Mae masnach UE cynnyrch bwyd a diod y DU yn parhau i gael ei effeithio yn dilyn diwedd Cyfnod Pontio Brexit.

Croesawyd y Cytundeb Masnach Rydd a arwyddwyd rhwng y DU a’r UE, gan osgoi tariffau o hyd at 50% ar rhai mathau o gynnyrch amaethyddol, er y disgwylid problemau cychwynnol o hyd o ran biwrocratiaeth a gwiriadau ychwanegol ar y ffiniau.

Fodd bynnag, ymddengys bod lorïau gyda llwythi nwyddau gwerth degau o filoedd o bunnau‘n dal i gael eu gwrthod mewn porthladdoedd oherwydd un camgymeriad ymhlith pentwr o waith papur, a bod amrywiadau yn y sylw i fanylder ar Dystysgrifau Iechyd Allforio, i enwi ond ychydig o enghreifftiau, yn destun trafod o hyd yn ystod cyfarfodydd â rhanddeiliaid yn y DU.

Mae’n bryder arbennig bod nifer o’r problemau cychwynnol hyn yn troi‘n broblemau hirdymor sydd angen sylw erbyn hyn, er gwaetha’r ffaith bod lefel y fasnach allforio oddeutu 20% i 50% o’i lefel arferol, ac nad oes fawr ddim allforio anifeiliaid byw oherwydd y prinder o safleoedd tollau ar y cyfandir.

Wrth i wiriadau ychwanegol ddod i rym ar y ffiniau ar allforion i’r UE ar 1af Ionawr 2021, dechreuodd yr UE ar gyfnod gras chwe mis ar gyfer cynnyrch yn cyrraedd y DU. Felly nid yw’r broses drafferthus o gwlbhau Tystysgrifau Iechyd Allforio’n debygol o fynd yn haws, yn gyflymach, neu’n well fyth, yn electronig, nes bod yr UE yn cydnabod pa mor anaddas i’r diben y mae’r system bresennol, ymhen pedwar mis.

Mae FUW, NFU Cymru a CFfI Cymru wedi anfon llythyr ar y cyd at Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, Lesley Griffiths, yn mynegi pryderon ynghylch cyfeiriad polisi amaethyddol Cymru yn y dyfodol, yn dilyn cyhoeddi Papur Gwyn Amaethyddiaeth (Cymru).

Mae’r llythyr yn galw ar y Gweinidog i ail-ystyried beth ddylai polisi’r dyfodol ei gynnig i Gymru, o ystyried nad oes fawr ddim wedi newid dros y tair proses ymgynghori ers 2018, a bod yna ddiffyg uchelgais o hyd mewn perthynas â dyfodol ffermio yng Nghymru.

Mae’n datgan hefyd “nid yw’r trywydd a gynigir i’w weld yn adlewyrchu natur unigryw ffermio yng Nghymru, sy’n seiliedig ar ffermydd teuluol sy’n cyflenwi ar gyfer ein economi, tirwedd, iaith a diwylliant. Yn hytrach, ac yn destun y pryder mwyaf, ymddengys ein bod yn rhoi polisi ar waith sy’n seiliedig ar ddiffiniad cul iawn o nwyddau cyhoeddus, sef meddylfryd polisi tebyg iawn i’r un a welsom yn deillio o fannau eraill, yn hytrach na pholisi ‘Gwnaed yng Nghymru‘."

Mae’r diwydiant yn cydnabod ac yn croesawu’r angen am newid, yn y gred mai’r prif gyfle yn sgil Brexit oedd datblygu polisi amaethyddol yng Nghymru ar gyfer Cymru, oedd yn canolbwyntio ar ei phobl, a’r tir a ddefnyddir i ffermio a chynhyrchu bwyd.

Mae Defra wedi cyflwyno crynodeb o ymatebion i’r ymgynghoriad ar arferion cytundebu o fewn sector llaeth y DU, a gynhaliwyd rhwng Mehefin a Medi 2020, yn gofyn am farn proseswyr a chynhyrchwyr ar yr angen o bosib i ddiwygio contractau llaeth y DU.

Roedd ymateb Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn cynrychioli barn ei Bwyllgor Llaeth a Chynnyrch Llaeth, a chynhyrchwyr llaeth ar draws Cymru, ac mae’n dda nodi bod mwyafrif yr ymatebion a gafwyd gan gynhyrchwyr yn rhannu safbwyntiau tebyg, gan baentio darlun clir ar gyfer Defra a’r Llywodraethau datganoledig.

Mae’r ymatebion yn darparu tystiolaeth gref bod angen deddfwriaeth ar gyfer contractau llaeth, a bod angen llinell sylfaenol statudol i sicrhau bod yr holl gontractau‘n cyrraedd safon dderbyniol. Fel y cynigiwyd gan FUW, roedd mwyafrif yr ymatebwyr, gan gynnwys cynhyrchwyr a phroseswyr, yn cytuno y dylai’r ddeddfwriaeth fod yn hyblyg ac yn glir, a dylai’r partïon contractio allu cytuno ar fanylion megis cyfnodau rhybudd a meintiau, cyn belled â bod y safonau lleiaf yn cael eu bodloni a bod y manylion yn y contractau’n glir.

i) Cadeirydd newydd i Hybu Cig Cymru

Mae Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, Lesley Griffiths wedi cyhoeddi’n ddiweddar mai Catherine Smith fydd yn cymryd yr awenau oddi wrth Kevin Roberts fel Cadeirydd Hybu Cig Cymru, o 1af Ebrill 2021.

Mae Catherine, sydd â gradd mewn Rheoli Bwyd a Defnyddwyr, yn ymgyghorydd busnes bwyd sydd â thros 20 mlynedd o brofiad yn y sector cig coch, a hi fydd y fenyw gyntaf i ymgymryd â rôl Cadeirydd HCC.

ii) Pryderon yn codi wrth i Defra gyflogi swyddog newydd i ganolbwyntio ar Dir Comin

Yn ddiweddar, mae’r Sefydliad Tir Comin wedi mynegi pryderon i Bwyllgor Dethol yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig ynghylch y perygl posib na fydd Cominwyr yn Lloegr yn gallu cael mynediad at y Cynllun Rheoli Tir Amgylcheddol (ELMS) newydd tra bod taliadau uniongyrchol yn parhau i gael eu dirwyn i ben.

Ers hynny mae Defra wedi penodi swyddog newydd, heb unrhyw wybodaeth flaenorol, i ganolbwyntio ar y polisi ar gyfer Tir Comin, ond mae’r Sefydliad Tir Comin yn honni bod gan Defra “lefel uchel o uchelgais i gyflwyno’r cynllun ELM newydd ar gyfer tir comin yn Lloegr, ond lefel isel o baratoad ar gyfer gwneud hynny”, ac felly mae wedi cynnig darparu hyfforddiant i staff Defra, o ystyried cymhlethdod Tir Comin.

iii) Talwyr lefi’n pleideisio yn erbyn AHDB yn y sector garddwriaethol

O’r 1,400 o dalwyr lefi garddwriaethol yn Lloegr sy’n talu am AHDB yn y sector garddwriaethol, pleidleisiodd 61%, mewn pleidlais a gynhaliwyd ar 15fed Chwefror, yn erbyn parhau’r lefi statudol.

Er bod y bleidlais yn cynnwys cwestiwn ie neu na syml ar gyfer yr hyn sy’n fater cymhleth mewn perthynas â gwerth y lefi, maint y fferm, a’r math o gnwd, mi fydd Gweinidogion Defra a’r gweinyddwyr datganoledig – nad ydynt yn gaeth i ganlyniadau’r bleidlais – yn mynd ati nawr i archwilio’r canlyniadau hyn yn fwy manwl cyn gwneud penderfyniad terfynol.

Yn ystod Ionawr 2021, galwodd her #Rhedeg1000 ar bobl o Gymru, Lloegr, Iwerddon a’r Alban i ymuno yn y ras yn eu gwlad eu hunain, a rhedeg 1,000 o filltiroedd ar gyfer elusen.

Sefydlwyd y fenter yn 2020 i gydfynd â’r Wythnos Iechyd Meddwl ym Myd Amaeth (#AgMentalHealthWeek), gyda’r ffi ymuno o £20 gan bob cyfranogwr yn mynd i bum elusen iechyd meddwl yng nghefn gwlad: The Farming Community, Embrace Farm, The Do More Agriculture Foundation, RSABI a Sefydliad DPJ.

Rhedodd cyfanswm o 1,200 o gyfranogwyr 64,785 o filltiroedd a chodi £45,438 ar gyfer y pum elusen, a chyfrannodd tîm grŵp FUW Ltd 1,156 o filltiroedd at y cyfanswm terfynol.

Dan arweiniad sylfaenydd Sefydliad DPJ Emma Picton-Jones, Cymru oedd y wlad gyntaf i gyrraedd y garreg filltir o 1,000 o filltiroedd, gan redeg y pellter hiraf yn gyfan gwbl, a denu’r nifer uchaf o gyfranogwyr, sef 567 o redwyr, gan godi cyfanswm o £12,700.

Mae AHDB wedi lansio Cyfrifydd KPI (Dangosyddion Perfformiad Allweddol) Cyflym i helpu ffermwyr llaeth i feincnodi eu ffigurau perfformiad yn erbyn ffermydd eraill. Mae deall sut mae eich busnes fferm yn perfformio yn hanfodol i wneud penderfyniadau ynghylch gwella perfformiad a gosod targedau ar gyfer y dyfodol.

Gall y cyfrifydd gymharu data hyd at 9 o ddangosyddion perfformiad allweddol i wella cynhyrchedd a phroffidioldeb yn erbyn y 5% uchaf, 25% uchaf neu ffermydd canolig, er mwyn nodi meysydd i’w gwella.

Mae’r cyfrifydd, ynghyd â chanllawiau, adnoddau perthnasol ac astudiaethau achos ar gael yma: https://kpiexpress.ahdb.org.uk/Home/Index

Mae Birch Farm Plastics wedi cyhoeddi cynlluniau i ddechrau gwasanaeth casglu plastig o ffermydd o Wanwyn 2021.

Gyda phrosiect newydd sy’n cael ei arwain gan gynhyrchwyr a gweithgynhyrchwyr, y gobaith yw y bydd y gwasanaeth casglu newydd yn golygu bod llawer mwy o ddeunydd plastig amaethyddol yn mynd i’w ailgylchu yn hytrach nag i safleoedd tirlenwi, a fydd o gymorth i bob ffermwr sy’n debygol o fod yn talu cyfraniad eco am ddeunydd lapio silwair yn barod.

Mae’r cyfraniad yn mynd i gynllun casglu cenedlaethol y DU, sef Agriculture Plastics Environment (APE) fel cymhorthdal ar gyfer costau ailgylchu gwastraff plastig, gyda’r nod o gadw’r costau mor isel â phosib.

Er mwyn ymyrryd, a mynd i’r afael â’r meintiau mawr o ddeunydd plastig ar ffermydd, nod Birch Farm Plastics yw rhoi blaenoriaeth i, a chynyddu nifer y mannau casglu lle gellir casglu oddi wrth grŵp o ffermydd gyda’i gilydd.

Darperir mwy o fanylion a chostau maes o law, ond gall ffermwyr fynegi diddordeb yn y cynllun casglu plastig a fydd yn dechrau yn y Gwanwyn drwy gysylltu â Birch Farm Plastics ar This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. neu 01792 869776.

Yn Ebrill 2021, mi fydd set bellach o newidiadau’n dod i rym ar fewnforio cynnyrch sy’n dod o anifeiliaid (POAO) i’w fwyta gan bobl, fel y’u hamlinellir yng Nghynllun Gweithredu’r Ffin. Mae’r newidiadau hyn yn effeithio ar fewnforio bwyd a diod sy’n cynnwys cynnyrch anifeiliaid.

Cofrestrwch isod i fynychu gweminar:

Mewnforio Cynnyrch sy’n Dod o Anifeiliaid (POAO) o’r Undeb Ewropeaidd i Brydain
22/02/2021 14:00-15:00 - Cofrestrwch yma

Mewnforio Cynnyrch sy’n Dod o Anifeiliaid (POAO) o’r Undeb Ewropeaidd i Brydain – gyda ffocws ar gynnyrch cyfansawdd
01/03/2021 14:00-15:00 - Cofrestrwch yma

Mewnforio Cynnyrch sy’n Dod o Anifeiliaid (POAO) o’r Undeb Ewropeaidd i Brydain
08/03/2021 14:00-15:00 - Cofrestrwch yma

Mewnforio Cynnyrch sy’n Dod o Anifeiliaid (POAO) o’r Undeb Ewropeaidd i Brydain- gyda ffocws ar gynnyrch cyfansawdd
15/03/2021 14:00- 15:00 - Cofrestrwch yma

Mewnforio Cynnyrch sy’n Dod o Anifeiliaid (POAO) o’r Undeb Ewropeaidd i Brydain – gyda ffocws ar Bysgod a Chynnyrch Pysgod
22/03/2021 14:00-15:00 - Cofrestrwch yma
Mewnforio Cynnyrch sy’n Dod o Anifeiliaid (POAO) o’r Undeb Ewropeaidd i Brydain
29/03/2021 14:00-15:00 - Cofrestrwch yma

 i) Prosiect ymchwil Prifysgol Aberystwyth ar drosglwyddiad Neospora caninum drwy faw cŵn

Mae neosborosis yn glefyd difrifol a achosir gan y parasit protosoaidd Neospora caninum, clefyd heintus sy’n un o achosion mwyaf cyffredin erthyliad ymhlith gwartheg ledled y byd. Profwyd bod cŵn domestig yn gyfranwyr allweddol i epidemioleg Neosborosis, am eu bod yn gollwng oocystau yn eu baw, sy’n hanfodol i ledaenu’r clefyd.

Mae prosiect ar droed gan Brifysgol Aberystwyth sy’n archwilio heintiad N. caninum. Fel rhan o’r ymchwil hwn bydd maint yr oocystau N. caninum mewn baw cŵn yn cael ei archwilio ar lwybrau cyhoeddus ar draws Cymru. Maent yn chwilio am ffermydd sy’n barod i gymryd rhan yn y prosiect hwn, a allai helpu i nodi’r rhanbarthau sy’n wynebu’r perygl mwyaf o ran y clefyd, ac am ffermydd gwartheg sydd â llwybr troed yn rhedeg ochr yn ochr neu drwy’r fferm, ac sydd â hanes o broblemau gyda baw cŵn. Mae ganddynt ddiddordeb mewn ffermydd sydd â hanes o Neosborosis, yn ogystal â rhai sydd ddim yn ystyried Neosborosis yn broblem. Maent hefyd am gynnal arolwg o gŵn fferm ar ffermydd penodol.

Bydd yr ymchwil hwn yn rhoi cyfle i Brifysgol Aberystwyth i wella dealltwriaeth o glefyd sy’n achosi colledion economaidd enfawr i ffermwyr. Os oes gennych chi ddiddordeb mewn cymryd rhan ac am gael mwy o wybodaeth, cysylltwch â: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.; bydd unrhyw wybodaeth a roir gennych yn ystod y prosiect hwn yn cael ei thrin yn gwbl gyfrinachol a bydd yr holl data’n cael ei grynhoi fel na fydd modd adnabod ffermydd unigol.

ii) ‘Yr Arolwg Ffermio Mawr’ – RABI i daflu goleuni ar y materion sy’n effeithio ar bobl sy’n ffermio

Ar 11 Ionawr 2021, lansiodd RABI y prosiect ymchwil mwyaf erioed ar draws Cymru a Lloegr yn ymwneud â llesiant pobl sy’n ffermio. Bydd yr arolwg eang ei gwmpas hwn yn ystyried y berthynas rhwng iechyd corfforol, lles meddyliol ac iechyd busnesau ffermio am y tro cyntaf.

Wrth i’r pwysau allanol gynyddu, bydd yr ymchwil hanfodol hwn yn darparu’r trosolwg mwyaf cynhwysfawr erioed o’r gymuned ffermio. Bydd yn nodi’r heriau penodol a wynebir gan genhedlaeth o bobl sy’n ffermio, ac yn amlygu sut mae’r rhain yn effeithio ar fywyd bob dydd.

Mae FUW yn cefnogi’r fenter bwysig hon ac yn annog pawb i gyfrannu at yr ymchwil er mwyn cyrraedd y targed o gasglu 26,000 o ymatebion i’r arolwg.

Nodau’r #BigFarmingSurvey (#ArolwgFfermioMawr)

• Deall llesiant cenhedlaeth sy’n ffermio
• Deall iechyd ein ffermwyr a’u busnesau
• Ennill dealltwriaeth o bwysau ac effeithiau allanol
• Llunio cymorth a gwasanaethau yn y dyfodol

Pwy all gymryd rhan: Ffermwyr, gweithwyr fferm, eu cymheiriaid, a phlant sy’n
oedolion
Pryd: 11 Ionawr - 31 Mawrth 2021
Ar-lein: http://ex.ac.uk/BigFarmingSurvey
Print: Gofynnwch am gopi printiedig gan This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Neilltuwch 15 munud i gymryd rhan drwy ymateb i’r arolwg printiedig neu drwy lenwi ein ffurflen ar-lein yn Gymraeg neu Saesneg.

iii) Ymchwil ar effeithiau economaidd-gymdeithasol disodli’r PAC

Mae Ms Cari Owen yn fyfyriwr Economeg Busnes trydedd flwyddyn ym Mhrifysgol Aberystwyth, ac mae’n gwneud ymchwil ar effeithiau economaidd-gymdeithasol tybiedig disodli’r Polisi Amaethyddol Cyffredin (PAC) ar gymunedau gwledig yng Nghymru.

Mae’r arolwg wedi’i anelu at ffermwyr sy’n byw yng Nghymru ac sydd wedi derbyn cymorthdaliadau drwy’r PAC yn y gorffennol, ac ni ddylai gymryd mwy na 10 munud i’w gwblhau.

Mae’r arolwg ar gael yma. Cysylltwch â Cari ar This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. os oes gennych chi unrhyw gwestiynau.


iv) Arolwg BeefQ o’r farn ar ansawdd bwyta cig eidion

Yn ystod dwy flynedd diwethaf y prosiect BeefQ mae’r gwaith wedi canolbwyntio ar bennu nodweddion y carcasau a gyflwynir i’w lladd yng Nghymru, a datblygu system o broffwydo ansawdd bwyta cig eidion, yn seiliedig ar system MSA Awstralia, ond wedi’i wirio gan ddefnyddio samplau cig eidion y DU a chynnal profion blasu ymhlith defnyddwyr.

Dangosodd gwaith y panel blasu defnyddwyr bod pobl yn fodlon talu dwbl am gynnyrch o’r ansawdd gorau, ac erbyn hyn mae gan y model proffwydo ansawdd bwyta cig eidion y potensial i arwain at ansawdd bwyta o safon warantedig, a mwy o hyder yng nghig eidion Cymru ymhlith defnyddwyr.

Nawr bod y gwaith hwn wedi’i gwblhau’n llwyddiannus, mae’r prosiect yn dechrau ar gyfnod newydd a hanfodol, sef ymgynghori â diwydiannau ffermio a bwyd Cymru a’r DU, i fesur yr awydd/angen am system proffwydo ansawdd bwyta cig eidion, ac i ystyried sut y gellid rhoi system o’r fath ar waith.

Felly hoffai tîm BeefQ annog unrhyw un sy’n gweithio o fewn y gadwyn cyflenwi cig (ffermwyr, lladd-dai, cigyddion, manwerthu), yn ogystal â’r sectorau arlwyo a lletygarwch, i gwblhau’r arolwg. Bydd yr ymatebion yn cyfrannu tuag ar argymhellion ar ddichonolrwydd y system, sut i’w gweithredu, a’r rhwystrau tybiedig rhag gwneud hynny.

I gymryd rhan yn yr arolwg ewch i http://www.beefq.wales/survey.html

v) Prifysgol Caerdydd yn ymchwilio i gadwyni cyflenwi bwyd

Mae Prosiect Cydweithredol Ymchwil Bwyd (FORC) Prifysgol Caerdydd a’i bartneriaid wedi cynllunio arolwg ac arf mapio, i hyrwyddo gwell dealltwriaeth o’r bobl, sefydliadau a phartneriaethau ar draws Cymru sy’n gweithio tuag at system fwyd gynaliadwy a theg, yn ogystal â thynnu sylw at weithgareddau sydd wedi’u cysylltu’n dda, ac unrhyw fylchau all fodoli (yn ddaearyddol, yn nhermau polisi, ac mewn perthynas ag adnoddau).

Bydd canlyniadau’r arolwg hwn yn bwydo’n awtomatig i Adnodd Rhwydwaith Bwyd Cymru, sef arf ar-lein y gellir ei gyrchu’n uniongyrchol. Bydd data’r arolwg yn cael ei arddangos yno; mae arf Adnodd Rhwydwaith Bwyd Cymru yn adnodd agored y gall unrhyw un ei ddefnyddio i’w cynorthwyo i adeiladu system fwyd gynaliadwy a theg.

Po fwyaf y cyfranogiad, y mwyaf defnyddiol fydd yr arf. Hefyd, defnyddir yr wybodaeth a rennir yn yr arolwg i helpu i siapio gweithgareddau partneriaeth a chydweithio pellach o fewn cymuned rhanddeiliaid system fwyd Cymru.

Mae’r arolwg ar gael yma:
https://socsi.qualtrics.com/jfe/form/SV_dmQQOoptgdRn0Hj

Os oes gennych chi unrhyw gwestiynau, cysylltwch ag Angela ar: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Ar 27 Ionawr, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru gynlluniau i gyflwyno Rheoliadau adnoddau dŵr (rheoli llygredd amaethyddol) (Cymru) 2021 er mwyn lleihau digwyddiadau llygredd amaethyddol.

Trafodwyd y rheoliadau hyn ers nifer o flynyddoedd ac maent yn cyfateb i gyflwyno NVZ dros Gymru gyfan, gyda'r amcangyfrif o gost i’r diwydiant amaeth wedi'i fesur yn y cannoedd o filiynau.

Mae Aelod y Senedd Llyr Gruffydd wedi cyflwyno dadl yn y Senedd yn cynnig dirymu'r rheoliadau.

Os mae nhw’n cael eu pasio gan y Senedd, bydd y rheoliadau yn cael eu cyflwyno fesul cam dros y tair blynedd nesaf gan ddechrau o 1 Ebrill 2021.

Bydd manylion llawn a safbwynt FUW yn cael eu hanfon at bob aelod FUW fel neges annibynnol yn ystod yr wythnosau nesaf, ond wrth reswm mae’r undeb yn gwrthwynebu’r ddeddf.

Rhoddodd ffermwyr, cynhyrchwyr bwyd, a bron pob diwydiant arall mae’n siŵr, ochenaid o ryddhad pan gytunwyd yn y pen draw ar Gytundeb Masnach Rydd rhwng y DU a’r UE ar 24ain Rhagfyr 2020.

Yn sgil y cytundeb, cafodd y DU ei rhestru fel Trydedd Wlad gan yr UE, sef y cadarnhad hir-ddisgwyliedig oedd yn hanfodol er mwyn gallu dal ati i allforio bwyd o Gymru i’r UE.

Yn dilyn y cyhoeddiad, dywedodd Llywodraeth Cymru “na chafodd unrhyw ran ystyrlon o ran datblygu’r strategaeth negodi” a bydd y cytundeb yn golygu “llai o swyddi, cyflogau is, llai o allforio” a “mwy o fân-reolau i fusnesau.”

Mae Aelodau Senedd San Steffan wedi pleidleisio unwaith eto yn erbyn gwelliannau a wnaed i Fil Masnach y DU gan Dŷ’r Arglwyddi, a fyddai wedi caniatáu archwiliadau mwy manwl i warchod safonau bwyd domestig.

Cafodd gwelliant yn gofyn am bleidlais derfynol o blaid neu yn erbyn unrhyw gytundebau masnach amaethyddol yn y dyfodol ei drechu o 353 pleidlais i 277 yn Nhŷ’r Cyffredin. Nawr bydd yn dychwelyd i Dŷ’r Arglwyddi yn Chwefror er mwyn i’r broses seneddol a elwir yn ‘ping pong’ barhau.

Pleidleisiodd yr Aelodau Seneddol hefyd yn erbyn gwelliant a fyddai wedi ychwanegu iechyd cyhoeddus at restr gyfrifoldebau’r Comisiwn Masnach ac Amaeth.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu’r cyhoeddiad a wnaed gan y Gweinidog Lesley Griffiths ar 21ain Rhagfyr 2020, sef bod yr uchafswm taliadau uniongyrchol wedi’i osod ar £238 miliwn, er mwyn darparu’r un lefel o daliadau i ffermwyr yn 2021 â’r llynedd.

O ystyried cyhoeddiad Llywodraeth y DU ar 25ain Tachwedd 2020, y byddai dyraniad blwyddyn ariannol 2021-2022 Cymru ar gyfer amaethyddiaeth a datblygu gwledig yn £242 miliwn, sef £137 miliwn yn llai na’r hyn a addawyd o ystyried y trosglwyddo o golofn i golofn, mae’n dda nodi bod Llywodraeth Cymru wedi rhoi blaenoriaeth i daliadau uniongyrchol i ffermwyr, i ddarparu sefydlogrwydd sydd ei wir angen dan amgylchiadau mor anodd.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru’n cydnabod pa mor bwysig yw hi fod pob un sector - gan gynnwys amaethyddiaeth - yn chwarae ei ran i daclo’r newid yn yr hinsawdd. Fodd bynnag, roedd hi’n frawychus darllen yr argymhellion diweddaraf a gyflwynwyd i Lywodraeth Cymru ar gyfer gostwng allyriadau Cymru rhwng nawr a 2050 gan y Pwyllgor Newid Hinsawdd.

Dan ofynion Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, mae’r Pwyllgor wedi cynhyrchu dau adroddiad yn ddiweddar, sef Adroddiad Cynghori: Y llwybr tuag at Gymru Sero Net, ac Adroddiad Cynnydd: lleihau allyriadau yng Nghymru, gan ddarparu Gweinidogion â chyngor ar dargedau hinsawdd Cymru.

i) Dyfarnu contract treialon maes brechiad TB gwartheg

Mae’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) wedi dyfarnu’r contract i gynnal treialon maes y brechlyn TB CattleBCG a phrawf croen DIVA (Gwahaniaethu Rhwng Anifeiliaid wedi’u Brechu ac Anifeiliaid wedi’u Heintio) i Eville & Jones.

Cynhelir y treialon maes ar ran Defra, Llywodraeth Cymru a Llywodraeth yr Alban, gan ddefnyddio gwerth 20 mlynedd o ymchwil i frechlynnau a diagnosis TB.

Mae gwybodaeth bellach ar gael ar yr Hwb TB.

ii) Defra’n caniatáu defnydd brys o blaladdwyr neonicotinoid

Yn ddiweddar mae Defra wedi caniatáu awdurdodiad brys ar gyfer defnydd cyfyngedig o neonicotinoid thiamethoxam yn 2021, i reoli lefelau bygythiol o’r feirws melyn mewn cnydau betys siwgr.

Mae 10 gwlad arall wedi caniatáu’r un awdurdodiad serch bod yr UE wedi gwahardd plaladdwyr neonicotinoid yn gyfan gwbl bron yn 2018. Bydd y defnydd o’r cemegyn yn cael ei reoli’r llym fodd bynnag, i leihau unrhyw risg i bryfed peillio - sy’n flaenoriaeth gan Lywodraeth y DU.

iii) Aldi i wario £3.5 biliwn ychwanegol ar gynnyrch Prydeinig

Mae Aldi wedi datgelu cynlluniau i wario £3.5 biliwn ychwanegol ar fwyd a diod Prydeinig, gan gynnwys cig ffres, llaeth ac wyau, dros y pum mlynedd nesaf, gan ychwanegu at y gwariant o £8 biliwn ar gynnyrch amaethyddol Prydeinig yn 2019.

Maent hefyd wedi ymestyn eu telerau talu uniongyrchol ar gyfer cyflenwyr bach tan ddiwedd 2021, oherwydd y Pandemig Covid-19 presennol, gan olygu bod dros 1,000 o fusnesau (gyda throsiant blynyddol o lai nag £1 filiwn) yn derbyn taliadau cyflymach

Penderfynodd nifer fawr, os nad y rhan fwyaf o allforwyr, beidio ag allforio neu allforio cyn lleied a phosib yn ystod wythnos gyntaf Ionawr. Roedd yna, serch hynny, amryw o broblemau sylweddol i’r rhan fwyaf, os nad pob un o’r sectorau bwyd, er bod y meintiau’n isel iawn.

Mae manylion ac enghreifftiau pellach fel a ganlyn:

Mae bron i flwyddyn wedi mynd heibio ers i FUW gymryd y cam digynsail o gau’r holl swyddfeydd sirol.

Un ffocws arbennig, o ystyried yr adeg o’r flwyddyn, fu sicrhau bod yr FUW yn gallu dal ati i helpu aelodau i lenwi a chyflwyno’u ffurflenni SAF/IACS. Bob blwyddyn mae FUW yn cynorthwyo aelodau gyda hawliadau Cynllun y Taliad Sylfaenol (BPS) gwerth dros £60 miliwn, a miliynau ychwanegol ar ffurf hawliadau Glastir, gan ddarparu help amhrisiadwy yn aml i’r rhai sydd heb fynediad i’r gwasanaethau rhyngrwyd sydd eu hangen i lenwi’r ffurflenni.

Oherwydd y sefyllfa barhaus gyda Covid-19, bydd y miloedd lawer o aelodau sydd angen help FUW i lenwi eu ffurflenni SAF 2021 yn cael cynnig ‘apwyntiadau rhithwir’. Bydd yr wybodaeth sydd ar y ffurflenni’n cael ei chroeswirio yn ystod galwad ffôn, ac os na fydd gan yr aelodau fynediad at wasanaethau ar-lein, bydd staff FUW yn cyflwyno’r ffurflenni ar eu rhan.

Fodd bynnag, mae cymorth ‘rhithwir’ o’r fath yn cynyddu’r risg o gamgymeriadau, felly dylai aelodau gysylltu â’u swyddfa leol ar unwaith os bu unrhyw newidiadau sylweddol i’r fferm ers y llynedd; mae’r rhain yn cynnwys newid ffiniau, tir newydd, newid o ran partneriaid busnes, archwiliadau ers y llynedd ac unrhyw newidiadau o ran defnydd o’r tir. Dylai aelodau hefyd ddarllen eu negeseuon RPW ar-lein am unrhyw newidiadau mapio neu archwiliadau tir, oherwydd gall y rhain gael effaith fawr ar gwblhau’r SAF.

Trwy adael i’r Staff Sirol wybod, gallant baratoi mapiau a chasglu gwybodaeth yn barod ar gyfer eich apwyntiad SAF o fis Mawrth ymlaen.

Os oes gennych chi unrhyw bryderon, cysylltwch â’ch swyddfa sirol leol, a fydd yn gallu ateb eich cwestiynau.

Mae Unedau Pesgi Cymeradwy (AFUau) wedi’u cymeradwyo’n unol â chyfyngiadau bioddiogelwch a TB llym, a rhaid iddynt fod yn unedau dan do sydd wedi’u lleoli mewn ardaloedd TB uchel, gyda thrwyddedau cymeradwy i symud gwartheg ar, ac oddi ar y daliad.

Hyd at ddiwedd 2020, dim ond anfon gwartheg yn uniongyrchol i’w lladd y gallai Unedau Pesgi Cymeradwy ei wneud. Fodd bynnag, ers 1af Ionawr 2021, gellir symud anifeiliaid unigol i AFU arall gyda’r drwydded gywir.

Bydd Unedau Magu Cymeradwy yng Nghymru hefyd yn cael prynu lloi o ddaliadau gyda chyfyngiadau TB lluosog, neu ddaliadau gyda Statws heb TB Swyddogol (OTF), i’w pesgi ac yna’u gwerthu i AFU arall i orffen eu pesgi.

Yn Nhachwedd 2020, cynhaliwyd Marchnad Oren beilot ac o ganlyniad, bydd marchnadoedd eraill o fewn ardaloedd TB uchel yng Nghymru’n gallu gwneud cais am ganiatâd i gynnal Marchnad Oren, a bydd y polisi diwygiedig yn cael ei adolygu mewn 12 mis.

Dim ond gwartheg o ddaliadau gyda chyfyngiadau TB (nid AFUau) all gael mynediad i Farchnad Oren, gyda thrwydded gan APHA ar gyfer y symud. Gall yr anifeiliaid hyn fynd i AFU yng Nghymru neu Loegr yn unig, neu gael eu hanfon yn uniongyrchol i’w lladd, ac ni chânt ddychwelyd i’w daliad cartref ar ôl eu gwerthu.

Mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno’r newidiadau hyn ar ôl cydweithio â chynrychiolwyr y diwydiant a’r Undebau Ffermio, mewn ymateb i’r newid polisi sy’n sicrhau bod lloi a enir i’r diwydiant llaeth yn cael eu magu nes eu bod yn wyth wythnos oed.

Gellir cysylltu ag APHA ar 0300 3038268 neu This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

O ystyried graddfa’r sefyllfa Covid-19 bresennol, mae Llywodraethau datganoledig y DU wedi cytuno bod marchnadoedd da byw yn chwarae rôl allweddol yn y gadwyn fwyd, ac felly maent wedi datgan y dylent aros ar agor.

Fodd bynnag, mae canllawiau’r Gymdeithas Arwerthwyr Da Byw’n datgan y dylai marchnadoedd da byw yng Nghymru a Lloegr weithredu polisi ‘gollwng a gadael‘ nes derbyn hysbysiad pellach, i ganiatáu iddyn nhw ddal ati i weithredu’n ddiogel a lleihau’r risg.

Rhaid hefyd cadw pellter cymdeithasol o 2 fetr unwaith eto, fel y gwnaed ym Mawrth 2020. Ni chaniateir i bobl ddod at ei gilydd, a bydd cyfleusterau arlwyo’n darparu gwasanaeth cludfwyd yn unig.

Bydd gwerthiant anifeiliaid sy’n barod i’w lladd, anifeiliaid i’w difa, anifeiliaid stôr ac anifeiliaid magu’n parhau, ond dylai gwerthiant peiriannau, porthiant, ac arwerthiannau fferm ddigwydd ar-lein lle bo modd.

Dylai prynwyr a gwerthwyr gysylltu â’u harwerthwr lleol i gael y mesurau a’r gofynion ar gyfer marchnadoedd da byw unigol.

Bydd y rhan fwyaf o’r rheolau Trawsgydymffurfio’n parhau i fod yn berthnasol fel yn 2020, ond mae’r isod wedi’u diweddaru i adlewyrchu newidiadau o ran gofynion, arfer da, ac eglurder.

SMR 8: adnabod defaid a geifr. Mae’r ddolen i Adnabod Defaid a Geifr: Canllaw i Geidwaid 2018 wedi’i diweddaru.

SMR 10: cyfyngiadau ar ddefnyddio cynhyrchion amddiffyn planhigion (PPP). Ceir eglurhad ar y diffiniad o PPP. Mae’r adran ar Arfer Da wedi’i diweddaru. Mae hyn yn cynnwys cymwysterau, offer gwasgaru, ac amodau’r tywydd. Ceir hefyd ddolenni ychwanegol at ganllawiau. Mae’r rhain yn ymwneud ag archwilio offer a chofnodi triniaethau.

SMR 11: safonau lles i amddiffyn lloi. Ceir eglurhad o’r gofynion mewn perthynas â chlymu, meintiau llociau, a bwydo lloi. Eglurir beth yw Arfer Da mewn perthynas â bwydo llaeth o fuchod gyda TB.

SMR 12: safonau lles i amddiffyn moch. Ceir eglurhad o’r gofynion mewn perthynas â lletya, clymu a thocio cynffonau.

SMR 13: safonau lles i amddiffyn anifeiliaid a gedwir at ddibenion ffermio. Wedi’u diweddaru i egluro beth a ystyrir fel arfer da.

GAEC 6: diogelu pridd a deunydd organig. Eglurhad ar ofynion sgrinio AEA. Nawr yn cynnwys prosiectau ailstrwythuro ar bob tirddaliad gwledig, gan gynnwys Tir Comin.

GAEC 7: nodweddion y dirwedd. Eglurhad ar y gofyniad i ddiogelu pob pwll, i atal rhag draenio pwll neu’i lenwi’n rhannol. Diffiniad o Nodweddion y Dirwedd wedi’i ymestyn i gynnwys Glaswelltir Parhaol Amgylcheddol-Sensitif.

Am fwy o wybodaeth ewch i: https://llyw.cymru/trawsgydymffurfio-2021?_ga=2.198253871.1055257756.1611577521-1359518786.1609845826

Fel rhan o Brotocol Gogledd Iwerddon, mae Gogledd Iwerddon yn dal i fod dan reoliadau iechyd anifeiliaid Ewropeaidd ac felly mae defaid a allforir o Brydain – sy’n ‘drydedd wlad’ erbyn hyn (h.y. ddim yn y Farchnad Sengl) – i Ogledd Iwerddon yn gorfod cydymffurfio â rheolau newydd.

I leihau’r perygl o glefydau, mae’r rheolau newydd hyn yn cynnwys cadw anifeiliaid ar yr un daliad am 40 diwrnod cyn eu symud, a gofynion ychwanegol o ran clefyd y crafu.

Rhaid i ddefaid byw a allforir i Ogledd Iwerddon ar gyfer bridio a chynhyrchu (pesgi) a’u plasm cenhedlu (semen, ofa, embryonau) gwrdd â’r gofynion newydd ar gyfer clefyd y crafu drwy fod yr anifeiliaid naill ai:

• Yn dod o ddaliadau sy’n bodloni’r diffiniad cyfreithiol o ‘risg rheoledig’ o ran clefyd y crafu. Yn ymarferol, yn y DU mae hynny’n golygu bod yn rhaid iddynt fod yn rhan o Gynllun Monitro Clefyd y Crafu, sy’n cael ei redeg gan Goleg Gwledig Yr Alban (SRUC), a hynny ers tair blynedd o leiaf.
  Neu,
• Bod ganddynt brawf geneteg sy’n dangos bod ganddynt ymwrthedd i’r clefyd a’u bod yn dod o ddaliad sydd heb fod dan unrhyw gyfyngiadau BSE na chlefyd y crafu dros y ddwy flynedd diwethaf.
  

Ceir mwy o wybodaeth am aelodaeth Cynllun Monitro Clefyd y Crafu yma.

Rhaid i’r rheiny sy’n cwrdd â’r gofynion uchod hefyd ddilyn yr un gofynion ardystio ychwanegol o ran clefydau endemig ar gyfer masnachu o Brydain i’r UE, wrth allforio i Ogledd Iwerddon.

Mae Hufenfa De Arfon wedi cyhoeddi buddsoddiad gwerth £14.4 miliwn i gynyddu cynhyrchiant caws o 50% a chreu 30 o swyddi ychwanegol dros y tair blynedd nesaf.

Rhagwelir y bydd y buddsoddiad - sy’n cynnwys grant o £5 miliwn gan Gynllun Buddsoddi mewn Busnesau Bwyd Llywodraeth Cymru – yn cynyddu’r galw am laeth Cymreig, o 130 miliwn i dros 200 miliwn o litrau’r flwyddyn.

Mae’r cyhoeddiad yn dod ar ôl y cam buddsoddi cyntaf gwerth £11.5 miliwn yn 2016 i ehangu’r gwerthiant caws a’r cyfleusterau pecynnu.

Bydd yr arian ychwanegol hwn yn cael ei ddefnyddio i greu cyfleusterau newydd ar gyfer derbyn llaeth, cynhyrchu caws, a llinellau pecynnu a phrosesu maidd, yn ogystal â gwella perfformiad mewn perthynas â’r amgylchedd ac ynni.

Sefydlwyd y cwmni llaeth cydweithredol hwn 80 mlynedd yn ôl ac ar hyn o bryd mae ganddo 134 o aelodau ar draws Gogledd a Chanolbarth Cymru.

Mae Prifysgol y Frenhines ym Melffast wedi datblygu prawf Clefyd Johne newydd, sy’n debygol o fod yn ddull cyflymach a mwy sensitif o ganfod y cyfrwng heintus sy’n achosi’r clefyd.

Yn bwysig, gall y prawf newydd ganfod cyfryngau heintus byw y clefyd yn hytrach na’r gwrthgyrff sy’n brwydro yn eu herbyn yn unig, fel y gwna’r prawf llaeth ELISA a ddefnyddir ar hyn o bryd.

Mae’r canlyniadau’n dangos bod y prawf newydd wedi llwyddo i ganfod mwy o anifeiliaid heintus drwy gynnal brofion llaeth ymhlith gwartheg godro, rhywbeth y gellir ei wneud hefyd gyda charthion a gwaed da byw eraill.

Gobeithir y bydd y prawf newydd hwn yn darparu platfform ar gyfer canlyniadau cywirach a chyflymach, fel bod milfeddygon a ffermwyr yn gallu gwneud penderfyniadau mwy cywir i reoli clefyd Johne o fewn buchesi.

Bydd y prawf newydd hwn yn cael ei ddefnyddio ar ffermydd yn ystod y cam datblygu nesaf.

Mae Cyswllt Ffermio’n cynnal Cynhadledd Ffermio Cymru rhwng 1af a 5ed Chwefror ar ffurf rithwir.

Dywedir y bydd y gyfres o gyflwyniadau ar-lein 20 munud yn ysgogiad i bawb yn y diwydiant ffermio, ar lefel bersonol ac ar lefel busnes ar ddechrau 2021, er gwaethaf effeithiau Brexit yn ddiweddar.

Bydd y siaradwyr yn cynnwys Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, Lesley Griffiths ac Ollie Ollerton, cyn-aelod o’r lluoedd arbennig.

Bydd angen i bob unigolyn gofrestru, ac yna gallant ymuno ar unrhyw adeg rhwng y 1af a’r 5ed o Chwefror ar eu ffôn, tabled neu gyfrifiadur. Ewch i wefan Cyswllt Ffermio ar https://businesswales.gov.wales/farmingconnect/cy i gofrestru a chael dolen mynediad at holl sesiynau’r gynhadledd.

Neu, ffoniwch Ganolfan Wasanaeth Cyswllt Ffermio ar 08456 000813

Gwahoddir ffermwyr moch ar draws Cymru i fynychu cynhadledd rithwir Menter Moch Cymru, i gael mynediad am ddim at gyngor arbenigol Ddydd Mercher 27ain Ionawr 2021.

Bydd y gynhadledd undydd hon yn cynnwys cyfres o weminarau a gynhelir gan arbenigwyr ym maes rheoli cenfaint, cynhyrchu cig, marchnata a mwy, yn ogystal â sesiynau un i un ar bynciau penodol.

Mae’r agenda’n cynnwys pynciau megis dylanwad Brexit ar y farchnad gartref, effaith Clwy Affricanaidd y Moch, a Covid-19, a bydd rhai panelwyr yn cynnal teithiau rhithwir o amgylch y fferm i arddangos eu systemau.

Am fwy o wybodaeth ac i archebu ymlaen llaw, ewch i https://menterabusnes.cymru/mentermochcymru/ neu galwch 07494 478652.

i) Arolwg ar y Ddeddfwriaeth Isafswm Cyflog Amaethyddol yng Nghymru

Mae’r Panel Annibynnol Adborth Amaethyddiaeth yn cynghori Gweinidogion Cymru ar yr isafswm cyflog amaethyddol a thelerau ac amodau cyflogaeth gweithwyr yn y sectorau amaeth, garddwriaeth a choedwigaeth.

Mae’r Isafswm Cyflog Amaethyddol yn ei bumed flwyddyn ac mae’n bwysig sicrhau ei fod yn parhau i gwrdd ag anghenion diwydiant sy’n esblygu. Felly, comisiynodd Llywodraeth Cymru ADAS i gynnal arolwg ar gyflogaeth amaethyddol yng Nghymru.

Mae eich barn a’ch profiadau fel cyflogwr a gweithiwr yn bwysig i ddylanwadu ar waith y Panel Cynghori ac ar ddatblygiad polisïau Llywodraeth Cymru.

Gallwch gwblhau’r arolwg ar-lein drwy’r ddolen yma.

Neu dilynwch y ddolen i drefnu apwyntiad a chwblhau cyfweliad dros y ffôn gydag ADAS. Bydd yr arolwg yn cau ar y 31ain o Ionawr 2021.

Bydd yr wybodaeth a roddwch yn cael ei thrin yn gyfrinachol. Ni fydd unrhyw wybodaeth bersonol yn cael ei rhannu efo Llywodraeth Cymru nac unrhyw barti arall. Caiff data cyfanredol ei roi i Lywodraeth Cymru a’r Panel Adborth Amaethyddiaeth i ddylanwadu ar eu gwaith.

ii) Prosiect ymchwil Prifysgol Aberystwyth ar drosglwyddiad Neospora caninum drwy faw cŵn.

Mae neosborosis yn glefyd difrifol a achosir gan y parasit protosoaidd Neospora caninum, clefyd heintus sy’n un o achosion mwyaf cyffredin erthyliad ymhlith gwartheg ledled y byd. Profwyd bod cŵn domestig yn gyfranwyr allweddol i epidemioleg Neosborosis, am eu bod yn gollwng oocystau yn eu baw, sy’n hanfodol i ledaenu’r clefyd.

Mae prosiect ar droed gan Brifysgol Aberystwyth sy’n archwilio heintiad N. caninum. Fel rhan o’r ymchwil hwn bydd maint yr oocystau N. caninum mewn baw cŵn yn cael ei archwilio ar lwybrau cyhoeddus ar draws Cymru. Maent yn chwilio am ffermydd sy’n barod i gymryd rhan yn y prosiect hwn, a allai helpu i nodi’r rhanbarthau sy’n wynebu’r perygl mwyaf o ran y clefyd, ac am ffermydd gwartheg sydd â llwybr troed yn rhedeg ochr yn ochr neu drwy’r fferm, ac sydd â hanes o broblemau gyda baw cŵn. Mae ganddynt ddiddordeb mewn ffermydd sydd â hanes o Neosborosis, yn ogystal â rhai sydd ddim yn ystyried Neosborosis yn broblem. Maent hefyd am gynnal arolwg o gŵn fferm ar ffermydd penodol.

Bydd yr ymchwil hwn yn rhoi cyfle i Brifysgol Aberystwyth i wella dealltwriaeth o glefyd sy’n achosi colledion economaidd enfawr i ffermwyr. Os oes gennych chi ddiddordeb mewn cymryd rhan ac am gael mwy o wybodaeth, cysylltwch â: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.; bydd unrhyw wybodaeth a roir gennych yn ystod y prosiect hwn yn cael ei thrin yn gwbl gyfrinachol a bydd yr holl data’n cael ei grynhoi fel na fydd modd adnabod ffermydd unigol.

iii) ‘Yr Arolwg Ffermio Mawr’ – RABI i daflu goleuni ar y materion sy’n effeithio ar bobl sy’n ffermio

Ar 11 Ionawr 2021, lansiodd RABI y prosiect ymchwil mwyaf erioed ar draws Cymru a Lloegr yn ymwneud â llesiant pobl sy’n ffermio. Bydd yr arolwg eang ei gwmpas hwn yn ystyried y berthynas rhwng iechyd corfforol, lles meddyliol ac iechyd busnesau ffermio am y tro cyntaf.

Wrth i’r pwysau allanol gynyddu, bydd yr ymchwil hanfodol hwn yn darparu’r trosolwg mwyaf cynhwysfawr erioed o’r gymuned ffermio. Bydd yn nodi’r heriau penodol a wynebir gan genhedlaeth o bobl sy’n ffermio, ac yn amlygu sut mae’r rhain yn effeithio ar fywyd bob dydd.

Mae FUW yn cefnogi’r fenter bwysig hon ac yn annog pawb i gyfrannu at yr ymchwil er mwyn cyrraedd y targed o gasglu 26,000 o ymatebion i’r arolwg.

Nodau’r #BigFarmingSurvey (#ArolwgFfermioMawr)

• Deall llesiant cenhedlaeth sy’n ffermio
• Deall iechyd ein ffermwyr a’u busnesau
• Ennill dealltwriaeth o bwysau ac effeithiau allanol
• Llunio cymorth a gwasanaethau yn y dyfodol

Pwy all gymryd rhan: Ffermwyr, gweithwyr fferm, eu cymheiriaid, a phlant sy’n
oedolion
Pryd: 11 Ionawr - 31 Mawrth 2021
Ar-lein: http://ex.ac.uk/BigFarmingSurvey
Print: Gofynnwch am gopi printiedig gan This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Neilltuwch 15 munud i gymryd rhan drwy ymateb i’r arolwg printiedig neu drwy lenwi ein ffurflen ar-lein yn Gymraeg neu Saesneg.


iv) Arolwg BeefQ o’r farn ar ansawdd bwyta cig eidion

Mae prosiect ansawdd bwyta cig eidion BeefQ yn dechrau ar ei gyfnod ymgynghori, a bydd yn lansio arolwg ar 25ain Ionawr, i gael gwell dealltwriaeth o farn bresennol y diwydiant cig eidion ehangach ar ansawdd bwyta cig eidion, a’r awydd i droi o’r dulliau presennol o werthuso cig eidion i un sy’n seiliedig ar broffwydo’r ansawdd bwyta, sut y gellir gwneud hynny’n ymarferol, a’r rhwystrau rhag gwneud hynny.

I gyd-fynd â’r arolwg, bydd BeefQ yn cynnal dwy weminar ar wahân:

• Dydd Llun 25ain Ionawr am 7.30pm ar gyfer diwydiant bwyd cig eidion Cymru (ID ZOOM y Weminar – 983 0239 8129/Cod Cyfrin y Weminar 342227)
• Dydd Mercher 27ain Ionawr am 7.30pm ar gyfer diwydiant ffermio cig eidion Cymru (ID ZOOM y Weminar – 994 4263 4872/Cod Cyfrin y Weminar 782052)

Bydd y gweminarau’n gyfle i ddysgu am waith BeefQ hyd yma, i ystyried effeithiau a heriau rhoi system proffwydo ansawdd bwyta cig eidion ar waith, ac yna sesiwn holi ac ateb.

Bydd yr arolwg ar-lein yn fyw ar wefan BeefQ hyd ddiwedd Mawrth 2021: http://www.beefq.wales/index.html


v) Gwarchod y Gylfinir yng Nghymru – cyfle i ddweud eich dweud

Mae’r Ymddiriedolaeth Cadwraeth Helwriaeth a Bywyd Gwyllt (GWCT) wedi cynnal arolwg i gasglu barn ar bwysigrwydd gwarchod y Gylfinir yng Nghymru.

Credir bod poblogaeth y Gylfinir wedi gostwng erbyn hyn i oddeutu 400 o barau, ac mi allai ddiflannu fel poblogaeth fagu yng Nghymru erbyn 2033.

Defnyddir yr ymatebion i’r arolwg i ddangos i Lywodraeth Cymru a Cyfoeth Naturiol Cymru sut mae unigolion yn credu y dylid rheoli a gwarchod y Gylfinir.

Mae’r arolwg ar gael yma ac mae’n cau ar 12fed Chwefror.


vi) Cyfle i ddweud eich dweud yn Arolwg BVD Cenedlaethol 2021

Mae’r chweched Arolwg BVD Cenedlaethol yn fyw erbyn hyn. Ers iddo ddechrau, mae cynlluniau gwaredu BVD wedi’u cyflwyno ym mhob rhan o’r DU ac mae profion a gwyliadwriaeth wedi gwella.

Mae’r arolwg yn casglu gwybodaeth ledled y DU ac ar draws pob system ffermio, i ddarparu darlun o’r hyn mae ceidwaid gwartheg yn ei wneud ar y fferm i reoli a gwaredu BVD.

Mae Cymru’n parhau i wneud cynnydd da gyda’r rhaglen Gwaredu BVD, a disgwylir ymgynghoriad ar ddeddfwriaeth yn y dyfodol agos.

Mae’r arolwg ar gael yma: https://mailchi.mp/boehringer-ingelheim/bvd-survey-2021

Mae’r arolwg yn cau ar 31ain Ionawr a bydd 10 cyfranogwr yn cael eu dewis i ennill watsh glyfar Garmin Forerunner 45.


vii) Cyfle i gyfrannu at ymchwil ar Glefyd Affricanaidd y Moch

Mae Ms Jade Tubb, myfyriwr BSc sy’n astudio microbioleg ym Mhrifysgol Wolverhampton, wedi cynhyrchu ffeithlun i godi ymwybyddiaeth o Glefyd Affricanaidd y Moch ymhlith ffermwyr moch, ac mae hi wrthi’n gwneud ymchwil i werthuso pa mor effeithiol yw’r ffeithlun ar gyfer cyfleu’r wybodaeth hon.

Gofynnir i ffermwyr moch gwblhau holiadur byr i roi eu hadborth. Cedwir yr holl ymatebion yn gyfrinachol.

I gael gopi o'r ffeithlun, mwy gwybodaeth bellach ac i ymateb i’r holiadur, cysylltwch â Jade Tubb ar This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Isod ceir darlun cyffredinol o’r newidiadau i’r Cynllun Cyfradd Safonol Amaethyddol sy’n dod i rym ar 1af Ionawr 2021 gan Gyllid a Thollau Ei Mawrhydi:

Beth yw’r Cynllun Cyfradd Safonol Amaethyddol (AFRS)?
Mae’r AFRS yn opsiwn arall i gofrestriad TAW ar gyfer busnesau sy’n ymgymryd â gweithgareddau amaethyddol dynodedig. Ei fwriad yw cynnig opsiwn arall i osgoi baich TAW o fewn busnesau ffermio bach.

Os byddwch chi’n cofrestru fel ffermwr cyfradd safonol, does dim rhaid ichi roi cyfrif am TAW na chyflwyno ffurflenni blynyddol ac felly ni allwch adhawlio unrhyw dreth. Ond mi allwch chi godi tâl a chadw ychwanegiad cyfradd safonol (FRA) o 4% pan fyddwch chi’n gwerthu nwyddau a/neu wasanaethau i gwsmeriaid sydd wedi cofrestru at ddibenion TAW.

Newidiadau i’r Cynllun Cyfradd Safonol Amaethyddol
Mae meini prawf cymhwyso ar gyfer ymuno a gadael ar sail trosiant yn cael eu cyflwyno i’r AFRS o 1af Ionawr 2021.

Unwaith bod y newidiadau ar waith, gall busnesau ymuno â’r AFRS os yw eu trosiant blynyddol ar gyfer gweithgaredd ffermio yn is na £150,000, a pharhau ar y cynllun nes bod eu trosiant blynyddol ar gyfer gweithgaredd ffermio yn uwch na £230,000.

O 1 Ionawr 2021 bydd y DU wedi gadael yr UE, ac yn dibynnu ar ganlyniadau’r trafodaethau presennol, mae’r DU yn debygol o fod yn masnachu ar delerau trydydd gwlad. Mae hyn yn golygu y bydd yna reolau newydd ar gyfer anifeiliaid byw sy’n mynd mewn i’r UE.

O 1 Ionawr 2021 bydd angen defnyddio’r cod gwlad ISO dwy lythyren ‘GB’ i nodi da byw sy’n cael eu hallforio i aelod-wladwriaethau’r UE. Bydd hyn yn golygu bod angen gwneud cais am dag ychwanegol sy’n cynnwys y cod GB a rhif ID unigol yr anifail cyn allforio.

Fel opsiwn arall ar gyfer anifeiliaid newydd-anedig sydd heb fanylion adnabod eto, neu ŵyn gyda thagiau lladd, gellid defnyddio tagiau DU gydag ôl-ddodiad GB. Mae’r rhain yn dagiau sydd â rhif y DU, rhif unigol yr anifail, a GB wedi’u printio arnynt.

Ceir manylion pellach am y tagiau yma.

Er gwaethaf nifer o drafodaethau ar gyflwyno dulliau adnabod electronig (EID) ar gyfer gwartheg yn gynharach eleni, mae Llywodraeth Cymru wedi cadarnhau’n ddiweddar y bydd hynny’n cael ei gyflwyno’n hwyrach na’r disgwyl, ac ni fydd tagiau EID ar gyfer gwartheg ar gael ar y farchnad tan o leiaf 2022.

Mae FUW yn dal i gymryd rhan mewn trafodaethau ar y cynigion mewn perthynas ag adnabod, cofrestru a rhoi gwybod am symudiadau, cyn ymgynghoriad Llywodraeth Cymru a ddisgwylir yn haf 2021.

Mae Llywodraeth Cymru’n argymell bod ceidwaid gwartheg yn archebu digon o dagiau confensiynol ar gyfer lloi y disgwylir iddynt gael eu geni yn 2021 yn unig.

Cyhoeddir diweddariadau pellach tua diwedd 2021 o ran yr amseru a graddfeydd amser pendant, sy’n dibynnu ar yr ymateb i’r ymgynghoriad.

Mae Gwasanaeth Symud Gwartheg Prydain (BCMS) wedi cyhoeddi bod modd postio newidiadau i basbortau gwartheg unwaith eto erbyn hyn.

Oherwydd pandemig Covid-19, roedd BCSM wedi gofyn i geidwaid gwartheg anfon newidiadau i basbortau dros e-bost, i leihau’r angen i deithio.

Os yn bosibl, ac os ydy’r cyfyngiadau’n caniatáu, mae BCMS yn gofyn erbyn hyn bod ceidwaid gwartheg yn dychwelyd i’r broses bostio wreiddiol:

Mae Heddlu Dyfed Powys yn cynghori’r gymuned ffermio i fod yn wyliadwrus iawn ynghylch galwadau, negeseuon testun neu e-byst amheus gan fod twyll sy’n targedu’r sector amaethyddol yn benodol wedi’i nodi.

Mae gwybodaeth am yTaliadau Fferm Sengl ar gael yn gyhoeddus, gan olygu bod troseddwyr yn gallu targedu pobl yn uniongyrchol, gan wneud hi’n haws iddyn nhw eu hargyhoeddi.

Bydd y negeseuon ffug fel arfer yn honni bod twyll wedi’i ganfod yng nghyfrif banc y ffermwr a bod angen gweithredu ar unwaith i ddiogelu’r cyfrif.

Yna, mae’r unigolyn yn cael ei berswadio i ddatgelu gwybodaeth bersonol neu ariannol, neu hyd yn oed i drosglwyddo arian yn uniongyrchol i ‘gyfrif diogel’ honedig.

Gyda rhai grantiau’n werth miloedd o bunnoedd, mae twyllwyr yn y gorffennol wedi dwyn symiau sylweddol oddi wrth ffermwyr.

Cynhaliodd Swyddfa FUW Ynys Môn weminar ‘agored i bob aelod’ ar 19 Tachwedd i drafod Clefyd Coed Ynn, oedd yn cynnwys cyflwyniad gan Jacob Milner, Cydlynydd Clefyd Coed Ynn Cyngor Sir Ynys Môn.

Disgwylir y bydd Clefyd Coed Ynn yn effeithio ar/lladd dros 90% o goed Ynn y DU. I roi hynny yn ei gyd-destun, lladdodd Clefyd Llwyfen yr Isalmaen yn ystod y 90au tua 80 biliwn o goed Llwyfen tra gallai Clefyd Coed Ynn heintio 2 biliwn o goed Ynn.

Bydd hyn yn effeithio ar aelodau FUW a phob ffermwr ar draws y DU, oherwydd cyfrifoldeb y tirfeddiannwr yw torri coed sy’n marw/peryglus sydd ar hawliau tramwy cyhoeddus, ac sydd felly’n risg i’r cyhoedd. Mae hyn hefyd yn cynnwys llwybrau troed cyhoeddus.

Gall y Cyngor, dan Ddeddf Priffyrdd 1980, gyflwyno hysbysiad 154, sy’n rhoi ffenestr o 1 mis i’r tirfeddiannwr i gwblhau’r gwaith. Os bydd hyn yn digwydd, fe’ch cynghorir i ymateb ar unwaith, hyd yn oed os nad oes modd cael y gwaith wedi’i wneud o fewn y mis. Rhaid rhoi ystyriaeth i’r ffaith bod contractwyr yn debygol o fod yn brysur iawn gyda gwaith clefyd coed ynn, ac na fydd ganddynt amser i gyflawni’r gwaith. Os na fydd yn clywed yn ôl gan y tirfeddiannwr, mae gan y Cyngor yr hawl i gwblhau’r gwaith ac yna anfon anfoneb.

Er gwaetha’r cynnydd yn y nifer o achosion o Covid-19 yng Nghymru, mae Iechyd Da yn pwysleisio i’w cleientiaid eu bod wedi ymrwymo o hyd i gyflenwi’r gwasanaethau milfeddygol a ddarperir i’r gymuned ffermio.

Felly, maent wedi atgoffa eu milfeddygfeydd o bwysigrwydd cadw’r gymuned ffermio a nhw’u hunain yn ddiogel drwy gymryd yr holl ragofalon perthnasol pan maent ar ffermydd. Maent felly’n gofyn yn barchus i’w cleientiaid amaethyddol i gymryd yr holl fesurau angenrheidiol hefyd, a chadw pellter cymdeithasol o 2 fetr yn ystod ymweliadau pan fo’n ymarferol bosib. Fel arfer byddai eu milfeddygon yn croesawu unrhyw luniaeth a gynigir, ond dan yr amgylchiadau presennol, plîs peidiwch â digio os ydyn nhw’n gorfod gwrthod.

Mae Cymdeithas y Pridd wedi paratoi tudalen o ganllawiau cyn y cyflwynir newidiadau sylweddol ar gyfer ffermwyr, tyfwyr, gweithgynhyrchwyr a masnachwyr organig sy’n allforio i’r UE ar 1af Ionawr.

Allforio i’r UE a Gogledd Iwerddon o 1af Ionawr 2021

Mae’n edrych yn debyg y bydd y drefn ar gyfer derbyn cynnyrch organig o Brydain i’r UE yn seiledig ar gymeradwyaeth unigol ardystwyr DU dan reoliad EC1235/2008 y Comisiwn Ewropeaidd – sydd gan holl ardystwyr y DU ar hyn o bryd.

Bydd angen i bob gweithredwr ar hyd cadwyn gyflenwi’r DU gael ei ardystio gan ardystiwr sy’n meddu ar gymeradwyaeth y cynnyrch perthnasol ar hyn o bryd. Mae cymeradwyaeth ardystiad Cymdeithas y Pridd yn berthnasol hyd at ddiwedd 2023.

Bydd disgwyl i’r DU weithio’n unol â rheoliad organig presennol yr UE, sef EC834/2007 am gyfnod o dair blynedd o leiaf o 1af Ionawr 2021, er gwaetha’r ffaith bod yr UE yn symud i reoliad organig newydd yn 2022.

Mae FUW wedi cynnal nifer o seminarau rhithwir a gweminarau yn ystod 2020 yn sgil y pandemig, gan gynnwys Cynhadledd Iechyd Meddwl Cymru Gyfan, a gweminar Defnydd Tir, Cadwraeth a Gwaredu Diwylliannol.

Gall aelodau ail-wylio’r recordiadau hyn ar wefan FUW.

I gael canllaw cam wrth gam ar fewngofnodi i’r wefan Aelodau er mwyn gwylio’r gweminarau hyn cliciwch yma.

Mae Cymdeithas y Peirianwyr Amaethyddol (AEA) wedi cyhoeddi rhifyn diwygiedig o’r canllaw brecio tractor-trelar ‘Look Behind You’. Mae’r canllaw ar gyfer unrhyw un sy’n defnyddio neu’n cynnal a chadw tractorau a threlars, a’i nod yw codi ymwybyddiaeth o’r ffordd mae’r systemau’n gweithio a’r gofynion cyfreithiol lleiaf.

Cyhoeddodd yr AEA y canllaw ‘Look Behind You’ cyntaf ddeg mlynedd yn ôl, i godi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd cyfuniadau diogel o offer tractor-trelar neu offer sy’n cael ei dynnu gan dractor.

Ers hynny, mae tractorau, trelars ac offer sy’n cael ei dynnu gan dractor wedi tyfu o ran maint, gall mwy o dractorau gyrraedd cyflymder o 50cya ac mae systemau brecio niwmatig (aer) yn fwy cyffredin.

Mae’r canllaw diweddaraf yn dal i gynnwys yr wybodaeth sylfaenol, yn ogystal â gwybodaeth am systemau brecio cymhleth ar beiriannau modern, i wella dealltwriaeth, y ffordd maent yn cael eu defnyddio, a’u diogelwch yn gyffredinol.

Gallwch weld a lawrlwytho’r canllaw newydd yma.

i) Arolwg ar y Ddeddfwriaeth Isafswm Cyflog Amaethyddol yng Nghymru

Mae’r Panel Cynghori ar Amaethyddiaeth annibynnol yn cynghori Gweinidogion Cymru ar yr isafswm cyflog amaethyddol, a thelerau ac amodau gweithwyr yn y sector amaethyddiaeth, garddwriaeth a choedwigaeth.

Mae’r Isafswm Cyflog Amaethyddol yn ei bumed flwyddyn ac mae’n bwysig sicrhau ei fod yn parhau i gwrdd ag anghenion diwydiant sy’n esblygu. Felly, comisiynodd Llywodraeth Cymru ADAS i gynnal arolwg o gyflogaeth amaethyddol yng Nghymru.

Mae eich barn a’ch profiadau fel cyflogwr ac fel gweithiwr yn bwysig er mwyn dylanwadu ar waith y Panel Cynghori ac ar ddatblygiad polisïau Llywodraeth Cymru.

Gallwch gwblhau’r arolwg ar-lein yma.

Neu dilynwch y ddolen i drefnu apwyntiad i gael cyfweliad dros y ffôn gydag ADAS. Bydd yr arolwg yn cau ar y 31ain Ionawr 2020.

Bydd yr wybodaeth a rowch yn cael ei thrin yn gyfrinachol. Ni fydd unrhyw wybodaeth bersonol yn cael ei rhannu efo Llywodraeth Cymru nac unrhyw gorff arall. Caiff data cyfanredol ei roi i Lywodraeth Cymru a’r Panel Cynghori ar Amaethyddiaeth i’w helpu gyda’u gwaith.

ii) Arolwg ‘llawr gwlad’ ar flaenoriaethau iechyd a lles gwartheg a defaid

Mae’r Grŵp Iechyd a Lles Anifeiliaid sy’n Cnoi Cil (RHWG) wedi lansio arolwg ‘llawr gwlad’ i geisio rhoi blaenoriaeth i faterion iechyd a lles, gan ddefnyddio tystiolaeth a gwell dealltwriaeth o farn ffermwyr, bugeiliaid, rheolwyr buchesi a milfeddygon fferm.

Mae’r arolwg, y gellir ei gwblhau yma, yn cynnwys cwestiynau sy’n seiliedig ar amryw o glefydau a chyflyrau sydd wedi’u nodi gan grwpiau arbenigol fel rhai sy’n cael effaith sylweddol ar allyriadau tŷ gwydr. Gall ymatebwyr hefyd awgrymu rhai eraill y dylid eu cynnwys, ond mae’n bwysig nodi bod RHWG yn cydnabod straen ac effeithiau TB Gwartheg.

Bydd y canlyniadau’n helpu i nodi clefydau a’u heffeithiau ar les anifeiliaid, yn ogystal â materion rhanbarthol penodol yn seiliedig ar brofiadau’r rhai sy’n gweithio gyda defaid a gwartheg, a bydd y rhain yn cael eu bwydo mewn i weithgareddau RHWG yn y dyfodol.

Ni ddylai’r arolwg gymryd mwy na 25 munud i’w gwblhau. Bydd ymatebwyr sy’n rhoi eu henwau a’u cyfeiriadau e-bost (gweler telerau ac amodau) yn cael cyfle i ennill un o dri hamper Nadolig.

Sylwer na fydd manylion adnabod ymatebwyr yn cael eu cysylltu â’u hymatebion.

iii) ‘Yr Arolwg Ffermio Mawr’ – RABI i daflu goleuni ar y materion sy’n effeithio ar bobl sy’n ffermio

Ar 11 Ionawr 2021, bydd RABI yn lansio’r prosiect ymchwil mwyaf erioed ar draws Cymru a Lloegr yn ymwneud â llesiant pobl sy’n ffermio. Bydd yr arolwg eang ei gwmpas hwn yn ystyried y berthynas rhwng iechyd corfforol, lles meddyliol ac iechyd busnesau ffermio am y tro cyntaf.

Wrth i’r pwysau allanol gynyddu, bydd yr ymchwil hanfodol hwn yn darparu’r trosolwg mwyaf cynhwysfawr ar y gymuned ffermio. Bydd yn nodi’r heriau penodol a wynebir gan genhedlaeth o bobl sy’n ffermio, ac yn amlygu sut mae’r rhain yn effeithio ar fywyd bob dydd.

Mae UAC yn cefnogi’r fenter bwysig hon ac yn annog pawb i gyfrannu at yr ymchwil hwn er mwyn cyrraedd y tharged o gasglu 26,000 o ymatebion i’r arolwg.

Nodau’r #BigFarmingSurvey (#ArolwgFfermioMawr)

• Deall llesiant cenhedlaeth sy’n ffermio
• Deall iechyd ein ffermwyr a’u busnesau
• Ennill dealltwriaeth o bwysau ac effeithiau allanol
• Llunio cymorth a gwasanaethau yn y dyfodol

Pwy all gymryd rhan: Ffermwyr, gweithwyr fferm, eu cymheiriaid, a phlant sy’n oedolion
Pryd: 11 Ionawr - 31 Mawrth 2021
Ar-lein: http://ex.ac.uk/BigFarmingSurvey
Print: Gofynnwch am gopi printiedig gan This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Neilltuwch 15 munud i gymryd rhan drwy ymateb i’r arolwg printiedig neu drwy lenwi ein ffurflen ar-lein mewn Cymraeg a Saesneg.

iv) Ymchwil i effeithiau TB Gwartheg ar iechyd meddwl

Mae Rebecca John yn fyfyrwraig trydedd flwyddyn ym Mhrifysgol Aberystwyth yn astudio Amaethyddiaeth a Rheoli Busnes. Fel rhan o’i hastudiaethau mae hi’n gwneud traethawd estynedig ar ‘Effaith TB Gwartheg ar iechyd meddwl ffermwyr yng Nghymru’. Er mwyn casglu data ar gyfer ei thraethawd, mae hi wedi creu holiadur byr, dienw ar gyfer ffermwyr llaeth a chig eidion yng Nghymru, er mwyn iddyn nhw allu rhannu eu barn ar y ffordd mae TB Gwartheg wedi effeithio ar eu hiechyd meddwl. Oherwydd Coronafeirws, mae hi wedi’i chyfyngu i ddosbarthu ei holiadur ar-lein yn unig, ac felly mae angen help arni i sicrhau ei bod yn cael digon o ymateb.

Mae ei holiadur ar gael yma

v) Arolwg ffermio, y newid yn yr hinsawdd a’r amgylchedd

Yn ystod cyfnod o newid sylweddol i ffermwyr y DU, mae’r Athro John Whitton a’i dîm yn y Ganolfan Pontio Cynaliadwy (CST) ym Mhrifysgol Canol Swydd Gaerhirfryn yn gofyn i ffermwyr am eu profiadau yn byw o ddydd i ddydd ag effeithiau’r newid yn yr hinsawdd. Maent yn gofyn i’r rhai sy’n cymryd rhan am effaith tywydd eithafol ar dir, da byw a chnydau, ac am eu barn ar gynlluniau amgylcheddol a dulliau o addasu i’r newid yn yr hinsawdd.

Mae’r arolwg yn ddienw. Fodd bynnag, os ydy’r rhai sy’n cymryd rhan am gadw mewn cysylltiad, a gweithio gyda nhw ymhellach, maent yn cael yr opsiwn o wneud hynny a chyfle i ennill taleb Amazon gwerth £25.

Mae’r arolwg ar gael yma ac ni ddylai gymryd mwy na 10 munud i’w gwblhau.

Mae Bil Marchnad Fewnol dadleuol Llywodraeth y DU yn parhau ar ei daith trwy San Steffan ac yn y camau ‘ping pong’, a hynny er iddo gael ei wrthod sawl gwaith gan Dŷ’r Arglwyddi.

Nod y Bil yw sicrhau bod masnach yn parhau oddi fewn i’r DU yn ddi-rwystr. Yn ddiweddar pleidleisiodd gwrthwynebwyr Llafur a Phlaid Cymru yn erbyn y bil, oherwydd y perygl o ganoli grym yn Llundain ac o ganlyniad tanseilio datganoli.

Dywed Llywodraeth Cymru y bydd yn tanseilio gallu’r Senedd i reoleiddio nwyddau a gwasanaethau. Mae Senedd Yr Alban eisoes wedi penderfynu peidio â chymeradwyo’r bil, ac mae pleidlais debyg yn erbyn wedi ei chynnal yng Nghynulliad Gogledd Iwerddon.

Ers pleidlais Brexit yn 2016, mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) wedi amlygu’r perygl o wahaniaethau posib rhwng safonau a rheolau mewn gwahanol rannau o’r DU – a’r angen i ddod i gytundeb a rhoi mecanweithiau yn eu lle sy’n parchu datganoli a hynny cyn gynted â phosib er mwyn osgoi hyn rhag digwydd.

Bwriad Llywodraeth y DU bellach yw i dynnu’n ôl y cymalau a fyddai wedi rhoi’r grym i weinidogion y DU i ddisytyru rhannau o’r cytundeb ymadael Brexit er mwyn osgoi torri cyfraith rhyngwladol.

Mewn ymateb i Bapur Gwyn Llywodraeth Cymru ar Amaethyddiaeth (Cymru), mae FUW o’r farn nad yw’n gwneud llawer i leihau pryderon yn ymwneud â’r effaith ar deuluoedd a chymunedau o ganlyniad i’r newidiadau arfaethedig i gefnogaeth amaethyddol.

Tra bod FUW’n cytuno gyda’r amcan o ddiogelu a gwella ein cymunedau gwledig yn economaidd, yn amgylcheddol a’u gwneud yn fwy cynaliadwy; mae ganddynt bryderon difrifol a fydd y cynigion mewn gwirionedd yn cwrdd â’r amcanion hyn neu a fyddant yn cael eu tanseilio.

Er gwaetha’r newid o ran iaith gan Lywodraeth Cymru dros y blynyddoedd diwethaf a’r gydnabyddiaeth o’r angen i fod yn fwy realistig a hefyd amserlen llai niweidiol na’r hyn a gynigiwyd yn wreiddiol, mae’r egwyddorion sylfaenol sy’n sail i’r cynigion yn y Cynllun Ffermio Cynaliadwy (CFfC) yn parhau i fod yr un peth â’r rheini a gynigiwyd yn Lloegr, yn hytrach na gwneud y gorau o’r cyfle i greu cynllun yn seiliedig ar syniadau ac egwyddorion Cymreig.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) yn annog ffermwyr ac aelodau’r cyhoedd i lobïo Gwleidyddion o Gymru dros doriadau i gyllideb amaeth a datblygu gwledig Cymru a gyhoeddwyd gan Ganghellor y DU ar y 25 Tachwedd.

Ar wefan FUW mae modd i bobl fynd ar lein ac anfon ebost at Aelodau Seneddol, Aelodau Senedd Cymru a chynrychiolwyr lleol i alw arnynt i lobïo er mwyn adfer cyllideb amaeth a datblygu gwledig Cymru i’r hyn oedd cyn ymadael â’r UE mewn termau go iawn – yn unol â’r addewidion a wnaed i etholwyr Cymru a’r DU gan niferoedd o wleidyddion.

Mae Trysorlys y DU wedi defnyddio arian o’r gyllideb CAP 2014-2020 sydd heb ei wario er mwyn cyfrifo cyfanswm y cyllid ar gyfer amaeth a datblygu gwledig Cymru ar gyfer y cyfnod 2021-22, sy’n golygu fydd Cymru’n derbyn £95 miliwn (28%) yn llai na’r disgwyl, lleihad o £137 miliwn (41%) ar ôl ystyried y trosglwyddiad Colofn.

Mae FUW wedi rhybuddio y bydd methiant gan y DU a’r UE i ganfod cytundeb masnach cyn diwedd y flwyddyn yn drychinebus i ddiwydiannau a chymunedau yng Nghymru a hefyd ar draws y DU a rhaid osgoi hynny ar bob cyfrif.

Mae cadwyn fwyd a diod Cymru’n chwarae rhan ganolog yn economi a chymunedau Cymru, gan gyflogi mwy na 240,000 o bobl mewn diwydiannau gyda throsiant cyfunol o fwy na £22 biliwn.

Yr UE yw’r farchnad sengl fwyaf a chyfoethocaf yn y byd, ac mae 73% o holl allforion bwyd a diod o Gymru yn mynd i’r UE, gan gynnwys y rhan fwyaf o’r allforion cig coch a chynnyrch llaeth gydag amcangyfrif gwerth o £320 miliwn i Gymru.

Os yw’r DU yn gadael yr UE gyda chytundeb neu beidio, mae diwydiannau’n paratoi i wynebu heriau sylweddol o ganlyniad i rwystrau di-doll ar hyd ffiniau, i gostau ychwanegol ar gyfer allforion amaethyddol a goblygiadau ymarferol o ran llif nwyddau.

Mae angen i gefnogaeth ariannol i’r diwydiant defaid yn y DU fod ar gael ar amrantiad os yw’r perygl o Brexit heb gytundeb yn dod yn fwy o bosibilrwydd wrth i ni nesáu at ddiwedd y cyfnod trosglwyddo.

Er gwaethaf nifer o ymdrechion gan FUW a chynrychiolwyr eraill o’r diwydiant i bwysleisio effeithiau trychinebus y byddai Brexit heb gytundeb yn ei gael ar y diwydiant defaid yn y DU, mae cynhyrchwyr cig oen yn parhau yn y tywyllwch p’un ai fydd rhyw fath o gefnogaeth ar gael iddynt pe bai Brexit caled yn digwydd tra bod trafodaethau rhwng y DU – UE wedi’u hymestyn unwaith eto y tu hwnt i’r 13eg Rhagfyr.

Mae mwy na thrydydd y cig defaid a gynhyrchir yng Nghymru yn cael ei allforio’n flynyddol ac o’r gyfran honno, mae mwy na 90% yn cael ei allforio i’r UE. Barn Hybu Cig Cymru - yw bod newidiadau i’r diwydiant cig coch yn anorfod beth bynnag fydd canlyniad y trafodaethau Brexit. Maent hefyd yn amcangyfrif y bydd y biwrocratiaeth ychwanegol a’r gofynion allforio ar gig oen sy’n mynd i’r UE o’r 1af Ionawr yn cynyddu costau rhwng 4-8%, hyd yn oed os fydd cytundeb masnach rydd. Os na ddaw cytundeb, bydd tollau o tua 50% o werth y cynnyrch yn ychwanegol i hynny, sy’n debygol o haneri gwerth y cynnyrch sy’n cael ei allforio oherwydd mae’n annhebygol y bydd y rheini sy’n mewnforio yn fodlon talu’r toll ar bris y farchnad gyfredol.

i) 95% o hawlwyr BPS Cymru wedi derbyn taliad yn ystod yr wythnos gyntaf

Cyhoeddwyd yn ddiweddar gan y Gweinidog Lesley Griffiths bod mwy na 94.6% o ymgeiswyr Cynllun y Taliad Sylfaenol yng Nghymru (BPS) wedi’i dderbyn yn ystod yr wythnos gyntaf o’i ddosbarthu (1-7 Rhagfyr) sy’n cyfateb i fwy na £219.3 miliwn i 14,900 o hawlwyr.

Cyhoeddwyd llwyddiant tebyg gan Asiantaethau Talu yn Lloegr, Yr alban a Gogledd Iwerddon, gyda’r cyfnod talu yng Ngogledd Iwerddon yn cychwyn mor gynnar â 16 Hydref.
Croesawyd y cyhoeddiad gan FUW a diolchwyd i staff Llywodraeth Cymru sy’n ymwneud â phrosesu taliadau yn ystod y flwyddyn anodd hon – taliadau sy’n rhoi chwistrelliad hanfodol o gyllid i fusnesau a chymunedau gwledig.

ii) Y DU yn arwyddo cytundebau masnach gyda Singapore a Fietnam

Bydd parhad yn y cytundeb masnach gyda Singapore yn caniatáu i fusnesau’r DU barhau i elwa o’r berthynas fasnach sydd eisoes yn bodoli rhwng (UE-Singapore), perthynas gwerth £17.6 biliwn yn 2019, a gobaith Llywodraeth y DU yw fydd y cytundeb yn dod â’r DU yn agosach at y Bartneriaeth Traws-Pasiffig (CPTPP), cytundeb masnach sy’n ymestyn ar draws 11 o Wledydd y Pasiffig.

Mae cynlluniau hefyd i lansio trafodaethau ar gyfer Cytundeb Economi Digidol, y cyntaf i’w arwyddo rhwng Singapore a Gwlad Ewropeaidd.

Bydd cytundeb gyda Fietnam yn golygu gwaredu 99% o’r tollau ar ôl saith mlynedd gan gynnwys rhai ar beiriannau, un o’r allforion allweddol i Fietnam.

iii) Ymestyn ‘GB glyphosate’ tan ddiwedd 2025 yn debygol

Yn wreiddiol roedd y defnydd o’r chwynladdwr ‘glyphosate’ i ddod i ben ar draws yr UE ar y 15 Rhagfyr 2022. Fodd bynnag, credir bod y sylweddau actif a oedd i ddod i ben rhwng 2021 a 2023 yn derbyn estyniad tair blynedd o dan reoliadau newydd i bla-laddwyr ‘GB’.

Bydd yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch (HSE) yn parhau i gadw’r grym i adolygu sylweddau actif ar unrhyw adeg os oes pryderon yn codi o ran iechyd dynol neu amgylcheddol. Ni fydd yr estyniad yn berthnasol i Ogledd Iwerddon oherwydd Protocol Gogledd Iwerddon.

Er gwaethaf addewidion mynych gan yr Ysgrifennydd Gwladol a chyn Ysgrifenyddion Gwladol megis George Eustice, Michael Gove ac Alun Cairns na fyddai cyllideb amaethyddiaeth a datblygu gwledig Cymru’n cael ei chwtogi ar ôl Brexit - a’r addewid a wnaed ym Maniffesto’r Ceidwadwyr yn 2019, sef “...byddwn yn gwarantu’r gyllideb PAC flynyddol bresennol ar gyfer ffermwyr ym mhob blwyddyn o’r Senedd nesaf” - ar 25ain Tachwedd cyhoeddodd Llywodraeth y DU y byddai £242 miliwn yn cael ei ddyrannu i Gymru am y flwyddyn ariannol 2021-22, sef £95 miliwn yn llai na’r £337 miliwn a dderbyniwyd gan yr UE drwy’r Polisi Amaethyddol Cyffredin yn 2019.

Mae Llywodraeth y DU yn mynnu nad yw wedi torri ei haddewid, am fod y swm o £242 miliwn, a’r arian UE a neilltuwyd gan Lywodraeth Cymru o gyllideb PAC 2014-2020 yn dod i £337 miliwn.

Fodd bynnag, mae FUW wedi disgrifio’r dyraniad fel ‘bradychiad Brexit’ am fod gan Lywodraeth Cymru bob hawl dan reol ‘N+3’ yr UE i ddwyn arian ymlaen i’r cyfnod cyllidebol nesaf – a dan amgylchiadau arferol ni fyddai hynny’n tanseilio cyllidebau dilynol.

Daeth y dadleuon am Fil Amaeth y DU i ben pan gafodd hwnnw Gydsyniad Brenhinol ar 11eg Tachwedd a dod yn Ddeddf Amaeth 2020, yn dilyn misoedd o drafodaethau a chwarae ‘ping pong’ rhwng Tŷ’r Cyffredin a Thŷ’r Arglwyddi.

Mae’r Ddeddf yn amlinellu sut y bydd cymorth i ffermwyr Lloegr yn cael ei ddarparu yn y dyfodol, wrth i’r DU ymadael â Pholisi Amaethyddol Cyffredin yr UE, yn ogystal â gosod y ddeddfwriaeth mewn perthynas ag ystod eang o faterion amaethyddol a gwledig sy’n berthnasol i Gymru a’r DU - gan gynnwys caniatáu pwerau dros dro i Weinidogion Cymru nes bod Bil Amaeth yn cael ei gyflwyno ar gyfer Cymru.

Serch cael y mwyaf o sylw mewn perthynas â diogelu safonau Prydain o ran diogelwch bwyd a lles anifeiliaid, cafodd gwelliant a gyflwynwyd yn gofyn bod mewnforion amaethyddol a bwyd ar ôl Brexit yn cwrdd â’r un safonau â rhai’r DU, ei drechu.

Er bod y dadleuon wedi dod i ben ar y Bil Amaeth, mi ellid cynnwys y mesurau diogelu cyfreithiol hyn fel rhan o’r Bil Masnach newydd, sy’n dal i wneud ei ffordd tuag at y cam adrodd yn Nhŷ’r Arglwyddi.

Yn gynharach eleni, anogodd Undeb Amaethwyr Cymru (FUW) Aelodau Senedd San Steffan i atal Llywodraeth y DU rhag cyflwyno newidiadau arfaethedig i Fil y Farchnad Fewnol, a fyddai’n mynd yn groes i’r Cytundeb Ymadael â’r UE ac yn torri cyfraith ryngwladol.

Heb newid cyfeiriad, byddai torri’r gyfraith ryngwladol yn golygu bod y DU yn yr un categori â gwledydd a ystyrir yn gyffredinol yn annibynadwy – rhwystr mawr yn y cyd-destun presennol wrth geisio negodi cytundebau masnach rhyngwladol newydd – er bod goblygiadau hyn wedi’u deall yn iawn ar y pryd ac wedi’u trafod yn ddiddiwedd ers cyn y refferendwm.

Pleidleisiodd Tŷ’r Arglwyddi ar adrannau dadleuol y Bil ar 9 Tachwedd. Cafodd y rhan o’r Bil a fyddai wedi caniatáu i Weinidogion dorri’r gyfraith ryngwladol, a’r cymal yn caniatáu i Weinidogion ddiystyru rhannau o Gytundeb Ymadael Brexit mewn perthynas â Gogledd Iwerddon, eu trechu o 433 pleidlais i 165, ac o 407 i 148 yn y drefn honno, a chafodd adrannau eraill eu dileu heb bleidlais.

Mae datganiad a wnaed gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, Lesley Griffith, ar 16 Tachwedd ynghylch canlyniad ymgynghoriad diweddar ar symleiddio cymorth amaethyddol yng Nghymru, wedi cael croeso gofalus gan y diwydiant ffermio.

Roedd yr ymgynghoriad Ffermio Cynaliadwy a’n Tir: Symleiddio Cymorth Amaethyddol, a ddaeth i ben ar 23 Hydref 2020, yn cynnig un ar ddeg o newidiadau i’r Cynllun Taliadau Sylfaenol (BPS) a nifer o newidiadau mawr i egwyddorion creiddiol y Rhaglen Datblygu Gwledig.

Croesewir y ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi cydnabod nifer o’r pryderon a godwyd gan y diwydiant, gan gynnwys Undeb Amaethwyr Cymru (FUW), yn nhermau’r effeithiau ar ffermwyr trawsffiniol a ffermwyr ifanc ymhlith pethau eraill.

Yn hytrach nag ystyried tir yng Nghymru’n unig ar gyfer Cynllun y Taliad Sylfaenol (BPS), gan atal ffermwyr trawsffiniol gyda llai na 5 hectar cymwys yng Nghymru rhag hawlio’r taliad i bob pwrpas, mae Llywodraeth Cymru wedi cytuno i lacio’r rheolau ar gyfer ffermwyr trawsffiniol, fel eu bod yn gallu dibynnu ar dir oedd ar gael ganddynt o fewn gweinyddiaethau eraill yn 2020.