-bynciau canlynol:

• Trin aer a sychu tail
• Gwaith crafu rheolaidd
• Newid o wrtaith wrea plaen
• Ymestyn y tymor pori
• Dull gwasgaru manwl ar gyfer slyri
• Golchi’r iard casglu
• Defnydd effeithlon o brotein yn y deiet
• Gorchuddio’r storfa slyri

Mae hefyd yn rhoi gwybodaeth ar sut i gael mynediad at wasanaethau Cyswllt Ffermio mewn perthynas â’r pwnc, a grantiau perthnasol y Rhaglen Datblygu Gwledig.

Mae Academi Amaeth Cyswllt Ffermio 2021 ar agor ar gyfer ceisiadau erbyn hyn a bydd yn cau ar 30ain Mehefin.

Nod yr Academi Amaeth yw cefnogi ac ysbrydoli’r genhedlaeth nesaf o entrepreneuriaid ffermio a choedwigaeth yng Nghymru, drwy ei rhaglen Busnes ac Arloesedd a Rhaglen yr Ifanc.

Mae’r rhaglen Busnes ac Arloesedd ar gyfer y rhai hynny sy’n angerddol am ffermio, am Gymru, ac am eu dyfodol. Mae Rhaglen yr Ifanc yn cael ei darparu mewn cydweithrediad â Chlybiau Ffermwyr Ifanc Cymru, i rai rhwng 16 ac 19 oed sydd am gael gyrfa lwyddiannus yn y diwydiant bwyd ac amaeth.

Am fanylion llawn, dyddiadau calendr a ffurflenni cais, ewch i wefan Cyswllt Ffermio: https://businesswales.gov.wales/farmingconnect/cy/busnes/sgiliau-hyfforddiant/academi-amaeth 

Arolwg bwydydd atal methan ar gyfer anifeiliaid cnoi cil

Mae Coleg Gwledig yr Alban (SRUC) wrthi’n cynnal ymchwil ar ran Defra i fwydydd sy’n atal methan ar gyfer anifeiliaid cnoi cnil.

Mae SRUC yn cynnal cyfweliadau ymchwil i gael barn ffermwyr ar ddefnyddio bwydydd o’r fath yn ymarferol. Mae’r bwydydd hyn yn cael eu hystyried fel ffordd o leihau allyriadau nwyon tŷ gwydr y sector da byw, gan helpu i gyrraedd targedau sero-net y DU erbyn 2050.

Gall unrhyw ffermwr sy’n cadw anifeiliaid cnoi cil, gan gynnwys defaid, gwartheg llaeth a chig eidion, a geifr gymryd rhan. I gofrestru’ch diddordeb mewn cael cyfweliad a bod yn rhan o’r ymchwil, ewch i: http://bit.ly/methanefeedstuffs

Cwblhewch yr arolwg hwn ar y defnydd o bridd ar gyfer amaethyddiaeth gynaliadwy

Mae Ms Mary Eliza, myfyriwr PhD yn yr Adran Gwyddorau Anifeiliaid a Phlanhigion ym Mhrifysgol Sheffield wrthi’n cynnal arolwg fel rhan o’i phrosiect yn dwyn y teitl ‘Utilising the soil microbiome for sustainable agriculture in the UK.’

Pwrpas yr astudiaeth yw datblygu dealltwriaeth o’r canfyddiad a’r profiadau mewn perthynas â microbiom pridd, brechlynnau rhisobaidd, ac arferion perthynol y bobl sydd wrthi’n tyfu bwyd yn y DU.

Gofynnir i’r rhai sy’n ymwneud â ffermio a gweithgareddau perthynol i gwblhau’r arolwg byr yma.

Bydd un cyfranogwr lwcus hefyd yn ennill taleb gwerth £150 ar ôl i’r arolwg gau ym mis Hydref.

Ceir mwy o wybodaeth am y prosiect yma.

Cyfrannwch at yr ymchwil ar ddirywiad aciwt coed derw

Gwahoddir rheolwyr coedwigoedd ac eraill i rannu eu gwybodaeth a’u harbenigedd er mwyn cyfrannu at ymchwil sy’n anelu at ddarganfod sut mae dirywiad iechyd yn effeithio ar goed ar draws y DU, a dod o hyd i driniaethau newydd posib.

Mae’r arolwg, sy’n cael ei arwain gan Sefydliad Sylva a Phrifysgol Bangor fel rhan o’r prosiect ymchwil Future Oak, yn archwilio Dirywiad Aciwt Coed Derw (AOD) yn y DU yn sgil pwysau cynyddol o du plâu, pathogenau a newidiadau i’r dirwedd a’r hinsawdd.

Bydd deall persbectif rheolwyr coedwigoedd a ffermwyr yn hanfodol i gael atebion yn y dyfodol i broblemau iechyd coed o’r fath.

Mae’r arolwg ar gael yma ac mae’n cau ar 11eg Gorffennaf 2021.

Mae ôl-effeithiau torri neu ail-drafod cytundeb fasnach yn eithafol oherwydd rheolau Sefydliad Masnach y Byd (WTO) a chyfraith ryngwladol, sy'n golygu bod cytundeb fasnach, ar ôl ei llofnodi, yn rhwymo Llywodraethau'r DU presennol a rhai’r dyfodol i'w thelerau.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) felly wedi mynegi pryderon mawr mewn ymateb i adroddiadau diweddar yn awgrymu y gallai’r telerau a gynigir gan Adran Masnach Ryngwladol Llywodraeth y DU ar gyfer cytundeb masnach rhwng y DU ac Awstralia ganiatáu cynnydd sylweddol yn y bwyd a gynhyrchir yn Awstralia a allai gael ei fewnforio i’r DU heb dariff.

Caniataodd cytundeb blaenorol yr UE ag Awstralia 7,150 tunnell o gig eidion a 19,186 tunnell o gig oen gael ei fewnforio i wledydd yr UE, ond yn dilyn Brexit rhannwyd y cwota, gan ganiatáu i Awstralia fewnforio 3,761 o gig eidion a 13,335 tunnell o gig oen i'r DU.

Mae Llywodraeth y DU yn ceisio amddiffyn diddymu'r cwota hwn yn raddol ar y sail bod y cyfeintiau mewnforio cyfredol o Awstralia yn is na'r cwota isel hwn ac yn annhebygol o godi.

Ond mae angen gofyn pam y mae Awstralia’n brwydro mor galed i gael mynediad o’r fath yn ystod y trafodaethau, os nad ydyn nhw'n credu y byddan nhw'n cynyddu allforion i'r DU. Mewn gwirionedd, mae nifer o ffynonellau Awstralaidd wedi cadarnhau bod y DU yn darged mawr ar gyfer ehangu eu hallforion, gyda'u hallforiwr cig eidion mwyaf yn rhagweld cynnydd ddengwaith mewn allforion i'r DU.

Yn cael ei ystyried fel un o’r etholiadau mwyaf hanfodol o ran dyfodol y sector amaeth yng Nghymru, mi wnaeth Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) ei gorau glas i bwysleisio pwysigrwydd meysydd polisi amrywiol i’r rhai fyddai’n gwneud penderfyniadau yn y dyfodol, cyn Etholiadau Senedd Cymru 2021.

Cwrddodd Llywydd FUW, Glyn Roberts a’r Dirprwy Lywydd, Ian Rickman ag arweinwyr amaethyddol y prif bleidiau gwleidyddol yn ystod y cyfnod cyn yr etholiadau, i dynnu sylw at brif bryderon y diwydiant a Gofynion Allweddol Maniffesto’r Undeb.

Roedd y cyfarfodydd hyn yn gyfle i bwysleisio pa mor bwysig oedd hi bod y Llywodraeth nesaf yn ymrwymo i Sefydlogrwydd, Ffermydd Teuluol, Cefnogi Cymunedau Gwledig a Swyddi yng Nghymru, Amaethyddiaeth Gynaliadwy a Gwobrwyo Deilliannau Amgylcheddol wrth gynllunio Deddf Amaethyddol Cymru, sef yr un meysydd allweddol â’r rhai a amlinellwyd ar y cyd gan FUW ac NFU Cymru yn y ddogfen ôl-Brexit, Y Ffordd Ymlaen i Gymru.

Hefyd, cafwyd trafodaeth hir ar gynigion Papur Gwyn y Bil Amaethyddiaeth yn sgil eu goblygiadau pellgyrhaeddol i’r diwydiant amaeth yng Nghymru, a’i hyfywedd hirdymor. Yn ogystal, trafodwyd y rheoliadau NVZ, addunedau plannu coed, ymrwymiad y pleidiau i ddiogelu’r gyllideb amaeth, TB Gwartheg, y diffyg ymrwymiad siomedig i gapio’r trothwy taliadau, a chymhlethdodau posib cynllun nwyddau cyhoeddus.

Mae Menter a Busnes wedi sicrhau cyllid i weithio ochr yn ochr â Phartneriaeth Diogelwch Fferm Cymru i godi ymwybyddiaeth o ddiogelwch fferm, a lleihau nifer y damweiniau ar ffermydd yng Nghymru.

Ers 2021, mae Partneriaeth Diogelwch Fferm Cymru wedi cynnwys cyfuniad cydweithredol o Randdeiliaid amaethyddol, gan gynnwys Undeb Amaethwyr Cymru (FUW), sy’n gweithio ar y cyd i godi ymwybyddiaeth o ddiogelwch fferm a hyrwyddo arfer da, i leihau’r nifer o ddamweiniau angheuol ac anafiadau difrifol ar ffermydd.

O’r prif sectorau diwydiannol, amaethyddiaeth sydd â’r gyfradd uchaf o anafiadau angheuol ymhlith pob 100,000 o weithwyr. Yn ôl ffigurau adroddiad Yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch, roedd yna 3 anaf angheuol o fewn y sector amaethyddiaeth, coedwigaeth a physgota yn 2019/2020 ar draws Cymru, a chyfanswm o 21 ar draws Prydain.

Er ei bod hi’n bositif nodi bod nifer y damweiniau angheuol yn gostwng, bydd y swm o £69,000 a ddyfarnwyd yn galluogi Menter a Busnes a Phartneriaeth Diogelwch Fferm Cymru i ostwng y gyfradd ymhellach.

Penodir Swyddog Iechyd a Diogelwch dynodedig, a bydd cyngor ac arweiniad pellach ar gael mewn cydweithrediad â’r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch.

Mae FUW yn croesawu’r cyllid a’r mentrau ychwanegol a bydd yn parhau i weithio gyda Menter a Busnes a Phartneriaeth Diogelwch Fferm Cymru, yn ogystal â’r Llysgenhadon Diogelwch Fferm Mr Alun Elidyr a Mr Glyn Davies, i hyrwyddo diogelwch fferm.

Mae arolwg o gysylltedd digidol wedi tynnu sylw ar fwlch enfawr rhwng ardaloedd trefol a gwledig o ran mynediad i fand eang, ei sefydlogrwydd, a signal ffonau symudol.

Dangosodd yr arolwg, a gynhaliwyd gan Ffederasiwn Cenedlaethol Sefydliad y Merched Cymru, y Gymdeiths Tir a Busnes Cefn Gwlad (CLA), Undeb Amaethwyr Cymru, NFU Cymru a CFfI Cymru, fod 50% o’r ymatebwyr o ardaloedd gwledig yn teimlo nad oedd y rhyngrwyd oedd ar gael iddynt yn gyflym a dibynadwy.

Yn wir, dywedodd llai na 50% o’r rhai oedd yn byw mewn ardaloedd gwledig fod ganddynt fand eang safonol, a dim ond 36% oedd â band eang cyflym iawn, gyda 66% yn nodi eu bod nhw neu eu haelwyd wedi’u heffeithio gan fand eang gwael. O’i gymharu, dywedodd 18% o’u cymheiriaid fod ganddynt fynediad at fand eang safonol, gyda 67% â band eang cyflym iawn.

Tra bod 80% o’r ymatebwyr yn defnyddio’u ffonau symudol i gael mynediad at y rhyngrwyd, dim ond 68% o’r rhai gyda ffôn clyfar oedd â mynediad at rwydwaith 4G neu 5G. Gan ddisgrifio’r signal ffôn symudol yn eu cartrefi, dywedodd 57% o’r rhai mewn ardaloedd gwledig bod eu signal yn ‘annibynadwy’ a dywedodd 49% ohonynt fod eu signal yn ‘annibynadwy’ yn yr awyr agored.

Roedd yr ymateb i’r arolwg yn glir bod heriau gweithio o gartref, ac yn arbennig o ran plant yn cyrchu addysg, yn arbennig o anodd a rhwystredig yn ystod pandemig Covid-19 oherwydd cysylltedd gwael.

i) Cadeirydd newydd Hybu Cig Cymru yn gosod blaenoriaethau

Mae Mrs Catherine Smith, a etholwyd yn Gadeirydd Hybu Cig Cymru (HCC) yn ddiweddar, wedi gosod blaenoriaethau’r Bwrdd ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf.

Bydd diwygio’r symiau ardoll i’w talu i fwrdd ardollau’r wlad lle cafodd yr anifail ei fagu yn hytrach na lle cafodd ei ladd, fel rhan o Fil Amaethyddiaeth y DU, yn rhan hanfodol o waith HCC dros y flwyddyn nesaf, er y bydd gwaith ar y cyd rhwng cyrff ardollau’r DU yn parhau.

Mi fydd yn caniatáu i’r gwaith gwych barhau o ran ymgysylltu â defnyddwyr ac adeiladu brand i gynyddu gwerthiant cig coch, a hyrwyddo rhinweddau amgylcheddol cynhyrchu cig oen a chig eidion yng Nghymru, cyn uwchgynhadledd COP26 yn Glasgow yn nes ymlaen eleni.

ii) Prosiect Arwain Vet Cymru’n arwain y ffordd ar ddefnydd cyfrifol o wrthfiotigau

Mae prosiect Arwain Vet Cymru, a lansiwyd yn Nhachwedd 2019 i hyfforddi a chefnogi rhwydwaith cenedlaethol o Hyrwyddwyr Presgripsiynu Milfeddygol ar draws Cymru, i hyrwyddo defnydd cyfrifol o wrthfiotigau mewn da byw, wedi dod yn lasbrint ar gyfer menter DU debyg, sef Farm Vet Champions.

Cefnogir y prosiect dwy flynedd gan Lywodraeth Cymru a chaiff ei ariannu drwy’r rhaglen Datblygu Gwledig, i weithio tuag at Gynllun Gweithredu Ymwrthedd Gwrthficrobaidd mewn Anifeiliaid a’r Amgylchedd (2019-2024). Hyd yn hyn, mae 30 o Hyrwyddwyr Presgripsiynu Milfeddygol sy’n ymgymryd â gwaith fferm wedi ymuno â’r prosiect, gyda 37 ohonynt eisoes wedi creu cynlluniau gweithredu gwrthfiotigau unigol.

iii) Prif Weithredwr newydd ar gyfer Gwlân Prydain

Mae Bwrdd Gwlân Prydain wedi penodi eu Prif Weithredwr Dros Dro, Andrew Hogley yn Brif Weithredwr parhaol yn ddiweddar.

Camodd Mr Hogley i’r swydd Prif Weithredwr Dros Dro yn Nhachwedd 2020 ar ôl bod yn Gyfarwyddwr Gwerthiant Gwlân Gwasanaethau Cynhyrchwyr Gwlân Prydain. Bydd Gwlân Prydain yn parhau i wynebu nifer o heriau wrth iddynt adfer o effeithiau’r pandemig, pan welwyd cwymp sylweddol yn y farchnad wlân fyd-eang, gyda ffermwyr yn derbyn 17 ceiniog y cilogram ar y mwyaf am eu gwlân.

Yn sgil ail-broffilio’r rhaglen Gwaredu BVD, mae FUW wedi croesawu’r cyhoeddiad y bydd cymorth ar gyfer sgrinio buchesi’n parhau i fod ar gael hyd 31ain Rhagfyr 2022.

Mae BVD yn parhau i gostio oddeutu £4,500 y flwyddyn i fuches cig eidion gyfartalog a £15,000 i fuches laeth.

Ers ei lansio yn 2017, mae’r rhaglen wedi sgrinio dros 8,600 o fuchesi yng Nghymru am BVD yn rhad ac am ddim. Ar hyn o bryd mae yna:

• 1,218 o fuchesi â statws aur (3 neu ragor o brofion negyddol)
• 1,178 o fuchesi â statws arian (2 brawf negyddol)
• 3,759 o fuchesi â statws efydd (1 prawf negyddol)

Gyda’r estyniad hwn, bydd ffermwyr yn gymwys i gael dau sgriniad pellach ar gyfer y fuches, ynghyd â chyfle i gael statws aur. Argymhellir bod y ddau sgriniad yn digwydd o leiaf 10 mis ar wahân.

O’r 8,600 o fuchesi, mae tua 26% wedi profi’n bositif a bydd y Tîm Gwaredu BVD yn parhau i weithio gyda’r ffermwyr hynny a’u milfeddygon i nodi’r anifeiliaid sydd wedi’u heintio’n gyson o fewn y buchesi dan sylw.

Cyflwynodd Llywodraeth y DU ofynion newydd ar gyfer rhoi gwybod am glefydau ar 21ain Ebrill 2021, i gydymffurfio â Rheoliad Iechyd Anifeiliaid newydd yr UE.

Er bod y DU wedi gadael yr UE ac nad oes unrhyw ofyniad i weithredu’r Rheoliad Iechyd Anifeiliaid newydd yn y DU, mae Llywodraeth y DU wedi gwneud newidiadau deddfwriaethol er mwyn parhau i fasnachu â’r UE fel Trydedd Wlad, ac i ganiatáu symud anifeiliaid byw, cynnyrch sy’n dod o anifeiliaid, a chynnyrch cenhedlol o Brydain i’r UE a Gogledd Iwerddon.

Mae Rheoliad Iechyd Anifeiliaid yr UE yn gofyn bod yr holl glefydau daearol a restrir dan y rheoliad yn hysbysadwy o fewn Trydydd Gwledydd sy’n allforio anifeiliaid byw i’r UE. Mae’r rhestr yn cynnwys 15 o glefydau nad oeddent yn hysbysadwy nac yn adroddadwy ym Mhrydain gynt.

Bydd pum clefyd yn hysbysadwy ar sail amheuaeth glinigol neu ganfyddiad positif mewn labordy, a naw chlefyd yn adroddadwy os cânt eu canfod yn lleoliad y dadansoddiad.

Mae gofynion adrodd yr Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) yn amrywio yn ôl y clefyd; rhai cyn gynted â phosib, eraill yn fisol, ac eraill, gan gynnwys BVD, yn dibynnu ar y genoteip.

Gweler isod am y rhestr lawn o glefydau a gofynion:

Rheoliad Iechyd Anifeiliaid newydd o 21 Ebrill 2021

Mae’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) wedi dechrau defnyddio dilyniannu genom cyfan yn rheolaidd i bennu geneteg M.bovis. Mae’r dechneg hon wedi disodli defnydd o genoteipio, a gall wahaniaethu’n well rhwng y rhywogaethau o facteriwm TB, a nodi o ble mae wedi dod.

Roedd y dechneg a elwid yn genoteipio yn gallu pennu nodweddion rhywogaethau gwahanol o M.bovis, sy’n tueddu i fodoli o fewn yr un ardaloedd daearyddol. Gall y dechneg dilyniannu genom cyfan fynd un cam ymhellach a phennu holl ddilyniannau DNA M.bovis, gan ddarparu mwy o sicrwydd felly ynghylch tarddiad haint TB mewn buches.

Yn bwysicaf oll, mi fydd yn caniatáu i APHA ymchwilio i achosion o TB a llwybrau trosglwyddo posib rhwng buchesi, gan helpu milfeddygon i ddeall yn well sut mae TB yn lledaenu, yn lleol ac yn genedlaethol.

I gael gwybodaeth bellach am ddilyniannu genom cyfan, ewch i’r Hwb TB https://www.tbhub.co.uk/whole-genome-sequencing-of-m-bovis-isolates-in-great-britain/

Mae grwpiau iechyd a lles gwartheg a defaid wedi uno i ffurfio’r Grŵp Iechyd a Lles Anifeiliaid Cnoi Cil newydd, i ddarparu un llais dros iechyd a lles anifeiliaid cnoi cil yn y DU, gan gynnwys geifr a cheirw yn y dyfodol.

Cwrddodd y grŵp am y tro cyntaf ym Medi 2020 gyda Ms Kate Hovers, llawfeddyg milfeddygol yng Nghanolbarth Cymru, yn cynrychioli FUW.

Er bod y grŵp yn cynnwys nifer fawr o randdeiliaid y diwydiant, mi fydd yn gweithredu fel corff annibynnol sy’n canolbwyntio ar gynnal a gwella iechyd a lles anifeiliaid cnoi cil, ac yn arbennig ar daclo clefydau endemig.

Ochr yn ochr â chyfarfodydd y grŵp bob deufis, cynhaliodd Cymru’r cyfarfod ‘pedair gwlad’ cyntaf, a oedd yn canolbwyntio ar y gwaith a wnaed yng Nghymru o ran cynllunio iechyd.

Yn ddiweddar mae’r grŵp wedi trafod y cynigion ar gyfer magu lloi llaeth gwrywaidd a dyfais newydd a elwir yn Numnuts. Mae Numnuts yn ddyfais sydd wedi’i thrwyddedu i’w defnyddio yn Awstralia i ddisbaddu a thorri cynffonnau ŵyn a lloi, sy’n cynnwys chwistrelliad anaesthetig lleol cyn gosod y cylch rwber.

Mae defnydd o’r ddyfais wedi’i wahardd yn y DU ar hyn o bryd am nad oes unrhyw drwyddedau ar gael i ddefnyddio anaesthetig lleol mewn defaid, ond yn ddiweddar mae’r grŵp Iechyd a Lles Anifeiliaid Cnoi Cil wedi ysgrifennu at y Gyfarwyddiaeth Meddyginiaethau Milfeddygol i ofyn am gael trwydded o’r fath.

Ceir mwy o wybodaeth ar wefan RHWG a dylech drafod unrhyw bryderon ynghylch clefydau penodol ac iechyd a lles anifeiliaid gyda’ch aelod lleol o Bwyllgor Iechyd a Lles Anifeiliaid FUW.

Mae Cynllun Hyrddod Mynydd Hybu Cig Cymru yn chwilio am ddiedyll mynydd masnachol yng Nghymru i ymuno â’r cynllun gwella geneteg, sy’n anelu at gymharu perfformiad dau hwrdd ar grŵp dethol o ddefaid mynydd sy’n cael eu monitro.

Mae’r cynllun yn caniatáu i ffermwyr gymharu dau hwrdd drwy fonitro perfformiad yr ŵyn a’r mamogiaid, all ganiatáu iddyn nhw ddewis yr eneteg orau ar gyfer eu diadell yn y dyfodol.

Bydd y ffermwyr a’u diedyll yn cael cymorth gan y tîm Cynllun Hyrddod Mynydd ar adegau perthnasol, a byddant yn cael hyfforddiant i’w cynorthwyo gyda’r gwaith cofnodi.

Ceir mwy o wybodaeth am y Cynllun Hyrddod Mynydd a’r ffurflen mynegi diddordeb yma: https://meatpromotion.wales/cy/industry-projects/hill-ram-project 

Mae’r ffenestr mynegi diddordeb bresennol yn cau ar 21ain Mai 2021.

Bydd Prifysgol Aberystwyth yn derbyn ei myfyrwyr israddedig cyntaf i’r Ysgol Filfeddygol newydd ym Medi 2021.

Gyda chymorth gan y Coleg Milfeddygol Brenhinol, mae Prifysgol Aberystwyth wedi buddsoddi adnoddau enfawr er mwyn cyfrannu at y sectorau milfeddygol a bwyd amaeth yng Nghymru.

Hoffai Prifysgol Aberystwyth gael eich barn ar sut y gall yr Ysgol newydd gwrdd ag anghenion y proffesiwn milfeddygol yng Nghymru, megis:

• Pa hyfforddiant ôl-raddedig ddylid ei gynnig?
• Beth am DPP, hyfforddiant clinigol neu gynadleddau?
• A ddylid hefyd hyfforddi nyrsys milfeddygol, ffisiotherapyddion a/neu reolwyr?

I ddysgu mwy am yr Ysgol Filfeddygol, ewch i https://www.aber.ac.uk/cy/vet-sci/ neu ebostiwch Darrel Abernethy, Pennaeth a Chadeirydd Ysgol Filfeddygol Aberystwyth ar This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Mae Arolwg Plannu yn y Gwanwyn ac Amrywiaeth AHDB yn darparu’r olwg gyntaf ar yr ardal o rawnfwyd a rêp hadau olew y bwriedir ei chynaeafu yn 2021 ym Mhrydain. Nod yr arolwg yw asesu cyfansoddiad yr amrywiaeth o gnydau gwenith, barlys, ceirch a rêp hadau olew ym Mhrydain, all gynorthwyo tyfwyr i wneud penderfyniadau marchnata.

I ddarparu’r ardal a gynaeafwyd yn 2020 a’r ardal cynaeafu arfaethedig yn 2021, ynghyd â’r amrywiaeth ar gyfer pob cnwd a restrir, ewch i borth ar-lein AHDB.

Bydd canlyniadau’r arolwg ar gael ar-lein ar ahdb.org.uk yng Ngorfffennaf, a bydd dadansoddiad fwy manwl ar gael ar dudalennau marchnad Grawnfwyd a Hadau Olew AHDB

Cyn etholiadau Senedd Cymru 2016, rhybuddiodd Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) am yr heriau digynsail oedd yn wynebu Aelodau’r Senedd a’r Llywodraeth newydd. Ers hynny, mae’r heriau hynny nid yn unig wedi dod yn realiti ond wedi cynyddu a gwaethygu.

Ym Maniffesto Etholiadau Senedd Cymru FUW 2021, mae’r Undeb yn parhau i ddatgan yn glir bod ffermydd teuluol Cymru'n rhan ganolog o'n heconomi wledig, ein diwylliant a'n tirwedd. Maent yn cynnal cannoedd o filoedd o swyddi a degau o filoedd o fusnesau sy'n rhan o'r diwydiant cyflenwi bwyd, tra'n gwneud cyfraniadau dirifedi eraill i les trigolion Cymru a'r DU. Yn ganolog i hyn oll mae cynhyrchu bwyd, sef ein cyfleustod mwyaf gwerthfawr, ochr yn ochr â dŵr.
Rhaid i bolisïau’r dyfodol adlewyrchu’r angen i liniaru’r newid yn yr hinsawdd ac amddiffyn ein hamgylchedd, ond rhaid bod dyheadau o’r fath wedi’u lliwio gan yr wybodaeth na fydd newidiadau ysgubol sy’n tanseilio’n ffermydd teuluol, a chynhyrchu bwyd, yn gwneud dim mwy na symud y cynhyrchu i wledydd sydd â safonau lles anifeiliaid is, ac ôl troed amgylcheddol uwch yn fyd-eang.

Mae FUW hefyd yn dal i fod yn rhwystredig am y diffyg polisïau penodol i Gymru yn y cynigion ar gyfer cynllun ffermio a thaclo ansawdd dŵr yn y dyfodol a gyflwynwyd gan y Llywodraeth Cymru bresennol, a’r teimlad pendant bod y rhai sy’n ein llywodraethu o Fae Caerdydd erbyn hyn yn bellach i ffwrdd ac yn fwy di-hid o’n cymunedau gwledig nag erioed.

O Ebrill 2021, mae Llywodraeth Cymru wedi newid ei Chymorth Ardrethi Annomestig (busnes) ar gyfer y cynllun grant Ynni Dŵr fel ei bod yn helpu prosiectau ynni dŵr cymunedol yn unig gyda’u biliau ardrethi, cynllun sydd wedi darparu £1m o gymorth i’r sector hyd yn hyn dros y pedair blynedd diwethaf.

Mae’r grant yn rhyddhau busnesau yng Nghymru rhag y cyfraddau busnes uchel mae cynlluniau ynni dŵr yn gymwys i’w talu.

Bydd amseriad diddymu‘r cymorth hwn yn cael effaith niweidiol sylweddol. Mae Cymdeithas Ynni Dŵr Prydain (BHA) o’r farn y bydd hyn yn effeithio ar tua 50 o gynlluniau preifat, sef 75% o’r sector cynlluniau ynni dŵr graddfa fach, ac mi all nifer ohonynt fethu â dal ati.

Mae hwn yn benderfyniad annoeth ac mae’n tanseilio ymrwymiad Llywodraeth Cymru ei hun i daclo’r newid yn yr hinsawdd. Mae Llywodraeth Cymru’n rhoi cyfarwyddyd clir i ffermwyr i arallgyfeirio i fod yn fwy cydnerth, ac mae hefyd yn hyrwyddo ynni adnewyddadwy fel ffordd hanfodol o gwrdd â’n hymrwymiadau o ran y newid hinsawdd, sy’n golygu bod y penderfyniad i ddiddymu’r cymorth ar gyfer y ffermwyr hynny sydd wedi arallgyfeirio, ac sy’n cynhyrchu ynni adnewyddadwy, yn un dryslyd sy’n peri pryder. Mae hyn yn fwy perthnasol fyth o ystyried bod cynhadledd COP26 yn cael ei chynnal yn y DU eleni.

Gwnaed y penderfyniad hwn gan Lywodraeth Cymru ar adeg pan oedd y Pwyllgor Materion Gwledig yn cynnal ymchwiliad i sut y gall Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru gefnogi datblygiad ynni adnewyddadwy yng Nghymru yn y ffordd orau.

Yn ddiweddar, cyhoeddodd Cyfoeth Naturiol Cymru ail gam yr Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol Cymru 2020 (SoNaRR2020). Mae SoNaRR2020 yn ofyniad dan Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, a dyma’r ail adroddiad SoNaRR. Cyhoeddwyd y cyntaf yn 2016 i osod llinell sylfaen ar gyfer adnoddau naturiol yng Nghymru.

Mae SoNaRR2020 yn edrych ar statws a thueddiadau adnoddau naturiol, gan adeiladu ar nifer o asesiadau a gynhaliwyd yng Nghymru, y DU ac yn fyd-eang. Mae’n edrych ar y risgiau i’n hecosystemau ac i lesiant cymdeithasol, diwylliannol ac economaidd Cymru sy’n gysylltiedig â’r tueddiadau hynny, yn nhermau’r diffiniadau a osodir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015.

Mae SoNARR2020 yn ymgorffori nifer o adroddiadau sy’n canolbwyntio ar ecosystemau bras, themâu trawsbynciol ac adnoddau naturiol.